178 Het verhaal van de ongevangen vis

   Jawel, de wereld staat in brand en nergens water, en wij houden ons bezig met het vertalen van kindergedichtjes.
   Deden meer mensen dat maar, dan was het misschien niet zo’n rotzooi.
   Om met Joyce te spreken, over de wereld in 1939: ‘Why don't they occupy themselves with Finnegans Wake, instead of occupying Poland?’
   Laat die Russen dichten, in plaats van de wereld te ontwrichten...
   Terug naar de ongevangen vis. Het is een beetje een flauw versje in het Russisch. Het verwijst op geen enkele manier naar de plaatjes, alleen naar een soort conclusie die een stakkerig wijze volwassene er in zijn drang om nog slimmer dan het visje te zijn aan wil toevoegen. De eerste regel, je snapt natuurlijk zelf wel, is sowieso overbodig – en in een kindergedicht geldt: kan iets weg, dan moet het weg.
   Vandaar dat ik niet denk dat het van Charms is.
   Kunnen we het opsieren? Onherstelbaar verbeteren? Er iets uit destilleren dat de toets der kritiek kan doorstaan? Raffineren, veredelen, uitzuiveren, puren, door het louterende vuur halen zodat er iets komt te staan dat klinkt en zingt?
   Met andere woorden: charmsificeren?
   Lastig.
   Het materiaal waarmee we moeten werken is uitermate zwak.
   Eerst eens kijken wat de drie wapenbroeders hebben.
   Ter Laan. Een slimme vis. Al ziet hij nog zo’n lekker hapje hangen, Zo makkelijk is ons visje niet te vangen!
   Beter dan het Russisch! Helaas is daar in dit geval weinig mee gezegd, omdat het bijna niet slechter kan dan het Russisch.
   Rottenberg. The Wily Fish. Try with anything you wish — It doesn’t seem you’ll catch this fish.
   Het blijft uitgaan van de achterlijke fokking kutvisser. Terwijl op het plaatje duidelijk is dat de vis zich slim bedient van de schelp om de vlieg aan het haakje te pakken en daarmee haar kleintjes te eten te geven.
   Mazzi. Un poisson intelligent. Bien sûr, tu le comprends, On ne le prend pas aisément.
   Even goed als het Russisch! Minstens!
   Warkentin. Der schlaue Fisch. Diesen Fisch, das sieht man gleich, fängt der Angler nicht so leicht!
   Het uitroepteken zegt eigenlijk alles al. Mislukt.
   Wat te doen?
   Dit komt neer op zelf moeten verzinnen. Een hels perspectief voor vertalers. Alles willen ze doen, zolang ze het maar niet zelf hoeven verzinnen. De grootste rotzooi zijn ze bereid te vertalen zolang ze maar niks zelf hoeven bedenken.
   Niet dat! Enkel niet dat!
   En toch moet het hier.
   De vis gaat zelf uit vissen. Is dat een idee om te proberen uit te werken?
   Vissen vissen. En vliegen vliegen. (Alleen deze niet.) En haken haken.
   En schelpen helpen.
   En wat visje ziet hangen kan ze vangen... Wat Hans ter Laan ook heeft notabene. Slim visje.

Visje ziet een hapje hangen.
Visje zelf wordt niet gevangen.

   Dat verkleinwoord zint me niet. En het moet eigenlijk een beetje poëtisch zijn...

Visser vis en laat je hengel in het diepe zakken.
Visser vis je krijgt de vis vanavond niet te pakken.

   Ik ben er nog niet uit. De mogelijkheden zijn legio onuitputtelijk niet te tellen zo veel. Hetgeen eens te meer blijkt uit de overstelpende inzendingen. Hoe wil je het hebben? Saai?

Jij snapt het zeker want jij ziet:
zo’n slimme vis, die vang je niet.

   Wil je de verteller-voorlezer-ouder-voogd-irritante betweter aan het woord hebben?

Denk jij dat visje vliegen eet?
Nee! Visje neemt de visser beet!

   Opteer je voor de vissenstem?

Denk jij dat ik die vlieg opvreet?
Dat dacht je maar – ik neem jou beet!

   Of verplaats je je meer in die achterlijke verveelde eikel aan de waterkant?

Ik liet mijn vlieg in ’t water hangen,
hangen, hangen, lang lang lang,
en toch kon ik geen visjes vangen —
volgens mij waren ze bang.

   (Die is heel goed, door het lang lang lang en door de onzinnige ingeving van de visser dat de vissen bang zouden zijn, wat natuurlijk stante pede op een correctie van het voorgelezen grut kan rekenen.)
Of laat je de plaatjes eens goed inwerken en zie je dat het uiteindelijk gaat om de vissenkinders?

Een malse vlieg om mij te lokken?
Die geef ik aan mijn schrokkebrokken!

   (Die is ook goed, door het woord schrokkebrokken, een portmanteau van hokkebrokken (kinderen) en schrokken.) Vertalen is probleem één. Kiezen welke het beste, het juiste, het leukste en aardigste is, is vaak nog moeilijker...

   Volgende. Змей-спаситель. Zmééj spasíételj. De slang-redder.

Скорей лети, лети скорей!
Тебя спасёт воздушный змей.

   Dat wil zeggen. Snel, vlieg, vlieg snel. Jou redt de vlieger (in het Russisch heet een vlieger een slang van de lucht, je kan ook denken aan hemelslang of hemelse slang).

   Gescandeerd. Skaréé lietíé, lietíé skarééj! Tiebjá spassiót vazdóésjnyj zmééj.