VandaagsVertaalProbleem

   Ik vertaal Dovlatov. Kernachtiger heb je niet.    En dat begint in de titel al.    Die zijn bij Dovlatov vaak maar één woord lang. Zone . Koffer . Compromis . Ambacht . Filiaal .    Klokklinkende frisdrinkende titels.    Waar vrijwel niets meer van overblijft in het Nederlands als je er lidwoorden aan gaat toevoegen. De koffer bijvoorbeeld is nog steeds geen lange titel, maar heeft wel dubbel zoveel woorden als de oorspronkelijke. Wat neerkomt op een woordinflatie van een slordige honderd procent.    En dat geeft een verkeerd signaal. Het signaal van: hier krijgen we een normaal boek waarin normaal verteld wordt, rustig, evenwichtig, volgens de regelen der kunst. En vooral: fraai.    En daarom: saai. Een boek zoals er honderden in een dozijn gaan.    Met alle lidwoorden precies waar ze horen.    Met lidwoord wil het zeggen: dit boek gaat over de koffer. Niet een koffer, nee, over de koffer. De koffer namelijk waar in de titel sprake van is.    Het is met andere woorden i

   Natuurlijk zijn er trucjes om een vertaalde tekst Nederlandser te doen klinken. Martin de Haan onthulde er misschien onbedoeld een, toen hij vertalers onderverdeelde in twee categorieën: zij die op zoek waren naar ‘hoe je het in het Nederlands zegt’ en zij die vinden dat het vreemde en afwijkende vooral vreemd en afwijkend moet blijven.    Dit in reactie op mensen die zeiden dat zijn vertalingen zo soepel liepen en vlot klonken. Wat Martin vreemd vond, want hij deed volstrekt zijn best niet om de meest gangbare uitdrukkingen te vinden. Hij deed juist zijn best om te vertalen wat de auteur had geschreven.    Woorden om met de driedubbele paalsteek in de oren te knopen. Want waar kom je op uit als je probeert te vertalen ‘zoals je het in het Nederlands zegt’? Op hoogstwaarschijnlijk dezelfde clichés en afgezaagde manieren van zeggen die de oorspronkelijke auteur juist ontzettend wil vermijden. Zelfs een oorspronkelijk Nederlandstalige auteur.    Dé manier om onnatuurlijk Nederlands

   Ik vertaal Dovlatov. Het schiet op. Slakkentempo is teveel gezegd. Meestal is het kreeftentempo, want ik moet voortdurend terug.    Ik was voor het station blijven staan.    Voor ik verder ga moet ik terug naar de eerste twee regels. Daar staat, woord voor woord, vertaald zonder toevoeging van lidwoorden of van persoonlijke voornaamwoorden:    “Om twaalf binnenreden in Loega. Stopten op stationsplein.”    Wat een wonder van concisie en compactheid is dat Russisch toch. Gruwelijk. In het Nederlands, het verstaanbare Nederlands, staat er:    “Om twaalf uur reden we Loega binnen. We stopten op het stationsplein.”    Het ‘binnenrijden’ kan ook ‘bereiken’ en ‘naderen’ betekenen, maar dat laatste is onwaarschijnlijk hier: de eerste regels zijn één tafereel. Maar in principe kan het.    Volgend probleem: de alliteraties. Die Dovlatov zo duivels dacht op te doeken in zijn doordesemde romans. En die doorsnee Nederlandse vertalers juist koesteren als iets heel moois. Niet alleen Ne

   Ik vertaal Dovlatov. Helderder en bondiger proza krijg je niet.    Zoals je in ex-Sovjet-Rusland aan de chauffeur van de mini-autobusjes moest laten weten waar je wilde uitstappen. Dat moest je doen, volgens het dwingende A4-tje dat op het vilt aan de afscheiding met de bestuurderscabine was geplakt, ‘luid, duidelijk, en op tijd’.    Het noodzakelijke. En dat in een bondige, klare vorm. En spreektalig als de neten.    Hoe dat bondige over te brengen? Nederlands in vergelijking met het Russisch al langdradig, laat staan in vergelijking met het Russisch van Dovlatov.    Die lidwoorden van bij ons!    Heel vervelend dat wij ze hebben, en dat je ze lang niet overal ongestraft kan schrappen.    Maar kan het echt niet wat minder? Om tempo erin te krijgen, dan wel te houden? Bondigheidshalve? Kernachtig, voor de spreektaligheid die verteltaligheid is bij Dovlatov.    In regel één van Domein stapt Alichanov uit de bus op het stationsplein van Loega. Dat station kan wel een onderhoud

   Een blog schrijven, dat is toch een beetje tegen jezelf praten, en dan maar hopen dan je iets intelligents terugzegt. Want het gesprek moet verder. Het gesprek met jezelf.    Iets doms mag ook, gelukkig.    Iets doms is vaak beter.    Domme vragen bestaan niet, alleen domme antwoorden – zegt een oude Chinese wijsheid, overlopend van hedendagelijkse actualiteit.    Mensen willen altijd graag vertellen wat ze weten. Wat ze niet weten vinden ze niet zo interessant.    – Ik weet wat!    – Zo moet het!    – Dit is goed en dat is fout.    En dat alles met een waarlijk jaloersmakende zekerheid.    (Ik heb gehoord dat een blog best een beetje persoonlijk mag zijn, vandaar deze uitweiding.)    Ik vertaal Dovlatov.    Dovlatov schrijft misschien wel het helderste proza van de afgelopen honderdduizend jaar.    Je merkt het niet, maar hij heeft een contrainte. Hij wil geen twee woorden met dezelfde letter beginnen in een zin. Hij is dus altijd aldoor alleszins algeheel absoluut aper

   Een beetje zelfreflectie, kan dat kwaad?    Ja, natuurlijk.    Vertalen is iets wat zich grotendeels onbewust afspeelt. In die deinende en klotsende hersenmassa. Waar geen mensenhand ooit voet heeft gezet. Laat staan er levend uitgekomen is.    Vaak, als je gaat nadenken, doe je het verkeerde. Dan laat je je niet meer leiden door intuïtie. En dan mag je blij zijn als je derde instantie, de kritische, bij het nalezen je eerste ingeving herstelt.    Is denken slecht? vroeg een groot denker zich ooit af. En zijn antwoord was een ondubbelzinnig ‘ja’.        Ik noem het blog ‘Vandaags vertaalprobleem’ en daar heb ik meteen een vertaalprobleem. Want kun je ‘vandaags’ in bijvoegelijke zin gebruiken?    Eigenlijk niet.    Maar eigenlijk ook weer wel.    Want ik schrijf het toch?    Kijk, daar staat het. Zwart op wit. En het is Nederlands.    In het Engels gaat het makkelijk, zolang je het lidwoord weglaat. Want ‘a today’s problem’ of ‘the today’s problem’ gaat dan weer niet.    In