VandaagsVertaalProbleem

Posts

431 Slaapkindjesslaap

oktober 23, 2024

Slaapliedjes waarvan je wakker blijft, is er iets mooiers? Als ik tegenwoordig wil gaan slapen, hoef ik maar een willekeurig boek te pakken en na een bladzijde of wat vallen mijn ogen zachtkens toe. Dat lukt overigens alleen bij willekeurige boeken, want onwillekeurige boeken, zoals Duivels of Booze Geesten of Demonen of hoe je het ook wil noemen dat ik laatst voor de zevende of achtste keer herlas (conservatieve schatting), daar bleef ik wel wakker bij. Voor Bij mij op de maan vertaalde ik een aantal bajoe-bajoesjki’s , traditionele klassieke Russische slaapliedjes, allemaal met hetzelfde wiegende ritme, tá-ta tá-ta tá-ta ta, en dan de tweede regel een octaaf lager maar langzaam hoger wordend, tá-ta tá-ta tá-ta ta en dan volgen herhalingen en soms afwisselingen, langere of kortere regels op hetzelfde ritme en dat zolang als je maar wil, zolang als je het volhoudt, zolang de spruit nog niet slaapt. Het Nederlandse verhoopt slaapverwekkende ritme is anders en gaat langs

430 Denken denken

oktober 19, 2024

De meeste kindergedichten van nu zijn proza, typografisch vermomd als poëzie. Ik dacht met mijn verhaal van de kalief en het verhaal van het onbereikbare stadje om dat eens om te draaien, en poëzie typografisch als proza te vermommen. Maar er zijn nog wel meer schijnbewegingen en afleidingsmanoeuvres te bedenken om niet in een of andere gepercipieerde rijmdwangval te lopen – namelijk om expres niet te rijmen, maar wel het ritme erin te houden. Als het goed is, kan dat net zo dwingend werken als wel rijmen. Zoals gezegd maakte Arie van der Ent ooit een vertaling van Lermontovs De dood van de dichter (over Poesjkin) waarvan alleen de eerste strofe rijmde, en de volgende niet, en vreemd genoeg merkte je dat helemaal niet, of in elk geval pas als je het doorkreeg, om het cruijffiaans te zeggen. Ook Annie M.G. rijmt af en toe expres niet en Kornej Tsjoekovski ook, maar ze doen dat zo gewiekst, de cadans is zo sterk, dat het net lijkt of het wel rijmt en bovendien onontkoombaar prachtig.

429 Rekenen met/zonder rijm

oktober 16, 2024

Ongeveer het dichtst dat ik bij gedwongen rijmloosheid ben gekomen is Rekenen op rijm , waarbij het voor de hand liggende en door het rijm praktisch automatisch opgeroepen rijmwoord niet het juiste woord is. Als rekenkundige tegenhanger van de ‘ork ork ork’-vraag uit de vorige blog wordt hier op rijm gerekend. Rekenen op rijm Kinderen! roept meester, Stop met klieren, Eet geen lijm, Wij gaan rekenen op rijm. Rekenen, dat is bekend, Is een fluitje van een cent, Als je het tenminste kent, Ik bedoel als je het kan. Klaar? Daar gaan we dan. Eén en één, wie zegt het wie? – Eén en één maakt samen .... Juist ja. Ik bedoel welnee! Twee en één maakt samen .... En twee en twee, weet iedereen, Twee en twee is samen .... Kindjeslief, nu geen gemier, Twee en drie is samen .... Tja, ’t is geen gemakkelijke les. Drie en vier maakt samen .... Maar wachten jullie nou eens even, Drie plus drie dan? Dat is .... Hm, het is moeilijker dan gedacht. Drie maal drie dan, da

