VandaagsVertaalProbleem

_____ _____    Hoera. Ook dit is uit. Waarvoor ik vreesde met groten vreze. Want: wordt het wat, deze vertalingen van liedjes? Niet zomaar liedjes, maar die van de sovjetbard bij uitstek, die nog steeds alom in het hart wordt meegedragen van elke Rus, goed of fout of iets daartussenin. Is de portee, de kracht, de waanzinnige taalbeheersing, het rijm en ritme, de humor maar ook de ernst, de orakeltaal, de diepzinnigheid, de pracht, de ambiguïteit, de recht-voor-zijn-raapheid, de couleur locale, de typische Sovjet-achtergrond waarvoor hedendaagse Russen hun Sovjetopedia moeten opslaan, is alles wat Vysotski Vysotski maakt wel over te brengen in een andere taal? En dan ook nog zonder zijn stem en zijn guitaarspel erbij te horen. Dat is tegen de klippen op, de bierkaai in, tegen het verticaal van een loodrechte bergwand op vertalen. Onmogelijk.    Ik had welgeteld één liedje van hem vertaald, Ik praat niet met jou, ik ben wel wijs , omdat een strofe eruit...

   Ik ga iets doen wat niet goed is. Ik ga mijn eigen vertaling van Hoffmanns Geschichte vom bösen Friederich hier aan de gratis internautaire vrijheid prijsgeven. Terwijl het boek, Ragbolrinus , in de winkel ligt. Erop wachtend verkocht te worden. Aan jullie, lieve lezers. Dus beloof me dit: als je onderstaande tekst en uitleg gelezen hebt, koop dat boek, Ragbolrinus , met ook de negen andere verhalen in gloednieuwe en -volle vertaling erin, en met even gloedvolle en -nieuwe tekeningen van Paul van der Steen. Indien niet, beloof me dan dat je hier ophoudt met lezen. Hier, hier, hier! Hier is al te ver! Stop onmiddellijk!    Negen vertalingen hebben we onder de loep genomen. Vertalingen waar enerzijds wat op aan te merken valt, anderzijds wat aan op te merken valt. We moeten verder, door verder terug te gaan. Terug naar de oorsprong, de oertekst zelf, het goede behoudende en het slechte verwerpende. Robbert-Jan Henkes – De geschiedenis van de wrede ...

   In 2000 verscheen de laatste mij bekende vertaling van Der Struwwelpeter die het boek en de jongen Piet de Smeerpoets wenst te noemen, van de hand van Jan Kuijper, dichter, onder meer van het sonore Tomben , en jarenlang editor at large bij Athenaeum–Polak & Van Gennep. Hij vertaalde in 2007 Lewis Carrolls The Hunting of the Snark als De jacht op de slaai . Wat doet deze gepokte en gemazelde letterenman om de Nederlandse kinderen te laten griezelen? Jan Kuijper – Het verhaal van wrede Frederik Die Frederik, die Frederik, dat was een echte wrederik! Vliegen trok hij vleugels uit, katten zat hij op de huid met een stoel of met een steen, vogels vlogen nergens heen: Fred had hun de nek gebroken. Hij sloeg zelfs zijn oppas Joke. Bij de pomp zag hij een hond. Die dronk water met zijn mond. Met zijn zweep kwam Fred eraan om de hond eens flink te slaan. Fred die sloeg en sloeg en sloeg, hij vond het niet gauw genoeg. Om ook eens wat terug te doen beet ...

