VandaagsVertaalProbleem

   Over smaak valt te twisten. Of het vruchtbaar is, is de vraag. Smaak is iets anders dan goede smaak, want goede smaak is eerder slechte smaak. Net zoals letterlijk eerder figuurlijk is, letterlijk.    Smaak heeft met gevoel voor evenwicht en proportie te maken. Maar wat dat gevoel voor evenwicht en proportie is, is dan vaak weer een kwestie van smaak.    Als ik het woord smaak nu nog een paar keer laat vallen, weet niemand meer wat het is. En misschien is dat wel de oervorm van ieder woord: je weet niet wat het is. De oervorm waarnaar we terugmoeten. Ieder teken een geheim teken. Ieder schrift geheimschrift. Ieder woord een bezwerende kreet.    Toen ik op - aten moest rijmen, van Prik in de buitenlucht geen gaten – het werd wel eens tijd, ik had al tien gruwelverhalen af waarvan slechts één rijmend paar ( Schroef je vaders hoofd niet af en het toen nog misnaamde Open nooit een pot geblaf ) kwam ik als vanzelf op een h...

_____ [Eerder verschenen op 23 maart 2022, waar het vanaf die dag inmiddels 45.168 keer bekeken is, elk uur 1 keer, kennelijk door een bot die misschien mijn computer misbruikt om te dataminen, ik weet het niet, reden waarom ik de blog nu weghaal en opnieuw erin zet. Kijken wat dat gaat doen.] _____    Er wordt wat afhertaald.    Eline Veere, Woutertje Pieterse, Saartje Burgerhart.    En neen, dat zijn niet de namen der hertalers.    Dat zijn de namen der boekwerken.    De pieken, de klassieken der Nederlandsche literatuur.    Die niet meer geleezen worden, zo is de vreesch.    Aengesien se curieus ghespelt syn, en non-usansueel woortgebruyk besighen.    Geen koortjen, met of zonder een carillon van bellekens, meder aan vast te knoopen. Segtmen.    En die men is dan vooral de men die het juist wel kan genieten, de neder- en andersoortige lan...

   Chronologisch is dit het tweede gedicht in de goederaadkrans, toen ik nog niet precies wist waar het heen wilde. Het eerste gedicht was Verstop je niet in een tomaat , dat gaat over een meisje, Doortje, dat zich heel goed kan verstoppen, waar haar twee vaders helemaal gek van worden, omdat ze zich altijd verstopt als zij met haar de deur uit willen, naar culturele evenementen, op familiebezoek of gewoon shoppen. Uiteindelijk verstopt ze zich in een tomaat, die afwezig wordt doorgeslikt door papa één.    Na dat eerste gedicht ging ik vanzelf denken aan een tweede gedicht, eentje dat op die tomaat zou rijmen, bijvoorbeeld Luister nooit naar goede raad . Take it from there. Maak nog een gedicht hoe luisteren naar goede raad tot de grootste ellende kan leiden. En toen begon ik een heleboel leukbedoelde doodlopende weggetjes in te slaan voor Luister nooit naar goede raad . Deze aanzet bijvoorbeeld: Heb je ’t gehoord van Tjebbe de Braat? Die luisterde ...

   Nou, het schijnt lijkt blijkt heet of dunkt me voor te komen dat het toch ingewikkelder ligt met dat ‘Nederlandstalig’ als woord voor een betekenis. Het neerlandistische weblog voor neerlandistische en aanverwante zaken Neerlandistiek was zo vriendelijk mijn stukje door te plaatsen, hier , en daarmee voor te leggen aan hun eigen wijze panelen en die gaven nuttig bescheid in de comments. Ook via emailswege kreeg ik behartenswaardige opmerkingen. Context! Daar gaat het om. En dan vooral de context van het woord ‘Nederlands’, een woord dat veel kanten op kan en wil.    Ik laat de comments hier volgen, met mijn tussentijdse conclusies daarin ook opgenomen. Vraag is alleen: zijn we eruit met z’n allen? Hebben we een regeerakkoord of hebben we een negeerakkoord?    Ik blijf erbij dat ‘Nederlandstalig’ in de context waarin Tzum het gebruikt, d.w.z. als een ‘in het Nederlands geschreven boek’ niet juist is – ook vertaalde boeken zijn in het Ne...

