VandaagsVertaalProbleem

   Bij het vergelijken van de vertalingen van Hoffmanns Struwwelpeter viel me op dat er behalve min of meer getrouwe vertalingen en geheel nieuw-verzonnen avonturen van stoute kinderen en hun straf (zogenaamde struwwelpetriaden ) ook een derde, tussenliggende categorie was: imitaties van de bestaande tien Hoffmann-verhalen. Er waren niet alleen min of meer getrouwe vertalers en door Hoffmann geïnspireerde navolgers, maar ook waren er gehaaide figuren die met verhalen van Hoffmann aan de haal gingen en ze met alle binnen hun mogelijkheden vallende middelen bewerkten, uitwalsten, inkortten, verbasterden, vermoraliseerden, verslapten en door de wringer en de mangel en de gehaktmolen haalden. Bij het vergelijken van de echte vertalingen doen de imitaties alleen voor spek en bonen mee, voor de categorie navolgingen en nabootsingen zitten ze te dicht op de verhalen van Hoffmann. Ik noem ze maar imitaties.    Toch zijn ze interessant genoeg om eens nader te bekijken. Wat maken de Hollandse

   In Duitsland verschenen in de loop van de negentiende eeuw tientallen imitaties van Der Struwwelpeter , het razend populaire prentenboek van de Frankfurter dokter Heinrich Hoffmann uit 1845 dat wij sinds de canonieke vertaling van W.P. Razoux uit 1848 kennen als Piet de smeerpoets .    Een flink aantal van die nabootsingen bereikte ook de Lage Landen, waar ze vertaald terechtkwamen in aparte uitgaven of ook wel samengevoegd met verhalen van Hoffmann zelf, zonder dat Hoffmanns naam genoemd werd. Soms verschenen er ook authentiek Nederlandse struwwelpetriaden en soms is het niet uit te maken of we met een vertaling te maken hebben of met een origineel Hollands werk.    Wat mochten kinderen allemaal niet van de opvoedkundig boven hen gestelden? Dat is een hele waslijst. Ik heb hier negen negentiende-eeuwse navolgingen voor me, allemaal te lezen op de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren (dbnl.org), delpher (geheugen.delpher.nl) en books.google (bij de verwijzingen geli

   Hoera! Het boek is uit. In vele talloze duizendtallen te bestellen bij de betere boekhandel of bij ontstentenis daaraan bij de uitgever zelf die ronkende prompte pede met de bolide uit Deutekom aan komt zoeven om het boek persoonlijk, met een lintje eromheen, te komen afleveren. Wie geluk heeft krijgt er nog een bonbon bij ook.    Een nieuw boek van Charms, met veertig kindergedichten waarvan er dertien zeker van hem zijn en de hele veertigtallige bubs (en zes meer) vertaald alsof ze allemaal echt van hem zijn, met uitgebreide vertaaloverwegingen, bestudering van anderstalige versies en eigen probeersels, passen en meten en timmeren en schroeven, doodlopende paadjes en weidse vergezichten. Allemachtig prachtig uitgegeven, als wapper- en flapperboek, kleurig als een boeketje ballonnen en blijmakend zoals alleen een mooi en goed boek dat kan.    Maar, zoals dat gaat, het pakketje mij toekomende toegekomen auteursexemplaren was nog niet uitgepakt of er dienden zich via het internet

X.    Een andere centsprent, Jan Klaassens klugtige Bedryven is ouder, gedateerd 1775-1813. [1] Boekenoogen, die de prent afdrukt in zijn Imagerie , [2] schrijft dat wij hieruit bij ontstentenis van een overgeleverde speeltekst ‘de voornaamste tafereelen van de poppenkast van dien tijd kunnen leren kennen.’ [3] Als dat zo is – en Boekenoogen is een autoriteit – dan heeft het straatspel daarna in korte tijd grote veranderingen ondergaan, want veel van de taferelen houden nauwelijks verband met de sketches die we uit het nationale en internationale repertoire kennen. Bovendien: als de prent het poppenkastspel verbeeldt, waarom zijn het dan geen houtsneden van een pop of een poppenkast, of althans iets houteriger getekend? Eerlijk gezegd denk ik dat de uitgever houtsneden heeft hergebruikt van een ander verhaal waarbij hij een lepe tekstschrijver vroeg om janklazerige onderschriften te maken. De prent verloor later het verband met het poppenspel helemaal toen hij werd herdrukt als

*    De Revolutie moest de mensen transformeren, iemanden van niemanden maken, mensen maken van de hopen menselijk afval, de menselijke rosbief, de grauwe spoken van vochtige verveling. De Revolutie moest aan alle doem een einde maken, want vroeger of later wordt alles anders, want het leven is mooi! De Revolutie zou de rotzooi wegvagen zodat we het leven in alle schoonheid konden zien. Het zou het festival van spirituele transfiguratie van Rusland zijn, de machtige storm die alles zuiverde. De Revolutie was het geraas van het wereldorkest.    En Blok noemde zich bolsjewiek, waarmee hij al zijn estehtische en literaire vrienden voor het hoofd stootte, de Merezjkovski’s, de Hippiussen, de Bjely’s, de schoongeestjes, de hele literaire laaghartige kleinzielige onderwereld van Petersburg.    Blok zag engelenvleugels op de schouders van elke roodgardist.    Storm, vuur, extase. Het nakende uur. *    ‘Wee hen die in de Revolutie slechts de verwerkelijking van hun dromen zoeken, hoe v

   ‘Hoe zit dit?’ kreeg ik een papieren brief van Aart Clerkx, de incomparabilis monographus et pictor peroptimus. ‘Ik hoop toch dat het niet jouw idee is om het rood te veranderen in zwart en de 12 op z’n kop te zetten!’    En hij leverde meteen een alternatieve voorkant aan:    Inderdaad wil de traditie dat de boekkaft van dit gedicht in strijdbaar en knalhelder rood en zwart wordt uitgevoerd, zie de uitgave van Van Oorschot uit 1947.    Neen, mijn idee was het niet. Ik bemoei me zelden of nooit met de kaften van boeken, die door de uitgever worden geconcipieerd als aanschafbevorderende uithangborden die de lezer het chequeboek onbekrompen moeten laten kunnen trekken. En in het geval van Vleugels passend in de gehele collectie van louter uit tekst bestaande blikvangers van boekende aard. Ik vond hem mooi. Trouwens de hele boekverzorging is om door een ringetje te halen bij Vleugels. Maar ik vind de voorkant van Clerkx ook mooi – en om eerlijk te zijn, als je hem ziet en laat