VandaagsVertaalProbleem

   Nou (om het met duivelstongen en doornige hoofdkussens geplaveide pad te betreden van een taal die zelf voor Chinezen Chinees is), ik moet zeggen dat de ervaringen van de diverse vertalers met de Hongloumeng me sterk deden denken aan Finnegans Wake en de ervaringen voor dewelke deszelven vertalers zich met de verdietsing, tussen 1995 en 2002 (volgens de meest authentieke bronnen) geplaagd zagen.    Ook wij moesten alles opzoeken, en wel in de berg Handschriftlicher Nachlaß die in 63 delen was uitgebracht en waarin alle stadia van de zestienjarige groei van de Wake facsimile waren afgedrukt, voorzover bewaard (er waren lacunes).    Zo gauw we iets niet begrepen, en we vermoedden dat er wellicht een ‘transmissional departure’ in het spel was – een ongeautoriseerde afwijking in de overdracht – pakten we de metershoge stapel erbij en begonnen we te wroeten. Heeft een van de typisten of zetters zich weer vergist en heeft Joyce de fout over het hoofd gezien, en zo waar?    Staat he

   Vertalers zijn ook totaal van de pot gerukt ook. Kierewiet. Mesjogge. Van de ratten bezeken. De beste jaren van hun leven vergooien ze aan een boek voor anderen, opdat die er net zo van kunnen genieten als zij dat hebben gedaan. Onbaatzuchtiger kun je het bijna niet hebben.    Neem David Hawkes, die tenminste dertien jaar werkte aan de vertaling. Maar dat valt nog in het niet bij de tijd dat Nederlands-Vlaamse trio eraan werkte, Mark Leenhouts, Anne Sytske Keijser en Silvia Marijnissen, namelijk vijftien jaar – dat is vijfenveertig manjaren! Dat is bijna even lang als de auteur, Cao Xueqin, oud is geworden!    Als we de vertaalde tekst als een ijsberg beschouwen, rekent Fan Shengyu ons voor, dan stelt het redactionele werk van David Hawkes het gedeelte onder water voor, en de voltooide vertaling het gedeelte boven water. Zo veel opzoek- en speurwerk had hij te doen om tot een leesbare en consistene editie te komen.    Dat zou best ook het geval kunnen zijn voor de vertaling van

   Wanneer doe je het goed als vertaler?    Als je prijzen wint? Maar dat zijn feestjes voor degenen die ze uitdelen en heeft met enigerlei verdiensten ja dan nee evenveel te maken als de landelijke konijnenstand met de NS-dienstregeling. Het enige of in elk geval doorslaggevende argument is toch vaak ‘wie zullen we het nu weer eens gunnen?’ (op de wijs van RonFlonFlons ‘wie zullen we nu weer eens bellen?’)    Als de vertaling goed verkoopt? Integendeel. Ik heb gemerkt (maar mondje dicht hierover tegen uitgevers) dat hoe slechter de vertaling is, hoe beter hij verkoopt. En dat is geen correlatief maar wel degelijk een causatief verband. Het komt omdat potentiële bestsellers altijd als de wiedeweerga op de markt gegooid moeten worden, en dat in de arm genomen vertalers maar één ding hoeven te doen en dat is snel zijn. Tempo tempo! De knoet erover, de karwats, de kat met negen staarten! Hoe je het doet maakt niet uit, zelfs wat je doet maakt niet uit, als het er gisteren maar is.    

   Romans die zich nu afspelen bestaan niet. Want als ik ‘nu’ zeg, is het alweer voorbij.    Toen was ooit en straks komt nooit (dag science fiction!), maar voordat nu wat wordt, is nu alweer voorbij.    Luister maar. Of doe zelf de test en zeg me na: Nu – en weer voorbij. Nu – en weer voorbij. Nu – en weer voorbij. Drie nuën zijn er nu voorbij. Vier nuën zijn er nu voorbij. Vijf nuën zijn er nu voorbij! Nu – nu – nu – nu: en nog eens vier. Je houdt het niet meer bij.    Dus als ze zeggen ‘hedendaags’, ‘contemporain’, o wat geeft het het hedendaagse tijdsgewricht goed weer: niet geloven! Ze liegen!    Ook Ulysses is een historische roman. Hij speelt zich af in 1904, maar Joyce begon er tien jaar later pas aan, en hij kwam in boekvorm pas in 1922 uit. Acht-tien jaar na dato!    Ouwe meuk!    Ze konden meteen beginnen Dublin weder op te bouwen aan de hand van de roman, want inmiddels was alles veranderd.    De postbode had plaatsgemaakt voor de fax. Het koffy- en theem

