VandaagsVertaalProbleem

[Laurent de Maertelaer in de Humo van 18 april 2023] _____ Andere besprekingen waren er onder meer van Emmanuel Waegemans, hier , en Hans van de Heijde, hier . Een doorlopend bijgewerkt cumulatief register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 241, hier .

[door Michel Krielaars, in het NRC-Handelsblad van 17 augustus 2023.] De Russische schrijver Sergej Dovlatov schreef over wat iedereen wist, maar niemand mocht toegeven Russische literatuur  Toen hij eind jaren tachtig voor het eerst in Moskou kwam, had Michel Krielaars veel aan het werk van Sergej Dovlatov. Die schrijver kon hem over de gruwelijkste dingen aan het lachen maken en liet hem zien dat Rusland een land was dat op geen enkele manier functioneerde.    In de etalage van de Moskouse groentewinkel Groente lag op een vrieskoude ochtend in maart 1989 slechts één banaan. En die moest en zou ik hebben, zeker nu ik had gezien dat de Nederlandse ambassadeur geheel van slag raakte, nadat een van zijn gasten op een receptie de laatste banaan uit de fruitmand op zijn werkkamer had gestolen. Vanaf dat moment besefte ik dat een banaan goud waard was in het land van de grote schaarste.     Maar toen ik, na in Groente een uur in een rij van armoedig geklede, vijandig kijkende, naar

   Experiment. Ik heb hier een paar vertalingen van Der Struwwelpeter voor me, het tiental onvergetelijk wrede kindergedichten van de Frankfurter verloskundige-patholoog anatoom en latere krankzinnigenarts Heinrich Hoffmann uit 1845 waarvan de door hem gemaakte illustraties van zeker de duimzuiger en van de brandende Paulientje en van de rare borstelkop op de cover naar ik aanneem iedere lezer die het ooit las op het netvlies gegrift zullen staan. Ik wil de diverse Nederlandse of Nederlandsachtige vertalingen van het openingsgedicht over de langnagelige warharige aan een nadere closereading onderwerpen om tot een afgewogen maar subjectief oordeel te komen welke het aardigst is, if any. Ik laat het Duitse origineel buiten beschouwing en zal de gedichten proberen te evalueren louter op hun eigen uit de Hollandse klei getrokken intrinsieke kwaliteiten. Het gaat er immers om wat de vertaler ermee heeft gedaan in het Nederlands, niet om wat er stond in het Duits. Is het een geslaagd gedic

III.    In het gedicht De poppekast van Jacob van Lennep uit 1851, in de bundel Het lijstertje [1] komt ook het repertoire langs, inclusief de eeuwige klacht dat de poppenkast vroeger veel leuker was en dat het nu huilen met de pet op was en dat de traditie ernstiglijk was afgegleden en er inmiddels niets meer viel te lachen. Vroeger, ja toen was het leuk! ’k Hou zoo veel van de poppekast. Jan Klaassen is zoo’n kluchtige gast, En hij heeft zoo’n rooien neus. En hij slaat Katrijn met een dikken stok, En ook dien man met zijn zwarten rok, En ook dien langen reus. Komt dan de Luitenant met den strop, Jan Klaassen hangt hem zelf er aan op. O, kijk! dat zie ik zoo graag. Hij danst met zijn kindertjes, hop sa sa! En jaagt hen allen naar huis daarna, Met geen kruimpje brood in hun maag. En als hij den Bakker ter dege schopt, En hem naderhand in zijn oven stopt, Dan heb ik zoo’n ijslijke pret; Op ’t laatste dan neemt hij zijn eene been, En jaagt ze daar allemaal meê he

   Toch is het interessant om te zien wat redacteuren, correctoren, persklaarmakers allemaal in je manuscript aantekenen wat er volgens hun niet deugt en niet hoort. Hoe ziet die ideale dooie takketaal van hun eruit, precies? Wat willen ze nou eigenlijk? Hoe staat ze voor ogen dat het eruit ziet, en vooral, klinkt? Wat houden we over als we al hun adviezen opvolgen?    Misschien dat we dan kunnen doordringen naar de premissen van hun handelen, hun heilige opdracht, en zouden wij als menselijk equivalent van ChatGPT ook een tekst kunnen leren schrijven ‘in de stijl van persklaarversmurfers’.    Ik had mijn Cursus Charmsiaans Vertalen uit de blogosfeer gehaald en voor boekuitgave opgefatsoeneerd voor uitgeverij M10. Het belooft een erg mooi boek te worden. Toen de hele boel al helemaal prachtig opgemaakt was, door meesteropmaker en tevens uitgever Martien Frijns, bedacht hij dat hij er nog een ‘eindredacteur’ door de tekst heen moest, een heel goeie volgens hem, die bovendien mijn pa

