455 Het verhaal van wrede Frederik
In 2000 verscheen de laatste mij bekende vertaling van Der Struwwelpeter die het boek en de jongen Piet de Smeerpoets wenst te noemen, van de hand van Jan Kuijper, dichter, onder meer van het sonore Tomben, en jarenlang editor at large bij Athenaeum–Polak & Van Gennep. Hij vertaalde in 2007 Lewis Carrolls The Hunting of the Snark als De jacht op de slaai. Wat doet deze gepokte en gemazelde letterenman om de Nederlandse kinderen te laten griezelen?
Jan Kuijper – Het verhaal van wrede Frederik
Die Frederik, die Frederik,
dat was een echte wrederik!
Vliegen trok hij vleugels uit,
katten zat hij op de huid
met een stoel of met een steen,
vogels vlogen nergens heen:
Fred had hun de nek gebroken.
Hij sloeg zelfs zijn oppas Joke.
Bij de pomp zag hij een hond.
Die dronk water met zijn mond.
Met zijn zweep kwam Fred eraan
om de hond eens flink te slaan.
Fred die sloeg en sloeg en sloeg,
hij vond het niet gauw genoeg.
Om ook eens wat terug te doen
beet de hond hem in zijn schoen.
Hij beet door tot op de voet.
Rood was alles van het bloed.
Met het zweepje in de mond
ging hij weer naar huis, de hond.
Fred heeft zó’n pijn aan zijn voet
Dat de dokter komen moet.
Frederiks gezicht wordt witter
en de medicijn smaakt bitter.
Wie er aan Fred zijn tafel zat?
Wie er de leverworst opat?
Wie dronk de wijn? Wie at de taart?
Wie kwispelt steeds maar met zijn staart?
Wie heeft het zweepje meegenomen
waar Fred wel nooit meer aan zal komen?
De pareltjes die hiertussen zitten zijn merendeels te danken aan het behouden van Hoffmans eigenaardig ongelukkige formuleringen. De wrederik bijvoorbeeld is leuk, en ook het water drinken met zijn mond. In de frase om de hond eens flink te slaan is het woord flink precies het juiste om de ernst van de zaak te voelen. De volgende regel herhaalt het woord sloeg ook bijzonder fysiek, maar dan hangt de regel die daarop rijmt dan weer zo slap als een gebroken armpje, hij vond het niet gauw genoeg. Waarom niet gezegd – tenminste, daar dacht ik meteen aan – ofschoon de hond daar niet om vroeg, voor een absurd doch ernstig tintje.
Verbazend genoeg is de vertaling van Kuijper heel wankel van ritme, of liever gezegd onduidelijk. Kennelijk zijn alle regels trocheeën: pám pam pám pam pám pam pám, maar de natuurlijke uitspraak, waar je het eerst naar helt, is soms juist jambisch: ‘hij vond het niet gauw genoeg’, daar struikel je, en ook in de regel erna ‘Om ook eens wat terug te doen’ moet je heel hard werken om het trocheïsch uit te spreken. Idem dito: ‘Fred vond het niet gauw genoeg’, waar je de natuurlijke nadruk op ‘vond’ verwacht.
Ook Kuijper vertaalt de overbodige zweep-regels, helaas, en daarna komt het meer goed met de vertaling. Fred heeft zó’n pijn aan zijn voet is niet heel natuurlijk gezegd, behalve dat het ook nog eens contra-inuïtief scandeert. Frederikjes kwetsuur had wel wat voelbaarder gemogen. Frederiks gezicht wordt witter en de medicijn smaakt bitter is duidelijk veel minder spannend dan wat er bij Razoux staat, De dokter gaf hem, voor zijn pijn, Een flesch vol bitt’re medicijn.