   Nu weet ik wat Vlamingen steevast moeten doormaken als ze onze vertalingen lezen. Die vertalingen smaken altijd, hoe dan ook, Noord-Nederlands. Ook al beseffen wij hier dat niet. Omdát we dat niet beseffen.    Maar ze hebben een slag teruggeslagen. Ze zijn revanche aan het nemen. De Lauwenaar James Vandermeersch vertaalde ‘op vijf jaar tijd’ alle 73 Lucky Luke -albums. Daarbij dus ook de klassieke late Dupuis- en vroege Dargaud-albums met de onovertroffen scenario’s van René Goscinny, die ik met gemak reken tot de beste schrijvers van de twintigste eeuw.    Ik schafte een paar jaar geleden de nieuwe vertaling van drie van mijn talloos vele favoriete albums aan, een drietal dat het Amsterdamse Lambiek toevallig op voorraad had. Tenderfoot , De Spookstad en Tortilla’s voor de Daltons . Ik wilde ze bestuderen, maar ik durfde niet goed. De pagina’s waren ruimer, groter, de kleuren frisser en de belettering was perfect, helemaal zoals in het Frans en niet met de gruwelijke en liefdel

_____    Verwijzingen. Uit het Charlie Hebdo Sondernummer 20, Caricature mode d’emploi , november-december 2019-januari 2020, p. 63. Maar lees vooral haar meesterwerk:

   “One great part of every human existence is passed in a state which cannot be rendered sensible by the use of wideawake language, cutanddry grammar and goahead plot,” Joyce wrote on 24 November 1926 to his Penelope, the London weaverbird ( ploceida seldomseenensis ), publisher and patron Harriet Shaw Weaver. She had complained, ever so cautiously, about Joyce’s Wholesale Pun Factory, which he, for the past four years, had been sending to her in a piecemeal fashion, with explanations, elucidations, justifications, wiped glosses and all, straight from the writer’s pen in the epic center of sin, gay Paris. She had her overcast doubts, diplomatically writing that she was “not equipped to classify misspellings by choice and by chance.” The manuscripts literally teemed with words she did not know, but this was one of Joyce’s patented proclivities. When the printer expletively deleted the words ‘fart’ and ‘ballocks’ from the last episode of A Portrait of the Artist as a Young Man (in thos

   ‘Doe het dan zelf, lul,’ zei ik de hele tijd tegen mezelf toen ik wat miste in de vertaling van Stelck en Kruizinga van dit nummer (zie blog 211), ‘als je het zo goed weet.’    Daar kwam bij dat het nummer niet uit mijn hoofd te krijgen was toen ik er eenmaal over geschreven had.    En noblesse oblige, dus voilà, hier komt de vertaling van Monkberry Moon Delight , met evenveel kinderdingen en onzin (pure poëzie in de woorden van de liedjesschrijver) als bedekte verwijzingen en verkapte toespelingen op Yoko Ono en haar echtgenoot meneer Ono. Iedereen mag ze er zelf uithalen maar mag ze er netzogoed zelf in laten zitten.    Het was niet eenvoudig (maar wat is dat wel?) omdat de tekst allereerst niet goed verstaanbaar is (expres), er meerdere versies van circuleren op het internet, en zelfs de officiële teksten (in Blackbird Singing en op paulmccartneypuntcom) elkaar tegenspreken.    De uitgeschreven lyrics komen ook lang niet altijd overeen met wat je hem hoort zingen. Klein voor

De verdomde telefoon, of : Hoe de vertaler vertaler werd Dankwoord uitgesproken bij de uitreiking van de Aleida Schot-prijs in de Waalse kerk op vrijdagmiddag 20 april 2018, Walenpleintje 159, Amsterdam, voor de vertaling uit het Russisch Bij mij op de maan, Een keuze uit de Russische kindergedichten vanaf de zeventiende eeuw.    Eén – Onmogelijk! Onmogelijk! ’t Is niet te doen Met goed fatsoen, ’t Is onbehorelijk! ’t Is niet om aan te horen of te zien – Onorelijk! Onogelijk! – Wat dan? Wat dan? – Nou gewoon, Die telefoon, Die verdomde telefoon. – Die telefoon? – Die telefoon. – Wat is er met die telefoon? – Die is onhaalbaar Onvertaalbaar, Onmogelijk gewoon. – Hoezo dan? – Zozo dan: Kijk. Hier staat het, dat hij ging, Dat ding, Daar begint het mee. Heb jij enig idee? – Eitje: De telefoon ging Van tringelingeling, De ouwe beltoon, Heel gewoon Voor een prehistorische draaischijftelefoon Uit de tijd van diesel, wijde pijpen en van gas. – Leuk, maar d