   Lidi Luursema is auteur, bekend van Klokslag twaalf en andere verhalen (1989), De toverdrank (1990) en Kooplui veroveren de wereld (1966), zegt de website van De Slegte , en dan moet het wel waar zijn. Enig doorklikken leert mij dat zij van die boeken de vertaler is: De toverdrank is geschreven door Michael Ende, Klokslag twaalf en andere verhalen door Ottfried Preussler, en Kooplui veroveren de wereld door H. Schreiber. Maar De Slegte heeft gelijk: ieder woord dat we in die boeken lezen is van Luursema. Leve de vertaler als schrijver! Hoe brengt Luursema het eraf als (co-)auteur van dit gedicht? Lidi Luursema – De geschiedenis van de wrede Jan Kijk, dit is de wrede Jan, een echte nare dolleman! Vangt hij een vlieg, die slechte guit, dan trekt hij haar de vleugels uit. Zijn speelgoed slaat hij kort en klein, geen kat kan bij hem veilig zijn. En, hoor toch eens: die stoute Jan, plaagt zelfs zijn grote zus Suzan! Op zeek’re dag zag hij zijn hond, die...

   We schrijven 1943. Een gezellige tijd! De hele dag avondklok en lezen maar. Guurtje Johanna Hendrika Reurslag (1886-1949) schreef een resem werken ten behoeve van het opvoeden van de jeugd en ook een fiks aantal kinderboeken die misschien met hetzelfde idee ontstonden. In elk geval schrapte zij uit pedagogische overwegingen twee van Hoffmanns Struwwelpeterverhalen, als bennende te griezelig. Ze overwoog Soep Hein een gelukkig einde te geven, ‘maar na ruggespraak met deskundigen’ heeft ze ervan afgezien, omdat een kind de afloop meestal koelbloedig aanvaardt. ‘Wel zijn de twee werkelijk griezelige verhalen weggelaten.’ Welke dan, welke dan? wil je meteen weten. Laat lezen! Want als iets de nieuwsgierigheid prikkelt is het verbieden wel. (Het gaat om de afgehakte duimzuiger en de verbrande pyromane.)    Met zo’n onbegrijpelijke schroom om de tere kinderziel te vertrappen moet gevreesd worden dat haar vertalingen wat aan de voorzichtige kant zullen uitval...

   De tijd van de nieuwe illustraties bij de oude tekst is inmiddels voorbij. Waarom? Omdat het kopijrecht op Hoffmanns tekeningen was verlopen en de uitgevers, die het toch al zo moeilijk hebben, daarvoor nu geen cent meer hoeven te betalen? Maar wie betaalde de nieuw gemaakte illustraties dan tot nu toe? Of was dat zoals het een kunstenaarshonorarium betaamt een habbekrats, een schijntje? ‘Het is toch leuk dat we er een boek van maken?’    Maar waarom dan sowieso nog een nieuwe vertaling laten maken? Deze verscheen rond 1930. Freddy Last schreef ook onder meer Vroolijke plaatjes met oolijke praatjes en versjes in Van twee rakkers . Freddy Last – De geschiedenis van stouten Jan Die wreede Jan, die wreede Jan, O, wat was dat een dolleman! Ving hij een vlieg van ’t vensterruit, Dan trok hij haar de vleugels uit; De stoelen sloeg hij in mekaar, En zie de arme vogels daar! De katten, zelfs zijn zuster Griet Die spaarde dolle Jantje niet. Een h...

   In februari 1927 verscheen als kinderbijlage van het Leeuwarder Nieuwsblad een complete Piet de Smeerpoets in de vertaling van Razoux, op drie na, die geheel opnieuw vertaald waren. Wie de hervertaler is wordt er niet bijgezegd, en waarom er hervertaald moest worden is ook onduidelijk. De vertaling gaat zo: NN – De geschiedenis van Frits Wreedaard Frits Wreedaard was een deugeniet, Met recht een allemans verdriet; Het kwaaddoen was zijn lust en leven En dier en mensen moest voor hem beven. Ving hij een vlieg, hij trok haar laf De pooten en de vleugels af; Geen stoel in huis had meer een poot; De kleine vogels joeg hij dood; En eens, toen zus hem iets kwam vragen, Heeft hij haar met de zweep geslagen. ’t Gebeurde eens op een zomerdag, Dat Frits zijn Bello drinken zag Van ’t frissche water aan een bron. Frits liep nu, wat hij loopen kon, En toen hij bij het hondje kwam, Riep hij: “Lust gij een boterham?” En door een zweepslag, keer op keer, Viel...