216 Orlam

Hark the greening of the eth
Curl-ed ferns yet to uncurl
Hark the zingen of the birds
Gurrel yearns yet to un-gurrel...

   Zo begint het gedicht ‘Lwonesome Tonight’ in het diep-mysterieuze, donkere, sprookjesachtige – maar dan van de grimmse variëteit – verhaal van een jaar in de woeste natuur van Dorset zich afspelende, in dialect en folklore gedrenkte Orlam van PJ Harvey, die er opgroeide tussen de schapen en de verknipte dolende gasten.
   Regionaals heeft vaak iets ouderwets, iets idyllisch, maar in ditzelfde gedicht vraagt de gurrel die nog moet un-gurrelen aan degene die zij opzoekt in de wildernis en wil leren kennen:

Are you Elvis? Are you God?
Jesus sent to win my trust?
Love me Tender, are his words,
As I have loved you, so you must...

   Dat spelt onheil... Er gebeuren rare dingen daar in bos en beemd, op de hei en in de levende natuur waarin je jezelf voelt opgenomen als een onderdeel. Een wordt met wat groeit en bloeit en kruipt en druipt. De grenzen tussen jezelf en de natuur vervagen in Orlam, je verliest je individualiteit. Je bent er niet meer. Mij voerde het terug naar de schaapskooi op de Strabrechtse Heide en het alleen zijn en toch niet alleen zijn. Het warme zand, de hoge dennen die zwijgend spreken.
   Er intussen dwalen er vreemde figuren rond in het gedicht...

Onlook Ira:
Glow, glow, glow!
The more you scratch
The less you’ll know...

   Wie gaat dit regionaals vertalen? Een dappere jonge vertaalster net als PJ Harvey uit een landelijke uithoek maar dan van het rijke grootbrabantse, nedervlaamse taalgebied en voor de verandering eens niet van randstedelijke afkomst?

_____
   Verwijzingen. Orlam, PJ Harvey, Picador, 2022. Er verschenen twee stukken in The Guardian over de bundel, Orlam by PJ Harvey review – musician’s vision of a curious childhood, hier, en PJ Harvey, poet: ‘Dorset is light and dark, ecstasy and melancholy’, hier. Over dialect en regionaals en dat we er veel meer van moeten hebben in vertalingen en het juist niet moeten ontmoedigen en er op redacties met het rode potlood moeten schrappen, zie Bindervoet & Henkes, ‘Het laatste taboe in Vertalië’, in: Teksten in beweging, Over vertaling, vertalers en literatuur, samenstelling Ewout van der Knaap en Cees Koster, Vantilt, 2019. Daaruit het slot:

   Taal wordt nog te veel beschouwd als iets wat een natiestaat deelt, in plaats van iets waaruit je wezen is opgebouwd; als iets gemeenschappelijks in plaats van iets individueels; als iets objectiefs in plaats van iets subjectiefs. Terwijl we weten dat je alleen maar in het allersubjectiefste enige graad van objectiviteit kan bereiken, dat wat we delen niet is wat we hebben, maar wat we zijn, en dat onze aldereerste echte moedertaal altijd regionaal is.
   Het Europa is niet het Europa van staten maar dat van regio’s, gewesten, dialecten en veel kleinere en hechtere gemeenschappen dan wat agressieve potentaten hebben geannexeerd als persoonlijk eigendom en tot volk en natie hebben gebombardeerd. Als uitgevers dat eerst eens in hun oren knopen en ernaar handelen, dan kunnen we misschien eindelijk onze armetierige standaard-woordenschat gaan verrijken met de pracht van dialecten.