VandaagsVertaalProbleem

   Dan zie ik nog een probleem. Een anonieme lezer liet een eigengemaakte vertaling in de vondelingenschuif achter:       Eenzaam vliegen ze nog boven de horizon       als november de luchten onderklad       terwijl alle vogelfamilies in een breed cordon       het dorp verlieten voordat de herfst aantrad.    Zo zie je maar weer. Altijd staat er wat anders. Bij mij staat er in wankel evenwicht tot nu toe dit:       Eenzame bezetters van lege luchten       Als november somber dreigend naakt       En al je stamverwanten hebben haast gemaakt       Om het herfsttij achterna het dorpje te ontvluchten ...    Beide bedoeld als vertaling van de volgende vier regels – de eerste van een hele lap van tweemaal veertien.       Lone occupiers of a naked sky       When desolate November hovers nigh       And all your fellow tribes in many crowds       Have left the village with the autumn clouds ...    Mijn anonymus ziet het ook en vertaalt naar het juiste begrip. Want hoezo staa

   Zover was ik:       Eenzame bezetters van lege luchten       Als november somber dreigend naakt       En al je stamverwanten hebben haast gemaakt       Om het herfstgewolkte na het kerkdorp te ontvluchten ...    Als vertaling van deze regels:       Lone occupiers of a naked sky       When desolate November hovers nigh       And all your fellow tribes in many crowds       Have left the village with the autumn clouds ...    Maar misschien moet ik toch nog terug, want de vierde regel vertaald als ongeveer ‘Verlieten met het herfstgewolkte het gehucht’ – wat ik eerst bedacht – is simpeler, beter. Ik struikel over dat woordje ‘na’: wat is dat, ‘na het kerkdorp’? Nee, het is ‘het herfstgewolkte (achter)na.’ Oooo... Schrijf dat dan! Maar dat past niet! Dan wordt het te lang!    Of ik moet er ‘herfsttij’ van maken, ook leuk, want dan denk je aan Huizinga’s Herfsttij der Middeleeuwen en dat is toch weer een oerhollands belletje dat gaat rinkelen:       Om het herfsttij acht

   Ik stuit weer op dichtregels. De vier eerste uit een achtentwintigregelig gedicht van John Clare over treuzelende boerenzwaluwen in het late najaar.    Ik hou van gedichten in prozawerken. Voor de afwisseling bij het werk, maar ook in het wild. Als er gedichten aangehaald worden, heb ik het idee dat de schrijver wat gevoeliger is voor de kracht van woorden, en zich bewuster is van stijl. Kennelijk spoken er regels in zijn hoofd rond. Veelzeggende regels.    Aangehaalde dichtregels zijn uit de aard der zaak aanhalig, citabel, en dienen ook zo vertaald te worden. In het ideale geval zijn ze al in het oorspronkelijke gedicht kant en klaar citabel vertaald, maar dat gaat meestal niet op.    Slechts soms is het gedicht vertaald, en van dat slechts soms is slechts soms de gewenste regel adequaat, citabel en bruikbaar vertaald.    Met andere woorden: wortel-soms.    Meestal-kwadraat moet je als vertaler toch zelf aan de bak.    Dit gedicht, ‘On Seeing Two Swallows Late in October’,

   Onlangs zette ik weer eens de witte dubbel-elpee van de Beatles op, en in het nummer I’m so Tired zingt John Lennon toch echt:       Although I’m so tired,       I’ll have another cigarette       And curse Sir Walter Raleigh,       He was such a stupid get...    Generaties Beatlelogen hebben zich en elkaar het hoofd gebroken over wat die puntbaardige Engelse boekanier in dienst van hare modderstrijd de ‘pretty nice girl’ daar uitspookte.    Er is inmiddels een zekere consensus ontstaan over het antwoord. Raleigh – zegt die consensus – haalde voor het eerst de tabak uit de Nieuwe Wereld en introduceerde die in de Oude Wereld en daarmee dus ook in de Westerse popmuziek en in het bijzonder het wietrokende deel daarvan.    Dat is van alle implausibele verklaringen misschien wel de plausibelste. Vandaar dat Erik en ik het (in Alle 214 goed, The Beatles in hun liedjes ) vertaalden als:       Al ben ik nog zo moe,       Ik neem nog maar een sigaret       De Weduwe Van Nelle

