311 Mandril gorilla chimpansee

   Ik moet altijd diep, diep zuchten als tekenaars of schrijvers (en vertalers) zo weinig interesse in de levende natuur blijken te hebben dat ze onzin produceren, en ik kom het te vaak tegen. Misschien is het een overdreven gevoeligheid van mij. In elk geval wordt het minder en minder actueel naarmate er minder en minder natuur is om te beschrijven en te tekenen.
   Dus wie is de schuld dat er een gorilla wordt genoemd terwijl er een chimpansee staat afgebeeld? Wie heeft het op zijn geweten dat er een chimpansee wordt afgebeeld terwijl er een gorilla wordt genoemd? Is het de schrijver, Kornej Tsjoekovski, 42 jaar oud, gevierd en verguisd kinderboekenauteur, of is het de tekenaar Mstislav Doboezjinski, 49-jarige beeldend kunstenaar en illustrator van kinderboeken van onder meer Andersen, Mandelstam en Pavlova?
   Normaal gesproken zou je de beschuldigende vinger naar de kunstenaar wijzen, want die illustreert doorgaans de bestaande tekst, maar Barmalee kwam anders tot stand, wil het verhaal.
   Leningrad, november 1924. Tsjoekovski en Doboezjinski kuieren door de stad wanneer ze, koutend en keuvelend, kletsend en klappend, koetjend en kalverend – Doboezjinski met schetsboek en potlood bij de hand – ongemerkt in de Oelitsa Barmaleëva terecht blijken te zijn gekomen.

   Naar wie zou die genoemd zijn vroegen ze zich af, en ze kwamen gezamenlijk tot de conclusie dat het een rover moest zijn die Afrika onveilig maakte, Barmalee, die na zijn overzeese wandaden een brave Petersburger werd. Doboezjinski tekende hem meteen in zijn schetsboek op, met indrukwekkende snor en rode zakdoek op zijn hoofd geknoopt en sabel in zijn hand en hij verzon er ter plekke het verhaal bij: het moest een ‘omgekeerd’ sprookje worden, waarin de krokodillen goed waren en de kinderen ongehoorzaam naar Afrika toe renden. Bovendien bedacht Doboezjinski dat het maken van het verhaal ook ‘omgekeerd’ moest: in plaats van tekst te illustreren zou hij eerst de tekeningen maken waarna Tsjoekovski er verzen bij zou verzinnen.
   Aha. Dus Tsjoekovski heeft het gedaan. Hij maakte van Doboezjinski’s mensapen gorilla’s. Jawel, edelachtbare, maar ik beroep me op artistieke vrijheid en kunstzinnige ketenen. De taal dwong me ertoe. Goed, dan rekenen we die ook in.
_____
Verwijzingen. De oplettende kijker ziet op de laatste prent de bekeerde rover krakelingen verkopen in de naar hem genoemde straat. Voor andere biologologische blunders, zie het doorlopend bijgewerkte cumulatieve register, blog 241, hier, onder Kennis der natuur (gebrekkige). De scans zijn uit een herdruk van de eerste editie, in de serie Kunstenaars voor kinderen uit de geschiedenis van het Sovjet-kinderboek, uitgeverij Choedozjnik RSFSR, Leningrad, 1983. De tekeningen zijn facsimile, maar de teksten zijn gezet in een dikke schreefloze letter, niet als in de eerste, geschreefde editie op http://www.barius.ru/biblioteka/book/16, zoals hieronder overgenomen.
   Een doorlopend bijgewerkt cumulatief register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 241, hier.