VandaagsVertaalProbleem

   Wij streven naar volledigheid. Vertalingen naast elkaar leggen – heel nuttig, maar dan wel allemaal svp.    Vertalingen vergelijken met het origineel is dan weer wat minder nuttig, aangezien je dan onherroepelijk gaat letten op wat je verliest en niet wat je wint; op het andere van de vertaling en niet het eigene.    Van Lermontovs ‘Bedroefd en mismoedig’ had ik er twee in blog 88, een van Zeeman en een van Wiebes & Berg, en ik gooide er zelf nog een zelfgebrouwen fabrieksel bij in de pet. Drie dus. Maar ook Kees Jiskoot liet zich niet onbetogen, blijkt. Hier volgt ie (en ik verklap niets als ik zeg dat hij het weer héél anders doet!). Verveling en weedom, en niemand dit rampuur staat klaar          De helpende hand me te reiken... Verlangens... welk nut heeft vergeefs te verlangen almaar?          Je – allergelukkigste! – jaren verstrijken. Beminnen – maar wie dan? – een tijdje, de moeite niet waard,          Ondoenlijk is eeuwig beminnen... Je kijkt in jezelf – nog

   Soms lees je per ongeluk een gedicht terug van jezelf na lange tijd en dan denk je: What was I thinking?    Soms vind je ze nog niet eens zo slecht niet.    Soms zeggen ze je niets meer.    Soms herinner je je alleen nog het gezwoeg en het pijnlijk ontevreden gevoel dat je het niet beter wist te doen.    Soms herken je ze niet eens meer.    Dat zijn de beste.    Deze hoort daar niet bij.    Het is opnieuw een spelletje met tegengestelden, net als Waarom waarom ( How Come , zie blog 19). Voor de eenheid van tekst.    De ‘photocopies’ is wel een heel brutale vertalersvrijheid. Of toch niet? Het Nederlands heeft het over een ‘sprinter’-stoptrein, dus het gedicht heeft wel degelijk enige connectie met de huidige hedendaagse werkelijkheid van nu en tegenwoordig. Het is niet allemaal tijdloos en een sprookje. Dus dan klopt het weer wel.    Met ‘fotokopieën’ (besef ik net pas, heel erg achteraf) verwijs ik intertekstueel natuurlijk ook onwelbewust naar het gedicht ‘Tot besluit’ v

Monty Python, Bruces’ Philosophers’ Song (1973) Immanuel Kant, was een dronken klant Na een half kratje bokbier liep het helemaal uit de hand John Stuart Mill, uit eigen vrije wil Gaf na één glaasje sherry een verschrikkelijke gil Hugo de Groot, dronk geen druppel maar een sloot Zoop z’n eigen van de rotsen en was toen helemaal dood Kierkegaard was een ouwe taart Als hij even niet kon denken ging hij drinken als een paard Thales van Milete, hield meer van drinken dan van eten Jacques Derrida dronk ervoor en erna René Descartes, raakt hem dagelijks hard Ik drink en daarom ben ik. Friedrich Nietzsche bleef maar speechen En trok menig flesje open Waarom dat weet geen mens want hij was toch al straalbezopen! Hegel had een kegel, van de Spree tot vliegveld Tegel Stonk nog erger uit zijn bek dan Friedrich Wilhelm Schlegel Plato, heel graag, dronk een stuk in zijn kraag Morgen is hij nuchter maar ’t is elke dag vandaag De stinker La Bruyère, die om zijn borrel l

   Aanzetten of afzwakken – dat is de vraag.    Het leukste boek dat ik ken over de klassieke Russische literatuurcanon is van Genis & Weil, Родная речь, zoals in de vorige eeuw op school het vak Russische grammatica & literatuur heette, Moedertaal . Het werd door Arie van der Ent vertaald als De Russische leeslijst en bevat een serie even scherpe als zinnige essays over achttien Russische meesterschrijvers van de 18de en 19de eeuw, voor sommige schrijvers zelfs twee.    Ook Lermontov bespreken ze tweemaal, eenmaal zijn poëzie en eenmaal zijn proza. Volgens Genis en Weil is Lermontov als prozaïst heel anders dan als dichter. In zijn gedichten zit hij wat woordkeus betreft en onderwerp nog geheel vastgekoekt aan de poëtische clichés van zijn tijd: het lijden, de eenzaamheid, het niet begrepen worden, de onmogelijke liefde met de daarbij behorende kille graven, barre woestenijen, ‘de hele romantische mikmak’ – terwijl de gedachte die erin ligt altijd bijzonder is en diep, en h

   Ik las ergens: ‘de ideale stad is eigentijds maar verloochent het verleden niet’, of zoiets.    Ja, zo ken ik er nog wel een paar.    De ideale vertaling bijvoorbeeld.    De ideale vertaling is vrij maar houdt zich trouw aan de tekst.    De ideale vertaling is getrouw maar vrij.    De ideale vertaling behoudt niet alleen de woorden maar ook de sfeer.    De ideale vertaling leest als authentiek Nederlands zonder de buitenlandse afkomst te verloochenen.    De ideale vertaling brengt de betekenis over alsook de subtext en de context.    De ideale vertaling behoudt de vorm van de brontaal en is tegelijkertijd van vorm niet te onderscheiden van een authentiek werk in de doeltaal.    De ideale vertaling vertaalt zowel wat er staat als wat er niet staat.    De ideale vertaling vertaalt de regels en het wit tussen de regels.    De ideale vertaling brengt zowel de bedoeling over als de woorden waarin die bedoeling gegoten is.    De ideale vertaling vertaalt naar de geest en naar