   Donnez-moi scampitle!    Hoe dit te vertalen? In tegenstelling tot alle andere literatuur wordt het vertalen van Finnegans Wake er alleen maar moeilijker op als je weet wat er staat.    In het meertalige monster van Finnegans Wake heb je altijd een uitwijkmogelijkheid naar een klankgelijke of klankovereenkomstige vertaling. Allemaal extra’s in de hutspot van spraken en talen die het boek is. Voordeel is dat je het origineel erin hoort én in een Nederlandse verhaspeling of verbastering ook nog een bonus krijgt met betekenisvonkjes in onze cultuur.     riverrun vertaald als rivierein behoudt niet alleen het riverrun , in alle moods and senses , maar je krijgt er het Nederlandse refrein gratis bij, waarmee aangegeven is dat deze Finnegans Wake (spreek uit als rijmend op wrake ) een refrein is van die andere Finnegans Wake (spreek uit als week ). Plus de rivier de Rijn natuurlijk ook nog. En misschien nog wel een revier ook. Het origineel erdoorheen laten schijnen is een tr

   Af en toe gebeurt er iets dat echt belangrijk is op de wereld. Zelden, maar het komt voor. Met alle achteruitgang, de instortende golfstroom, de brandende bossen, de uitsterving der soorten, de eerste wereldoorlog revisited, de vervanging van de mens door de artificiële intelligentsia en het ontijdige overlijden van de uitvinder van de kapsalon, is het wel eens prettig om ook vooruitgang mee te maken, echte ware fundamentele doorbraken, inzichten in het wezen der wereld. Het kan nog.    Bijna precies honderd jaar geleden, ergens in oktober 1923, componeerde Joyce een van de meer intrigerende episodes van Finnegans Wake , het lied The Ballad of Persse O’Reilly . Het komt al vrij vroeg in het 628 duistere bladzijden tellende boek van de nacht en het staat aan de oorsprong van de laster- en hetzecampagne tegen de Chapelizodse neringdoende kastelein Humphrey Chimpden Earwicker (HCE, de Persse O’ Reilly uit de ballade), die zich in het verdere boek zal ontvouwen. Wat heeft-ie gedaan, D

II.    Het tweede boekje met semi-opgetekende speelteksten stamt uit 1880, Jan Klaassens leven en heldendaden, Een vrolijk Treurspel in 4 hoofdafdelingen voor de Hollandsche Poppenkast (Adolph Jacobi, Kassel), met als auteur een pseudonieme ‘Tijl Uilenspiegel’. Er staan twaalf scènes in plus een ‘aanspraak aan het publiek’ en een ‘afscheid’. De schrijver heeft een poging ondernomen er één lopend levensverhaal van te maken, in vier toneelen: Jan Klaassen’s Leerjaren ; Jan Klaassen in den Vreemde ; Jan Klaassen’s Huwelijk ; Jan Klaassen’s verdere Levensloop (in de tekst getiteld: Jan Klaassen’s laatste levenjaren – de titels in de inhoudsopgave verschillen nogal eens van de hoofdstuktitel). Het is voor opvoering bedoeld: er is een lijst personages, met attributen (‘een Galg, een Koffer en 1 Monsterdier’), alsmede de tip: ‘Door de kleding te verwisselen kan men voor den Burger en den Onderofficier dezelfde poppen gebruiken.’    De stukjes zijn vaak dezelfde soort dialogen, waarbij

   Ik moet altijd diep, diep zuchten als tekenaars of schrijvers (en vertalers) zo weinig interesse in de levende natuur blijken te hebben dat ze onzin produceren, en ik kom het te vaak tegen. Misschien is het een overdreven gevoeligheid van mij. In elk geval wordt het minder en minder actueel naarmate er minder en minder natuur is om te beschrijven en te tekenen.    Dus wie is de schuld dat er een gorilla wordt genoemd terwijl er een chimpansee staat afgebeeld? Wie heeft het op zijn geweten dat er een chimpansee wordt afgebeeld terwijl er een gorilla wordt genoemd? Is het de schrijver, Kornej Tsjoekovski, 42 jaar oud, gevierd en verguisd kinderboekenauteur, of is het de tekenaar Mstislav Doboezjinski, 49-jarige beeldend kunstenaar en illustrator van kinderboeken van onder meer Andersen, Mandelstam en Pavlova?    Normaal gesproken zou je de beschuldigende vinger naar de kunstenaar wijzen, want die illustreert doorgaans de bestaande tekst, maar Barmalee kwam anders tot stand, wil he