   Is denken slecht? vroeg ik me in mijn eerste blog af, om dat met een volmondig ‘soms’ te beantwoorden. Is zelfinzicht slecht? vroeg ik me onlangs af, toen ik een raar soort zelfinzicht van anderen voorgeschoteld kreeg waarin ik me niet herkende, op het sympathieke etymologie-weblog Neerlandistiek, dat weleens stukjes van mij plaatst of doorplaatst, waar ik heel blij mee ben want wie wil er nu niet gelezen worden.    Het was een van de tien Wrede Frederik-afleveringen, die waarin ik tot 1969 gevorderd de vertaling van Lidi Luursema onder de leesloupe nam. Dat viel niet in goede aarde bij Joris Vleutenmans, die mij in de comments unverfroren van afzeiken beschuldigde. Waarna Robert Krudzlo het voor me opnam met de vriendelijke precisering dat het eerder dreinen was wat ik deed, zuigen als een kind. Bedankt! Het is gewaardeerd!    Ik kan dat allemaal best over mijn kant laten gaan, ware het niet dat in het commentaar van Joris Vleutenma...

   Het Nederlandstalig literaire juice-kanaal Tzum houdt de bestsellerlijstjes bij van boeken. Bij mij gaan die berichten meestal het ene oog in het andere uit, tot ik een tijdje terug getroffen werd door de paniekmededeling dat er ‘nog slechts drie Nederlandstalige romans in de bestsellerlijst’ stonden. De bestsellerlijst van zestig , notabene. Wat?! Zou de rest dan allemaal nonfictie zijn?! Wat zoals bekend nog ergere leugens zijn dan fictie? Dan staat het er voorwaar slecht voor met de wereld. Dus ik klikken en nee hoor, er staan een heleboel vertaalde romans in die lijst. Toen ontspon zich in de comments de volgende spannende, leerzame, ja misschien wel opvoerbare dialoog tussen mij (‘Ik’) en Coen Peppelenbos (‘CP’):    Ik: Zijn vertaalde romans geen Nederlandstalige romans?    CP: Nee, dat zijn vertaalde romans.    Ik: Nochtans zijn die in het Nederlands vertaalde romans in de Nederlandse taal gesteld, en daarmee Nede...

_____ _____ Met links naar YouTube, om alvast te kunnen beginnen met meezingen. De Russische teksten zijn te vinden hier . 1961 Tatoeage – Татуировка 1962 Je hebt ogen als een mes – У тебя глаза как нож De Grote Rijtuig – Большой Каретный Hoeveel jaar, hoeveel jaar – Сколько лет, сколько лет 1963 Als je wodka kon doen in je eentje alleen – Если б водка была на одного 1964 Strafbataljons – Штрафные батальоны Iedereen is naar het front – Все ушли на фронт Op een massagraf – Братские могилы Het is opnieuw niet best – Так оно и есть Ik praat niet met jou, ik ben wel wijs – Ну о чём с тобой говорить 1965 Op het neutrale grensterrein – На нейтральной полосе Het komt me de strot uit – Сыт я по горло Wat er komt kijken bij een reis naar het buitenland – Перед выездом в загранку De macht vliegt aan diggels – В куски разлетелася корона Soldaten van de Centrumgroep – Солдаты группы «Центр» 1966 Lied over vriendschap – Песня о друге Hier heb je geen vlakten – Здесь ва...

_____ _____ Over de vertaling    Vysotski’s liedjes zijn vaak verhalend, maar lang niet altijd. Hij schreef ook raadselachtige en oraculaire teksten, die je in je hart en als je ze hem hoort zingen volkomen begrijpt, maar die je ontglippen zo gauw je ze aan de hand van de woorden wil uitleggen, navertellen of vertalen. Dat is het mysterie van de muziek, die tachtig procent van de betekenis van een liedje uitmaakt, maar tegelijkertijd is het de kracht van de suggestie die er van de woorden uitgaat, als in de beste poëzie. De dichter onthult, en als hij heeft onthuld, verhult hij – aldus Marina Tsvetajeva. Niet alles is dus even helder gezegd door Vysotski. Hij hield zich, gelukkig, meestal wijselijk aan zijn eerste, geïnspireerde ingeving en sleutelde zelden aan wat hij geschreven had, waardoor het misschien wel duidelijker zou zijn geworden, maar ook minder ruimte liet voor het gevoel en de interpretatie. In die zin voelde Vysotski zich meer een receptor, een ontva...

_____ _____     Instructies voorafgaand aan een buitenlandse reis dateert uit 1974 en is ook wel bekend als Een half uur bij het vakbondscomité (Полчаса в месткоме). Het is een lied vol absurde realia en propagandistische frasen uit de toenmalige Sovjet-realiteit, waarvoor veel Russen inmiddels het internet moeten raadplegen. Je zou kunnen zeggen dat het tot het – zelden vertaalde – corpus humoristische liederen van Vysotksi behoort, als het allemaal niet zo treurig was. Maar goed, het een kan niet zonder het ander.     Hier wordt het door VV vertolkt op YouTube. Instructies voorafgaand aan een buitenlandse reis Was ik gisteren in de smidse klaar, dubbel het plan had ik verstouwd, krijg ik een buitenlandse reis zomaar van de werkplaats in m’n mik gedouwd. Ik douche de smeerboel en het roet, eet een kouwe sprot met graten, en kreeg toen de instructies, kort en goed wat je d’r mag en wat je d’r moet laten. Het dagelijkse leven is daar ...