De laatste strofe kan wat mij betreft met al die slimme guitige retorische irritante vragen zo met de kar van Boldoot mee. Looiig en uitermate niet leuk. Als zo’n volwassene je dat voorleest met een uitgestreken gezicht met nep-pretoogjes, bekruipt je dan niet het verlangen ’m of ’r een enorme hengst voor z’n of h’r bek te verkopen? Mij nou ook.
_____
Een doorlopend bijgewerkt register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 345, hier.
Die Frederik, die Frederik,
dat was een echte wrederik!
Vliegen trok hij vleugels uit,
katten zat hij op de huid
met een stoel of met een steen,
vogels vlogen nergens heen:
Fred had hun de nek gebroken.
Hij sloeg zelfs zijn oppas Joke.
Bij de pomp zag hij een hond.
Die dronk water met zijn mond.
Met zijn zweep kwam Fred eraan
om de hond eens flink te slaan.
Fred die sloeg en sloeg en sloeg,
hij vond het niet gauw genoeg.
Om ook eens wat terug te doen
beet de hond hem in zijn schoen.
Hij beet door tot op de voet.
Rood was alles van het bloed.
Met het zweepje in de mond
ging hij weer naar huis, de hond.
Fred heeft zó’n pijn aan zijn voet
Dat de dokter komen moet.
Frederiks gezicht wordt witter
en de medicijn smaakt bitter.
Wie er aan Fred zijn tafel zat?
Wie er de leverworst opat?
Wie dronk de wijn? Wie at de taart?
Wie kwispelt steeds maar met zijn staart?
Wie heeft het zweepje meegenomen
waar Fred wel nooit meer aan zal komen?
De pareltjes die hiertussen zitten zijn merendeels te danken aan het behouden van Hoffmans eigenaardig ongelukkige formuleringen. De wrederik bijvoorbeeld is leuk, en ook het water drinken met zijn mond. In de frase om de hond eens flink te slaan is het woord flink precies het juiste om de ernst van de zaak te voelen. De volgende regel herhaalt het woord sloeg ook bijzonder fysiek, maar dan hangt de regel die daarop rijmt dan weer zo slap als een gebroken armpje, hij vond het niet gauw genoeg. Waarom niet gezegd – tenminste, daar dacht ik meteen aan – ofschoon de hond daar niet om vroeg, voor een absurd doch ernstig tintje.
Verbazend genoeg is de vertaling van Kuijper heel wankel van ritme, of liever gezegd onduidelijk. Kennelijk zijn alle regels trocheeën: pám pam pám pam pám pam pám, maar de natuurlijke uitspraak, waar je het eerst naar helt, is soms juist jambisch: ‘hij vond het niet gauw genoeg’, daar struikel je, en ook in de regel erna ‘Om ook eens wat terug te doen’ moet je heel hard werken om het trocheïsch uit te spreken. Idem dito: ‘Fred vond het niet gauw genoeg’, waar je de natuurlijke nadruk op ‘vond’ verwacht.
Ook Kuijper vertaalt de overbodige zweep-regels, helaas, en daarna komt het meer goed met de vertaling. Fred heeft zó’n pijn aan zijn voet is niet heel natuurlijk gezegd, behalve dat het ook nog eens contra-inuïtief scandeert. Frederikjes kwetsuur had wel wat voelbaarder gemogen. Frederiks gezicht wordt witter en de medicijn smaakt bitter is duidelijk veel minder spannend dan wat er bij Razoux staat, De dokter gaf hem, voor zijn pijn, Een flesch vol bitt’re medicijn.
De laatste strofe kan wat mij betreft met al die slimme guitige retorische irritante vragen zo met de kar van Boldoot mee. Looiig en uitermate niet leuk. Als zo’n volwassene je dat voorleest met een uitgestreken gezicht met nep-pretoogjes, bekruipt je dan niet het verlangen ’m of ’r een enorme hengst voor z’n of h’r bek te verkopen? Mij nou ook.
Een doorlopend bijgewerkt register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 345, hier.
Reacties
Een reactie posten