   Jaja, alles is relatief. Is de boodschap van het gedicht. En alles subjectief. (gaap)    Als je nog eens wat weet...    Maar gek, als je het in een gedicht verpakt, lijkt het daarover helemaal niet te gaan. Dan gaat het plotseling niet ergens over, maar is het wat van zichzelf.    Dat is de makke van gedichten uitleggen, en van literatuurles in het algemeen. Misschien wel van alle kritiek. Het besprokene wordt er hoe dan ook saai van.    Bovendien is het maar een vraag van de haas. Antwoord komt er niet.    Ik had in het Engels antwoord kunnen geven, want daar is de haas veranderd in een hazekind, die de vraag aan hazemoeder stelt. Dat komt omdat er iets moest rijmen op ‘how come’.    Stephen Mulhern stelde voor om moeder haas antwoord te laten geven. Dan had ik het gedicht kunnen omgieten in de ‘if’-vorm in plaats van de ‘how come’-vorm:    ‘If now is also ever, and always also never, if black is also white, and day is also night, then...’ – En dan antwoordde Little Big Mum:

   – Wat moet je met een pinguïn op de noordpool?    – Wat?    – Ik vraag: wat moet je met een pinguïn op de noordpool?    – Een pinguïn op de noordpool?    – Een pinguïn op de noordpool.    – Plukken?    – Plukken? Hoezo plukken?    – Nou ja, eerst vangen natuurlijk. En dan plukken.    – Het is een keizerspinguïn.    – Aptenodytes forsteri ?    – Precies. Die. Maar het punt is: er zijn geen pinguïns op de noordpool.    – Geen pinguïns op de noordpool?! En dat vertel je me nu!    – Pinguïns heb je op de zuidpool. Dat weet een kind.    – Maar dan snap ik je vraag niet: ‘Wat moet je met een pinguïn op de noordpool?’ Als ze er niet zijn.    – Ik kreeg dat te vertalen.    – Vertalen weet ik niet. Ik heb wel een recept voor pinguïns. Moet je ze wel eerst vangen.    – Het stond in een boek.    – En plukken.    – Een boek dat ik vertaalde.    – Was het een grapje, die pinguïn op de noordpool? Zoiets als de kust van Bohemen?    – Ik vraag het me af.    – Want?    – Het wa

   Ken je iemand als je weet hoe hij heet?    Ik ben ik en jij bent jij, maar als je een eeneiïge tweeling bent? Hoe moeten mensen je dan uit elkaar houden?    Of drieling? Of vijfling? Of honderdeenentwintigling?    Verwarring tussen de een en de ander was het uitgangspunt van dit gedicht. En de fijne omstandigheid dat ‘ander’ op ‘salamander’ rijmt – en vrijwel nergens anders op.       ‘Klinder klander – als ik jou verander in een watersalamander,’       Zei het toverheksje schrander, ‘ben jij jezelf maar ook een ander.’    Het gedicht heeft een heleboel versies gehad, want het wilde telkens ergens anders heen dan ik. En voor ik dan had bijgestuurd, was het weer te lang geworden. Twee geschrapte strofes luidden als volgt:       ‘Als de een de een is,’ zei de een,       ‘Is de ander vaak de ander,       Tenminste, in het algemeen.’       ‘Ja, dat is zo,’ zei de ander,       ‘Maar als ik van plek verander,       Ben jij de ander, ik de een;       En zijn we onverhoopt al

   Is Russisch echt het onvertaalbaarst van alle talen?    Dat zou ik niet weten. Ik ken alle talen niet.    Ik weet wel dat er behoorlijk wat woorden zijn waar slechts een benaderende vertaling voor is.    Nu zijn het de woorden niet die een vertaling maken. Het zijn de zinnen, de regels, het is de stroom die zich tussen de interpunctie voortbeweegt.    Ook als die interpunctie er niet of nauwelijks is, zoals in het slothoofdstuk van Ulysses ( Ulixes ) of in Mike McCormack’s Solar Bones ( Dag der zielen ).    Dan is die er toch, alleen onzichtbaar. Want interpunctie is adem. De adem van de schrijver. En zonder adem lukt het niet.    Maar toch. De bouwstenen zijn woorden.    En woorden willen vertaald worden. Leestekens niet.    In Domein vervloekt de hoofdpersoon zichzelf. Hij beschouwt zich als schrijver, maar wordt niet uitgegeven. Voor zijn broodwinning doet hij van alles. Hij gaat zelfs de krantenverslaggeving in.    ‘In mijn bureau lagen impressionistische korte verha