VandaagsVertaalProbleem

   Dit verhaal zien we na 1937 niet meer terug. Het is niet buitengewoon inventief van tekst. Maar ik vrees dat we er niet veel beters van kunnen maken.     De wolf blijft zitten tot Sint-Juttemis. Tot hij een ons weegt.    Of: De wolf blijft zitten waar hij zit. Vul stilletjes aan: en verroert zich niet .    Of: En als het goed is, zit hij er nog steeds. Zo eindigen sprookjes wel eens.    Eerst de tekst maar, voor we de gordiaanse knoop gaan ontrafelen.    Dus. Ik blijf hier zitten net zo lang, tot de vos tevoorschijn komt.    Maar dan rijmend.    Als titel vind ik de sprookjesachtige toch wel wat hebben. En als het goed is, zit hij er nog steeds. Ik blijf hier zitten net zo lang Tot ik dat sluwe vosje vang.    Nou dan kan ie lang wachten! – is bijna automatisch de reactie. En dat is leuk, als je een bijna automatische reactie kan bewerkstelligen. Die er ook niet al te dik bovenop ligt natuurlijk.    Twee mededingers kreeg ik, en allebei laten ze het sluwe vosje aan

   Het gedicht klinkt sterk naar Charms, en naar Irish Bull.    Irish Bull is bijvoorbeeld:    De beste manier om een koe in te halen op een fiets is erachter te blijven.    Of de uitroep: gelukkig zijn de ouders die nooit kinderen hadden!    Of de definitie van suiker: suiker is een stof die als je hem weglaat de koffie vies doet smaken.    Hersenkrakerig ongerijmde koans.    Letterlijk vertaald blijft er van het gedicht niet veel over natuurlijk.    De Vent moet in de Vorm worden gegoten.    Het gedichtje sneuvelde na 1937, dus het ontbreekt bij het trio Ter Laan, Rottenberg en Mazzi.    Het tweede deel van de titel moet op moeder eindigen, of op moe of ma . Ta-ta-ta-ta-ta-ta , met een olifant als moeder .     Spelen gaat veel goeder met een olifant als moeder.    Waarom ook niet.    En de tweede regel moet eindigen op iets als: dan was onze bal voorgoed verdwenen , voor altijd kwijt , weg , kwam ons balletje nooit meer terug .    En de eerste regel moet iets zijn als

   Gedichten waarin frases voorkomen als kijk eens wat gek , of weet jij wat er is gebeurd? gericht tot het beoogde leespubliek, kunnen met een aan onwaarschijnlijkheid grenzende zekerheid gevoeglijk van de lijst potentiële charmsiana worden geschrapt.    Vertalen is zo’n mooi vak omdat je je niet altijd wat hoeft aan te trekken van wat in jouw ogen ongelukkig is. Je kan bijspijkeren.    Natuurlijk liggen daar gevaren op de loer. Het gevaar van normalisatie, van domesticatie en van het opdringen van je eigen kortzichtigheid, gebrek aan smaak en oordeelsvermogen bijvoorbeeld – om de minste gevaren te noemen.    Je hebt in proza die kans om te verbeteren minder dan in (rijmende en ritmische) poëzie. Je wordt bij proza geacht ieder woord over de Acheron te zetten, terwijl je bij poëzie het overboord vallen en het verwisselen altijd kan wijten aan de eisen van de prosodie. (Sorry hoor, maar het moest rijmen...)    Bij kindergedichtjes is het soms niet alleen een kans, maar een plicht.

   Dit verhaal staat alleen in de uitgave van 1937. Daarna is het geschrapt.    Waarom?    Omdat er nieuwe verhalen waren die er ook in moesten?    Maar waarom uitgerekend dit verhaal dan?    Zit er iets in dat tegen de heersende opvattingen of de ideologie van de dag indruist?    De eerste willen zijn misschien? Boven anderen willen uitsteken? Of is de sluwe list van het kuikentje al reden genoeg om het buiten het bereik van de impressionabele sovjet-jeugd te houden?    Een raadsel.    Misschien omdat het van Charms is?    Maar dan: is het wel van Charms?    De geleerden twisten ende shouten.    Ik zeg: het zou best kunnen.    In elk geval kenden de drie vertalers het niet en zijn we op onszelf aangewezen.    Andere vertalingen ernaast houden doen veel vertalers niet. Bang om zich te laten beïnvloeden, zeggen ze dan.    Een vergissing, denk ik. Ze zijn goed om je verstand te scherpen en te bedenken waarom je juist iets niet wil. Want dan komt wat je wel wil er sneller, ui

   Na 1937 is deze tekst geheel herzien, inclusief de titel. Het heette niet meer De redding van het muisje – een titel met een knipoog naar boeken voor ouderen met dergelijke titels – maar Pechvogel muizenvanger , Неудачник – мышелов. De tekst werd: За мышонком кот погнался. Кот шипел и фыркал зло.    Кот мяукал,    Кот старался, Но коту не повезло. Брат спешит на помощь брату. Лезет пленник по канату. – До свиданья! Будь здоров, Неудачник-мышелов!    Verletterlijkt. Achter de muis ging de kat aan. De kat blies en siste kwaadaardig. De kat miauwde, De kat deed z’n best, Maar het lukte de kat niet. Broer snelt broer te hulp. De gevangene klimt aan het touw omhoog. – Tot ziens! Het ga je goed, pechvogel-muisvanger!    Het is wel iets verbeterd. Het is voorleesbaarder geworden en de eennalaatste regel met de vraag ‘leg eens uit wat er gebeurd is’ is gelukkig weg. Anderzijds was dat oj en ach van de achtervolging waarmee het begon ook niet onaardig. Maar het bijven allebe