_____ _____    Hoera. Ook dit is uit. Waarvoor ik vreesde met groten vreze. Want: wordt het wat, deze vertalingen van liedjes? Niet zomaar liedjes, maar die van de sovjetbard bij uitstek, die nog steeds alom in het hart wordt meegedragen van elke Rus, goed of fout of iets daartussenin. Is de portee, de kracht, de waanzinnige taalbeheersing, het rijm en ritme, de humor maar ook de ernst, de orakeltaal, de diepzinnigheid, de pracht, de ambiguïteit, de recht-voor-zijn-raapheid, de couleur locale, de typische Sovjet-achtergrond waarvoor hedendaagse Russen hun Sovjetopedia moeten opslaan, is alles wat Vysotski Vysotski maakt wel over te brengen in een andere taal? En dan ook nog zonder zijn stem en zijn guitaarspel erbij te horen. Dat is tegen de klippen op, de bierkaai in, tegen het verticaal van een loodrechte bergwand op vertalen. Onmogelijk.    Ik had welgeteld één liedje van hem vertaald, Ik praat niet met jou, ik ben wel wijs , omdat een strofe eruit...

   Ik ga iets doen wat niet goed is. Ik ga mijn eigen vertaling van Hoffmanns Geschichte vom bösen Friederich hier aan de gratis internautaire vrijheid prijsgeven. Terwijl het boek, Ragbolrinus , in de winkel ligt. Erop wachtend verkocht te worden. Aan jullie, lieve lezers. Dus beloof me dit: als je onderstaande tekst en uitleg gelezen hebt, koop dat boek, Ragbolrinus , met ook de negen andere verhalen in gloednieuwe en -volle vertaling erin, en met even gloedvolle en -nieuwe tekeningen van Paul van der Steen. Indien niet, beloof me dan dat je hier ophoudt met lezen. Hier, hier, hier! Hier is al te ver! Stop onmiddellijk!    Negen vertalingen hebben we onder de loep genomen. Vertalingen waar enerzijds wat op aan te merken valt, anderzijds wat aan op te merken valt. We moeten verder, door verder terug te gaan. Terug naar de oorsprong, de oertekst zelf, het goede behoudende en het slechte verwerpende. Robbert-Jan Henkes – De geschiedenis van de wrede ...

   In 2000 verscheen de laatste mij bekende vertaling van Der Struwwelpeter die het boek en de jongen Piet de Smeerpoets wenst te noemen, van de hand van Jan Kuijper, dichter, onder meer van het sonore Tomben , en jarenlang editor at large bij Athenaeum–Polak & Van Gennep. Hij vertaalde in 2007 Lewis Carrolls The Hunting of the Snark als De jacht op de slaai . Wat doet deze gepokte en gemazelde letterenman om de Nederlandse kinderen te laten griezelen? Jan Kuijper – Het verhaal van wrede Frederik Die Frederik, die Frederik, dat was een echte wrederik! Vliegen trok hij vleugels uit, katten zat hij op de huid met een stoel of met een steen, vogels vlogen nergens heen: Fred had hun de nek gebroken. Hij sloeg zelfs zijn oppas Joke. Bij de pomp zag hij een hond. Die dronk water met zijn mond. Met zijn zweep kwam Fred eraan om de hond eens flink te slaan. Fred die sloeg en sloeg en sloeg, hij vond het niet gauw genoeg. Om ook eens wat terug te doen beet ...

   Lidi Luursema is auteur, bekend van Klokslag twaalf en andere verhalen (1989), De toverdrank (1990) en Kooplui veroveren de wereld (1966), zegt de website van De Slegte , en dan moet het wel waar zijn. Enig doorklikken leert mij dat zij van die boeken de vertaler is: De toverdrank is geschreven door Michael Ende, Klokslag twaalf en andere verhalen door Ottfried Preussler, en Kooplui veroveren de wereld door H. Schreiber. Maar De Slegte heeft gelijk: ieder woord dat we in die boeken lezen is van Luursema. Leve de vertaler als schrijver! Hoe brengt Luursema het eraf als (co-)auteur van dit gedicht? Lidi Luursema – De geschiedenis van de wrede Jan Kijk, dit is de wrede Jan, een echte nare dolleman! Vangt hij een vlieg, die slechte guit, dan trekt hij haar de vleugels uit. Zijn speelgoed slaat hij kort en klein, geen kat kan bij hem veilig zijn. En, hoor toch eens: die stoute Jan, plaagt zelfs zijn grote zus Suzan! Op zeek’re dag zag hij zijn hond, die...