VandaagsVertaalProbleem

   Dit verhaaltje is na 1937 uit de verzameling verhalen verdwenen. De vertalers hebben het dus niet kunnen vertalen.    We staan er hier helemaal alleen voor...    Het is geen hoogvlieger, dit distichon. Vogeltje wordt gered door vlieger. Vreemd is natuurlijk wel dat zo’n vervaarlijk heraldisch roofbeest wel bang is van de ‘hemelse slang’ en een sijsje niet.    Is het wel een sijsje? Het lijkt nog het meest op een kippenkuiken. En die vliegen alleen maar als je ze heel hoog in de lucht gooit. En dan alleen maar omhoog, want omlaag heet het vallen.    Grootste probleem is natuurlijk de mooie Russische naam voor wat wij stomweg een vlieger noemen, namelijk de hemelslang, de slang van de lucht, de wolkenslang.    Een woord om te willen bewaren.    Alleen lijkt die hemelslang op het plaatje helemaal niet op een slang...    Dus dan ga je je afvragen, als onnozel Ned...

   Jawel, de wereld staat in brand en nergens water, en wij houden ons bezig met het vertalen van kindergedichtjes.    Deden meer mensen dat maar, dan was het misschien niet zo’n rotzooi.    Om met Joyce te spreken, over de wereld in 1939: ‘Why don't they occupy themselves with Finnegans Wake , instead of occupying Poland?’    Laat die Russen dichten, in plaats van de wereld te ontwrichten...    Terug naar de ongevangen vis. Het is een beetje een flauw versje in het Russisch. Het verwijst op geen enkele manier naar de plaatjes, alleen naar een soort conclusie die een stakkerig wijze volwassene er in zijn drang om nog slimmer dan het visje te zijn aan wil toevoegen. De eerste regel, je snapt natuurlijk zelf wel , is sowieso overbodig – en in een kindergedicht geldt: kan iets weg, dan moet het weg.    Vandaar dat ik niet denk dat het van Charms is.    Kunnen we het opsieren? Onhe...

   De spreekwoordigheid – goed voor juffen en meesters in de lagere klassen – doet me denken aan een andere bekende Russische wijsheid: Кто не курит и не пьёт тот здоровеньким помрёт, dat wil zeggen: ‘wie niet rookt en drinkt gaat gezond de pijp uit.’ Een wijsheid die een betere vertaling waardig is.    ‘Wie niet drinkt en ook niet rookt, die gaat kippielekker dood.’    ‘Wie niet drinkt en niet rookt, die gaat kerngezond dood.’    Of zoiets. Moet nog aan gewerkt worden.    Het versje hier, deze krylovse minifabel in epigramvorm, kennen we in het Nederlands ook. Als twee honden vechten om een been loopt de derde ermee heen.    Klaar is kees.    – Oooh! Smiecht! Valsspeler! Allez! werken gij!    – Hm.... Wie veel ruziet en veel blaft...    – Ja?    – Neeneenee, ruziën mag niet voor blaffen staan. Het moet meteen duidelijk zijn dat ...

   Ook best een leuk gedicht. Een draaierige dactylus die de afwikkelende kluwen imiteert.    Authentiek Charms. Lijkt het wel. Het gedicht bleef bewaard na 1937.    Maar: hoe te vertalen.     Tollen en rollen ligt voor de hand.    Rijmt er ook iets op kluwen ?     Stuwen duwen gruwen .    Eventueel – voor de verrassing – nieuwe .    Is daar iets mee te doen?    We kunnen het ook houden bij een bolletje (wol). Tollen rollen bollen . Volle klankbak. Hollen ook nog? Of wordt dat trollen?     Waar is de kluwen? (of Waar is het bolletje? ) Hij tolt en hij rolt, Het bolletje wol, Je hoeft hem maar even te duwen. Hij rolt en hij tolt, Het bolletje wol – Maar waar is ie gebleven, de kluwen?    Hans ter Laan vertaalde in 1958 het gedicht als Waar is het kluwen? Het kluwen wentelt, keert en draait, Zodra ...