   Het versje is al te uitleggerig om aan Charms te kunnen worden toegeschreven. Vooral de regel ‘Maar sluwheid heeft haar geholpen’ is nergens voor nodig. De gebeurtenis is nog niet geweest dus we kunnen er nog geen oordeel over hebben. Dus waarom zouden we dan vantevoren te horen krijgen hoe we erover moeten denken? Is de schrijver bang dat we het niet begrijpen?    Weer: ernstig uit de volwassen hoogte.    Wat zijn ze dom, die volwassenen!    Dus als het effe kan, zullen we regel de deur wijzen.    Eerst eens kijken wat het trio voorgangers ervan gemaakt heeft.    Hans ter Laan: Het loze kikkertje . Leuk, loos in de zin van listig heb ik al heel lang niet meer gehoord. Loze kwanten was geloof ik de uitdrukking die ik wel eens ergens ben tegengekomen. Affijn. Zeg, kikkertje, als je buiten speelt, Dreigt er altijd groot gevaar, Bedenk, dat het soms weinig scheelt, Of je bent voor de ooievaar!    Dat is toch zeer attent van de vertaler, dat hij er een versje van gemaakt h

   Een gedichtje als een cirkelredenering net zo rond als de in hun staart bijtende slangen die de ringen zijn waarmee het spelletje gespeeld wordt, de slangwerpige ringen zeg maar.    Als-dan-verhaaltjes zijn leuk want ze kunnen een ongerijmd beeld oproepen. En daarmee iets charmsiaans. Het zou me niet verbazen als het van hem was. Ja, ik weet het bijna wel zeker. Het woord vrolijk komt in zijn titels ook vaak voor.    De bekendste als-als-als-riposte in het Russisch is: ‘Als-als-als, als er paddestoelen groeiden in je mond, dan was het geen mond maar een hele moestuin.’ Maar dan gerijmd en met een goed ritme natuurlijk.    Если бы да кабы да во рту росли грибы — то был бы не рот, а целый огород.    Moet ik ook nog een keer goed vertalen...    Maar eerst deze.    Heel lastig! Neushoorn is onmogelijk om op te rijmen.     Als de neushoorn zitten kon, Tot aan de vroege ochtendzon ...    Ja?..     Ik denk dat tot de ochtendzon Het spelletje dan doorgaan kon.    Helemaal niet g

   Na 1937 kregen deze twee luttele regeltjes gezelschap van twee nieuwe regeltjes aan het begin en kwam er dit te staan: — Как придешь ты на обед? Ни моста, ни лодки нет! — Ну так что же? Я к обеду К вам на зонтике приеду.    Verletterlijkt: Hoe wil je komen eten? Er is geen brug, er is geen boot! — Nou en? Ik kom eten Bij jullie in een paraplu.    Maar wij houden het bij de tweeregelaar. Rijmen op paraplu zou leuk zijn. Het is tenlotte het belangrijkste woord in het gedicht, en het uitzonderlijke fenomeen waar het om draait.     Menu paraplu. Aju paraplu.    De laatste twee regels bij Ter Laan zijn: O, ik kom heus wel bij u: Zwevend aan mijn paraplu! Bij Rottenberg: Never mind, my dear old fellow, I can cross on my umbrella. Bij Mazzi: Puisque je suis invité, En parapluie je viendrai. Warkentin maakt er vijf regels van, gerijmd aabcb en laat het eekhoorntje Abendbrot komen eten (rijmt op Boot ).     Staat er walnotenfondue op het menu? Met hazelnotenjus? Welnu, dan s

   Ook deze tekst sneuvelde na 1937. Waarom? Zo geweldig was hij sowieso al niet, met de erg voorspelbare en veelgebruikte rijmwoorden Bob , chlop en v lob . De laatste twee het bekendst uit het kinderversje over Beertje Sleepvoet die een dennenappel krijgt, recht op zijn voorhoofd, in Bij mij op de maan , blz. 14: Beertje Sleepvoet wandelt Door het grote bos, Dennenappels rapen, Slapen in het mos. Valt een dennenappel Recht op Beertjes snuit, Stampt-ie met z’n voeten, En dan is het uit!    Is het Charms, het verhaal van de straffende hark?    Onwaarschijnlijk.    De vervangende tekst natuurlijk al helemaal niet, want in 1940, toen de tweede druk uitkwam, crepeerde Charms al in de gevangenis.    De tekst van 1940 gaat in de richting van de spreekwoorden wie een kuil graaft voor een ander, boontje komt om zijn loontje, eigen schuld dikke bult en dergelijke: Бывает: тому попадает, / Кто сам на других нападает.    Verletterlijkt: Soms krijg diegeen een lesje, die zelf ande