428 Rijmlozigheid

oktober 12, 2024

Dat rijmen sowieso heel dwingend is merkte ik een keer toen mijn neefjes en mijn nichtje klein waren en aan tafel zaten te eten en ik binnenkwam en vroeg: ‘Ork ork ork, soep eet je met een...?’ waarop ze alledrie in koor antwoordden: ‘Vork!’ Toen ik ze vroeg: ‘Echt, eet je soep met een vork?’ waren ze heel verbaasd dat ze er zo ingetuind waren. Ze hadden geen idee dat ze een fout antwoord hadden gegeven. Mijn werkdefinitie van kindergedichten: kindergedichten zijn gedichten voor kinderen en volwassenen. Ik ben tegen niet-rijmende kinderpoëzie. Ik vind dat kindergedichten hypnotiserend moeten zijn, en die hypnose bereik je met ritme en rijm. Wat versta ik onder ritme en rijm? Mijn werkdefinitie van ritme en rijm: ritme en rijm zijn klank. Kinderpoëzie is klank. Wie denkt dat het om boodschappen, betekenissen gaat, draait zich een volwassen, al te volwassen rad voor ogen. Ik zag een heel leuk fimpje waarbij een minder-dan-eenjarige het gedicht Bagage van Marsjak ‘voorleest’, doo

427 De kalief zonder hoofd als gedicht

oktober 09, 2024

Nou, leest onderstaand gedicht nu anders dan het verhaal van vorige vrijdag, of liever gezegd (om dichter bij de werkelijke waarheid te blijven, niet het verhaal, maar het tot-verhaal-gemaakte gedicht? Leest het anders als prose en poésie dan als een gedicht waarvan meteen duidelijk is dat het een gedicht is? En anders, hoe anders? Beter? Leuker? Onverwachter? Of toch iets normaler, minder om aandacht vragend, vluchtiger? Ja, wat ís het, dat (sommige) poëzie van (sommig) proza onderscheidt? De kalief zonder hoofd De boze kalief Aboe-Akr Werd op goede morgen wakker Zonder hoofd. De kalief kon het niet geloven, Hij voelde nog eens goed van boven, Maar zijn hoofd, De trots van allebei zijn ouders, Zat niet langer op zijn schouders. Zijn ongeloof sloeg om in woede En hij riep zijn grootvizier, Die aan kwam spoeden. De grootvizier liet alle hoeken Van het slaapvertrek doorzoeken Maar geen hoofd. Niet onder ’t bed, niet in de kruiken, Nie

426 De kalief zonder hoofd

oktober 05, 2024

Ik hou van oosterse sferen, van perzische verhalen, van woestijnen en karavanen van kamelen. Op mijn tiende waren we negen maanden in Teheran, nog onder de sjah, misschien ligt het daaraan. We gingen naar de koele bergen aan de Kaspische zee, naar Isfahan en logeerden in een karavanserai met de ruïne van een moskee waar enorme hoornaars vlogen. We liepen door de steenwoestijn, beklommen afbrokkelende gebergten en keken uit over velden vol klaprozen. De leugenaar Nasreddin Hodja is hier al eerder genoemd, favoriete lectuur van mij zijn niet alleen de verhalen over grootvizier Iznogoedh die kalief in plaats van de kalief maar ook het buitengewoon geestige The Adventures of Hajji Baba of Ispahan , geschreven door de diplomaat James Morier. In Wit als een wat kwamen ook een paar oriëntalia voorbij, De eindeloze karavaan en De drie broers over zeventien ondeelbare kamelen (en elf ondeelbare tapijten). Maar dan dit verhaal, want een verhaal is het, in de beste Perzische tradit

425 Poëzie voor poëziemijders

oktober 02, 2024

Ik was bij Querido om te vragen of het niet eens tijd werd voor een nieuwe bundeling van mijn kindergedichten, na Jij met mij en Wit als een wat uit 2017 en 2018 alweer. Querido is zowat de enige die kindergedichten uitgeeft en in hun stal hebben ze zulke kanonnen als Edward van de Vendel en Pim Lammers, waarbij mijn verkoopcijfertjes wat bleek afsteken. Maar, zei ik, ik heb rijm en ritme, en dat is de oorsprong, het alfa en omega niet alleen van de kinderdichtkunst, maar van de taal tout court en absoluut – klanken, daarmee zijn we begonnen: er is niets mooiers dan rijm en ritme, kinderen kunnen zich er dronken aan laven, ze leren taal aan de hand van onzinwoorden, rijmpjes, versjes, liedjes, al vanaf de eerste geluiden die ze in de baarmoeder opvangen. Rijm en ritme zijn het heerlijkste wat we kinderen kunnen bieden! En helemaal als het flauwekul is en vrolijk. Ja, dat kon allemaal wel zo zijn, kreeg ik als antwoord, maar sinds Annie M.G. Schmidt denkt iedereen dat het makkelij