   Ook deze tekst is na 1937 gewipt en door een andere vervangen, waardoor vergelijking met de andere vertalingen geen zin meer heeft. De vertalers hebben zich gebaseerd op de tekst waarvan de titel luidt Вор-мухомор, dat wil zeggen Dief-vliegenzwam . (Waarmee de clou ten overvloede verklapt wordt.)    Het latere gedicht gaat verletterlijkt zo:    Egeltje was op een lange reis. Hij was moe en wilde uitrusten. Hij gooide zijn knapzak op een stronk, en ging zelf onder een boom liggen. Wat er verder gebeurde – snap jij wel, alleen het egeltje kan het niet begrijpen.    Wij houden ons bij de vier regels van het Voorval met egel .    Het gedicht – het eerste, niet de herschrijving – is zeker van Charms. Ten eerste is случай, geval , voorval , een typisch woord van hem. Zijn verhalen niet voor kinderen – tijdens zijn leven nooit uitgegeven – dragen vaak die titel. De formulering уж я, in уж я думал gebruikt Charm...

   De vier korte regels tellende tekst van dit verhaal is na 1937 grondig gewijzigd en in een epos veranderd van acht moeizaam wijdlopige perioden. Verletterlijkt staat er dan zoiets als:    Ik en mijn broer liepen op het erf, En plotseling zagen we een worm in het gras. Ik pikte meteen, en mijn broer daarna, Hij trappelde lang en rende in de rondte. – Pak hem in je snavel! – beval ik mijn broer. We pakten hem samen – en och! Ik werd meteen van schrik een beetje stom, En mijn broer werd van schrik doof. (Het laatste ‘van schrik’ werd ook nog ‘onmiddellijk’ op een gegeven moment, zoals op de versie uit 1962 hieronder.)    Hoe onbenullig de eerdere tekst ook is, de herziene en uitgebreide versie is echt niet beter. Hoe dan ook, de Nederlandse, Duitse, Engelse en Franse vertalers hebben de lange tekst vertaald en niet het bescheiden ingetogen spartaanse kwatrijn uit 1937, dus het heeft geen zin hun resultaten hier op de pijnbank te leggen. ...

   De lezer een vraag stellen wat er is gebeurd moet je niet al te vaak doen. Het lijkt een beetje op onvrijwillige publieksparticipatie in het theater, waar ook niet iedereen op zit te wachten.    Mij werkt het op de zenuwen. Ik vind het bij Tsjoekovski, Marsjak en Charms ook nauwelijks terug.    Schrijver doe je werk, en laat mij erbuiten! Ik hoef toch niet alles voor je te verzinnen! – is mijn eerste reflex.    Dus als het even anders kan, zonder de vraag aan de lezer gesteld, ‘Waarom, denk je, stootten de katten met hun neus tegen elkaar?’ – heel graag.    Is er iets te doen met de uitdrukking keken op hun neus ? Keken op elkaars neus, zou het moeten zijn, maar laten we het niet te spitsvondig-precieus maken. Neus – reus ... en rollen maar... Twee katten en een vogeltje . Hier – een piepklein vogeltje. Daar – twee katten, groter dan een reus.    Een sprong en dan... Daar – een piepkl...

   Op zich is Ik wist het wel, dat ik zou vallen! best leuk, want het is iets wat mensen (en kinderen zijn ook mensen) zichzelf vaak wijsmaken als ze iets hebben geprobeerd dat mislukt. ‘Ik wist het wel!’    Anderzijds: waarom wil de hond de pan stelen? Dat gevogelte dat erop ligt lijkt me eerder het mikpunt.    Of is dat ook de grap? Dan is het er een die ik niet snap.     Ik wist het wel, dat ik zou vallen! Als je die regel als punchline neemt, moet de eerste regel hetzelfde lopen en ook op -allen eindigen.     Nu moet ik het niet verknallen... Oké, maar dan moet de titel wel het vuige snode criminele hondenplannetje noemen, want daarvan is in het gedichtje niets meer over...     Ik krijg dat kippertje – op het nippertje. Is niet heel goed Nederlands, maar het is een hond hè, moet je maar denken... Wie heeft een hond ooit goed Nederlands horen spreken?    Ik hou het er ...