   Een paar gedichten van Lermontov. Best sterk werk. De romantiek die zijn gedichten uitstralen ligt vaak alleen aan de historische oppervlakte. In feite zegt hij het allemaal tamelijk indringend en als een mep voor je muil. Hier, ‘Leven wil ik!’ bijvoorbeeld, ‘Я жить хочу!’: Leven wil ik! Jammerklachten De liefde en ’t geluk ten spijt, Verpesters van mijn geesteskrachten, Die mij verjongen voor mijn tijd. Laat ’s werelds hoongelach nu strijden Tegen het mistig, mat bestaan: Geen dichtersleven zonder lijden, Geen oceaan zonder orkaan. Leven doet hij in het aards gewemel, Het ondermaanse tranendal, Hij koopt de klanken van de hemel En weigert roem om niemendal.    En deze is ook erg bekend en erg mooi, ‘Bedroefd en mismoedig’ (‘И скучно и грустно, и некому руку подать’). En weer: sterk gezegd allemaal, ook met die oe-klanken in de eerste twee regels (fideel uit het Russisch overgezet). Levensmoe is vooral de jeugd, en zoals we weten heeft de jeugd altijd gelijk. En hela

   Dat vind ik nou leuk. Een gedicht in medias res beginnen. Met ‘en’.    Eerst was het een vervolg op het Onweerslied , waarna Jij met mij het varende drieluik afsloot. Maar in deze bundel is de triamese triling gescheiden. En dat is wel zo goed.    Zo wordt de eenheid van tekst over het hele boek uitgesmeerd in plaats van als een klont in een hoek te blijven liggen, als het ware.    Ik hou niet heel erg van mooie woorden, zoals ‘sterrengrint’. Meestal geven ze me de kriebels. Walgelijk, dat mooi gezegde. Snottebellerig. Maar hier kon het wel, want de sterrenhemel ziet er wel een beetje uit als uitgestrooid grint. En die banaan in het begin neemt het mogelijk al te wekelijk-sentimentele hopelijk ook wel weg.    Ook leuk vind ik dat zon en water op elkaar rijmen, via zondag en zaterdag.    In het laatste couplet moest iets dat balanceerde op het randje van onverstaanbaarheid – of zelfs van de Unverständlichkeit . Iets waarvan je denkt dat je het niet verstaat, of in elk geval nie

   Jan Ritsema wachtte voor Rothschild & Bach op onze Schopenhauerbiografie maar Erik en ik waren bezig bij Windig & De Jong plaatjes los te peuteren voor onze Captain Iglo-sage. Intussen had Jan gevraagd of ik voor zijn reeks pareltjes van boeken (‘geld en goede smaak’ was het motto) Hoffmanniana wilde vertalen, een nooit verfilmd scenario van Tarkovski dat het tijdschrift Isskustvo kino in 1976 had afgedrukt toen Tarkovski geen toestemming had gekregen om het te ecraniseren.    Met Lena durfde ik alles, we waren nog geen jaar getrouwd en Russisch leerde ik van haar, in bed – al doende en vertalende. Hoffmanniana was een reeks scènes over E.T.A. Hoffmann, en ook merendeels ván E.T.A. Hoffmann. Tarkovski had hele stukken uit zijn verhalen integraal overgeschreven, waar we pas later achter kwamen (het klonk al zo Hoffmannesk). Die kennis had ons heel wat moeite kunnen besparen, maar ook heel wat leermomenten gescheeld. Hoe we de vertaling hebben aangepakt, Joost mag het wet

   I     Toneel. Een rotsplateau in Vertalië, waar een armetierig VVVV-stalletje staat. Een ansichtkaartenmolen voor het raam. Binnen onderhoudt de uitbater van het stalletje zich met een toerist in Lederhosen, juchtleren instappers, een pandjesjas en een driekante steek. De toerist is boos.    – Meneer. Ik heb hier een boek voor me dat heet Du côté de chez Swann .    – Proust?    – Inderdaad. Hoe weet u dat? Maar ik wilde het over de titel hebben.    – De titel die u noemde?    – De titel die ik noemde. Du côté de chez Swann . Dat kán toch niet?!    – Hoezo?    – Dat dóé je toch niet?! Dat slaat toch nergens op?    – Wat slaat nergens op?    – Die titel! Daar klopt geen ene hout van. Geen moer. Geen rooie rotreet. Helemaal fout! Het is prutswerk, gebroddel en beunhazerij.    – Drukt u zich a.u.b. pardoes wat bevredigender uit.    – Dat ziet een blinde toch? Hoe kom je erop? ‘ Du côté de chez Swann .’ Waar is de verwijzing naar Frank Sinatra? Waar is de kortheid en de krach