424 Zwaluwen

september 28, 2024

‘Zie, zie, zie!’ onomatopede Guido Gezelle over de gierzwaluw (in facsimile hier , het gedicht zelf hier maar je hoeft geen synesteticus te zijn om in het zoeven van de boeren- of de huiszwaluwen dezelfde of soortgelijke geluiden te horen. Wij hadden zwaluwen op ons balkon in het Bulgaarse plaatsje Toerkintsja en we zagen de bouw van het nest, het betrekken van de domicilie en het uitbroeden van de eieren, gevolgd door vijf wijd geopende snavels die erbovenuit staken zo gauw zich een skriepend ouderfiguur in de nabijheid bevond. Als wij ons op het balkon begaven, of Tsjorap de kat, dan werden we onmiddellijk weggejaagd met rakelings langs ons hoofd scherende duikvluchten. Toen de kleintjes op uitvliegen stonden, kwamen er ineens een hoop meer zwaluwen aanvliegen en rond het nest cirkelen. Om de kleintjes te helpen door het goede voorbeeld te geven? Of maken ze een zwerm zodat de kleintjes minder gevaar lopen door rovers te worden gepakt, omdat het risico wordt gespreid? H

423 De maanroosvis

september 25, 2024

Ver in de bergen bij Samarkand, hoog op de helling daar is een meer, zo groen als smaragd, en in dat meer daar woont de maanroosvis. Wat is een maanroosvis? Is dat een vis die je veilig leert lezen, woordje voor woordje en niet teveel tegelijk? Nee! O nee! De maanroosvis is een gruwelijk monster dat ik heb ontdekt op mijn speurtochten naar angstaanjagende wezens die zich kunnen verstoppen onder je bed, in de kast, achter de boeken, onder het tapijt, achter de gordijnen, in de spouwmuur en overal waar en wanneer jij je ogen maar niet dicht wil doen, en die wacht tot jij helemaal alleen bent met jezelf en je gedachten en ideeën en bedenksels en alles wat er in je hoofd rondtolt. Dan komt de maanroosvis, en die maanroosvis komt je helemaal besnuffelen van onder tot boven en dan – eet – hij – je – op... Tenminste, dat is heel waarschijnlijk, want nog niemand heeft het bezoek van een maanroosvis kunnen navertellen. Dus vraag me niet waar het volgende slaapliedje vandaan komt... De ma

422 Ragbolrinus de uitnodiging

september 21, 2024

421 Op een ezel naar de maan

september 18, 2024

Om niet helemaal afgesneden te raken van de natuur en de planten en de dieren en het bos en het gras en de maan en de sterren, de natuurlijke leefwereld van alles en iedereen waarmee wij de aarde delen (hoe lang nog), is het goed om al dit en dat niet helemaal te verdonkeremanen en te verduisterezonnen omdat geen kip, geen hond, geen kind noch kraai zogenaamd meer zou weten wat het zijn. Hé diedel diedel, De kat op de fiedel, De koe sprong over de maan; De hond die lachte Toen hij dat zag, En het bord liep weg met de spaan. – luidt een klassiek Engelse bakerrijmpje in het Nederlands vertaald. En als je denkt dat dat niet kan, vioolspelende katten, over de maan springende koeien, lachende honden, en borden die met de spaan weglopen, nou, luister dan maar eens naar Op een ezel naar de maan : Hé, ho, zie ons gaan, op een ezel, op een ezel, Hé, ho, zie ons gaan, op een ezel naar de maan. Maar de ezel wou niet lopen, en toen liepen we maar zelf,

