VandaagsVertaalProbleem

   Bij monde van haar hoofdparfumeur maakt het ministerie van de voedselvoorzienende industrie van de Unie van Socialistische Sovjet-Republieken bekend, per decreet van 1 januari 1952, zoals afgedrukt, neergelegd, uitgegeven en geratificeerd op pagina 65 (voorzijde achteromslag) van het januarinummer van het tijdschrift Creatieveling (Затейник) – aan alle burgers en kameraden, oud en jong, van het land: HOUDT HET KERELTJE VAN ZEEP,    VAN SHAMPOO, TANDENPASTA, DAN IS HIJ – EN IK ONDERSTREEP –    GOED EN DAARMEE BASTA.    Was getekend, HP MinVoVIn USSR, voor dezen: Majakovski.    Einde ingezonden mededeling. _____    Verwijzingen. Het betreffende nummer van het tijdschrift Creatieveling (Затейник) kan geraadpleegd worden, digitaal, hier . Het afgebeelde kereltje houdt in het Russisch van zeep en tandenpoeder – waarvan enige afbeeldingen hierboven in de banier staan. Ook Tsjoekovski’...

    Machorka is de term die in Rusland wordt gebruikt voor slechte tabak, maar oorspronkelijk is het de botanische naam van de wilde tabak, de Aztekentabak of boerentabak, de Nicotiana rustica , die door het hoge nicotinegehalte als pesticide wordt gebruikt. De rookbare tabak is Nicotiana tabacum , die eerst ook wel Virginia-tabak heette.    In het woordenboek Russisch-Nederlands van Pierrot staat dan ook onder machorka : boerentabak. In het woordenboek van Honselaar staat: 1 lage kwaliteit tabak 2 bot. boerentabak.    Op zich is boerentabak een mooie term, alleen is het louter de botanische naam, en de Russische machorka is botanisch dan wel die plant (ook in het grote woordenboek van Dal’) maar figuurlijk is het de term voor de abominabele pesticidale tabak die er gerookt werd in vroeger dagen, en nog steeds.    De Russische doorverwijspagina van Wikipedia zegt ook ondubbelzinnig dat het afval is, de tabak die met goe...

   Wat staat er inmiddels op mijn groslijst van de canon van vertalingen, die ik een tijdje terug in het leven heb geroepen?    De canon van vertalingen, dat is: vertalingen die het verdienen subito presto heruitgegeven te worden, niet altijd om de bestaande te vervangen, maar omdat ze van zichzelf prachtig zijn.    Dat ze gedateerd zijn maakt niet uit. Vaak is hoe ouder hoe beter. Ze gaan er dan van zichzelf al als originelen van lezen.    Dat ze soms wemelen van de fouten is ook niet erg, zolang de fouten maar door het heilig vertalersvuur geïnspireerd zijn. Er kan altijd een lijstje achterin meegeleverd worden met vergissingen. Zolang ze maar niet in de klassieke teksten zelf verbeterd worden. Stet ! Ze hebben in de Bijbel de evidente blunder van Maria als maagd in plaats van als jong ding ook niet meer veranderd. Stet ! En de kameel die door het oog van de naald gaat is ook geen dik touw meer geworden zoals Jezus het ‘ec...

   Ik roep al een tijdje te roepen dat elke vertaling ook een origineel is, en zo gelezen kan worden. Zonder het muggenziften, mierenneuken en vliegenafvangen waar de zeikerds zo verzot op zijn. Een vertaling moet van zichzelf wat zijn. Het is geen slaafse kopie, iets in de trant van de meester, een proeve, een variatie, een vingeroefening. Elke vertaling moet precies hetzelfde doen als het origineel en even raak uit de hoek komen.    Dus dan gaat het niet aan om te zeggen: ‘Dat staat er helemaal niet in het origineel.’ Want kijk maar, het staat er wel, in het vertaalde origineel, en het is goed zoals het is. En in het onvertaalde origineel? Ook daar staat het, ook als het er niet staat.    Makkelijker gezegd dan gedaan! Vertalers beroepen zich toch meestal op het origineel om hun vertaalkeuzes te rechtvaardigen. Maar er zijn enige, zeer weinige, verlichte, vergevorderde eenlingen die dit stadium gelukkig voorbij zijn. Die dergelijke schroo...

   Sonja werd Anja, Anja werd Alisa. Ze vond haar naam en ze vond haar karakter.    Lize werd Elsje en Elsje Alice. Ze verloor haar naam en ze verloor haar karakter.    Dat zijn in het kort de twee vertaalgeschiedenissen van Alice in Wonderland. De eerste de Russische. De tweede de Nederlandse.    De eerste Russische Alice (1879) heette Sonja. Nabokov verzon in 1923 Anja. Daarna werd het Alisa en dat bleef het.    De eerste Nederlandse Alice heette Lize. B. Westerveld verzon in 1924 Elsje. Daarna werd het Alice en dat bleef het.    Alisa is een Russische naam, maar wat en wie is Alice? Is ze Engels? Is ze Frans? Is ze Frengels? Is ze Ans?    Nergens staat dat ze Alies heet. Nergens dat ze Ellis heet.    Wij weten in Nederland niet hoe je de naam uitspreekt. Wij weten niet hoe ze heet. Wij weten niet wie ze is.    We kennen haar niet.  ...

   Zoveel zielen zoveel zinnen. Zoveel monniken zoveel kappen.    In het vorige blog (217) vergeleek ik drie Russische en vier Nederlandse Alice in Wonderland -vertalingen. Nou ja, alleen de eerste twee alinea’s. En bovendien zonder het origineel erbij te pakken. Het was dus dit keer niet Alice en de zeven vertalers , maar De Vertaler en de zeven Alicen . Ik wilde de vertalingen eventjes niet met de brontekst vergelijken. Ik wilde zien wat ze van zichzelf zeiden. Ik wilde ze op hun eigen merites beoordelen. Iets wat er maar al te vaak bij inschiet in Vertaliaanse kringen, waar met graagte op blunders wordt gewezen en dingen die er niet staan in het origineel.    Maar voor mij waren de zeven vertalingen zeven versies van een onbekende – en waarschijnlijk verloren gegane – oertekst. En zo vergeleek ik ze. Het was geen wedstrijd die je kon winnen. Maar aan de eindstreep waren er voldoende verschillen om er iets over te kunnen zeggen.  ...

Vertalingen als originelen bekijken beschouwen beoordelen – zoals we ze ook lezen tenslotte als woorden van iemand die iets in je moerstaal in de poortjes van je oortjes giet, rechtstreeks sprekend tot je hersens gevoel verbeelding – dat moet kunnen. Hieronder probeer ik er een begin mee te maken. Het stuk verscheen eerder als Filter webcolumn, hier , in week 44 van het jaar 2020, en ik laat het hierbij in licht aangepaste vorm opnieuw het oogverblindende digitale licht zien.    Ik wil een experiment doen.    Op dit sympathieke platform legde Onno Kosters onlangs (vorige en voorvorige week) drie verschillende vertalingen van hetzelfde gedicht van James Joyce onder de loep en over de knie, ‘She Weeps over Rahoon’. Eén versie was van Erik Bindervoet en mij, één van Paul Claus en één van Hisgen en Van der Weel.    En één van James Joyce dus – wil ik er alvast aan toevoegen.    De insteek van het vergelijkend warenonderzoek w...