420 Vroeger was ik oud en groot

september 14, 2024

Er was eens een man die was stapelgek Die sprong op een dag in de la bestek, Maar de la kon hem niet dragen, Toen sprong hij in de zandkruiwagen, Maar de wagen viel in ’t vuur, Toen sprong hij in de koeienschuur, Maar de koe sloeg met haar staart, Toen sprong hij in de appeltaart, Maar de taart smaakte niet fijn, Toen sprong hij op het dorpsplein, Maar de plein lag vol met stenen, Toen brak hij allebei zijn benen. — is mijn vertaling in En weg was haar neus (op blz. 149) van het onzinstapeldoorgeefleugenrijm dat begint met There was a man, he went mad . In de Engelse folklore zijn er van die rijmen meer – is mijn indruk, ik ga af op de 888 nursery rhymes die de Opies hebben opgenomen in hun standaard Oxford Nursery Rhyme Book – dan in het Nederlands, waar ze in Van Vlotens niet vol te prijzen Baker- en kinderrijmen nauwelijks voorkomen. Je hebt (in de sectie Verhalen en liedjes ) het klassieke stapelverhaal over het varken dat niet wilde lopen en de hond gevraa

419 Varen in een zeef

september 11, 2024

Ze voeren ter zee in een Zeef, jawel, In een Zeef voeren ze ter zee. Edward Lear schreef al over Jumblies die varen in een zeef – Haspels in het Nederlands van Wim Tigges ( Babbels en krabbels van Edward Lear , 1978 – hierboven Lears tekening van het voorval) – en natuurlijk zijn er nog veel meer dingen die niet kunnen op de wereld. Kinderen hebben een onvoorstelbaar groot voorstellingvermogen en voor het onmogelijke draaien ze hun hand niet om. Als je zegt dat de koeien in de herfst naar het zuiden vliegen, zien ze dat zo voor zich, als je ze zegt dat je bomen kan omblazen geloven ze dat graag, en ze geloven het zelfs als je zegt dat je geen mens bent maar eigenlijk een leeuw. Ze weten donders goed dat het niet kan, maar het is leuk en spannend als het wel kan, en daarom kan het. Of liever gezegd: het kan niet, maar het is. Ik wil maar zeggen: de realiteit van kinderen is potentieel veel rijker dan de wildste fantasie van grote mens

418 Kindermenu

september 07, 2024

Letterlijk is vaak het leukst. Figuurlijk is een doordenkertje: immers je neemt het niet letterlijk. Het letterlijk nemen van woorden en zinnen is een van de belangrijkste drijvende krachten uit de stripreeks over Baron van Tast tot Zeveren van Jan van Haasteren. (Vandaar ook dat een hele reeks scenaristen verantwoordelijk kan zijn voor de teksten van de verhalen.) Als de Baron een auto gaat kopen is een Lelijke Eend een eend, een Volkswagen Kever een kever en een Opel Kadet een kadet, waarna hij de showroom uitrent en besluit de bus te pakken – een bus doppertjes. Als de Baron mensen verwenst volgen ze zijn verwensing op: een flapdrol wordt er een, een uilskuiken, en snotaap en een klootzak ook. Als hij een brand meldt door op een brandmelder te drukken, vliegt zijn hand in brand: bij de drogist (die juist vlooien stampt voor vlooienpoeder) krijgt hij brandzalf die zijn hand nog meer verbrandt, en als hij vervolgens op de scooter stapt en zijn valhelm opzet, blijft hij maar valle

417 Domkoppen

september 04, 2024

Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst, en daarom kunnen de ambities van de nieuwe generaties niet groot genoeg zijn. ‘Wees realistisch, eis het onmogelijke,’ heb ik altijd een mooie wijze uitspraak gevonden. Maar dan zijn er altijd mensen – stakkerig wijze volwassenen, maar ook wel eens al te brave leeftijdgenoten – die onder ‘realistisch’ verstaan doen wat je ouders al deden en de beproefde gulden middenweg naar de afgrond bewandelen. Domkoppen zijn een dankbaar onderwerp voor verhalen en gedichten. Je moet best slim zijn om iets doms te bedenken, en de verzamelde verhalen die er over dergelijke visionaire sufferds zijn gemaakt, lezen hier en daar als Wittgensteiniaanse filosofie. Ik heb hier bijvoorbeeld The Book of Noodles , ondertiteld Stories of Simpletons; or Fools and their Follies , samengesteld door W.A. Clouston uit 1888, en twee recentere verzamelingen van Carl Withers, I Saw a Rocket Walk a Mile, Nonsense Tales, Chants and Songs from Many Lands uit 1965 en A World