VandaagsVertaalProbleem

   Hoort zegt het voort! Ik heb het raadselachtige raadsel van Multatuli opgelost!    Het unieke van Multatuli is – en dat zie je het beste in zijn Ideën – dat hij met de onweerlegbare stem van de volstrekte rede en redelijkheid de meest romantische idealen verkondigt en voorstaat, en dat zie je dus anders en elders vrijwel of helemaal nooit. Rede moet niet alleen dor zijn, ze moet ook de dorheid voorstaan. Romantiek moet niet alleen de binnenwereld boven de buitenwereld verkiezen, ze moet ook die stem hebben. De rede moet stakkerig zijn, Cartesiaans, type Rudy Kousbroek en Karel van het Reve, de romantiek moet het primaat van het gevoel benadrukken en zich om de rede niets bekommeren. Bij Multatuli zien we juist dat al zijn pet en real hatreds door romantisch rechtvaardigheidsgevoel en unverfroren subjectiviteit zijn ingegeven (maar daarom niet minder waar zijn) en dat hij ze te vuur en te zwaard verdedigt met de gewette klewangs en geslepen kroontjes...

   Ik ben met een langjarig project bezig. Al zo’n jaar of tien, schat ik. Het schiet op. Ik heb de laatste tijd een paar doorbraken gehad, die me misschien de juiste kant op sturen.    Het gaat om een vertaling. De vertaling van een verhaal van Tsjechov om precies te zijn. Of liever gezegd de titel van een verhaal van Tsjechov. Alleen de titel, want die is raar.    Het gaat om het verhaal В овраге ( V ovrage ) en dan om de vragen a) wat is een ovrág ? en b) hoe vertaal je het hier?    De woordenboekbetekenis is kloof , ravijn .    Ravijnen? In Rusland? Precies, dat is het hele eiereneten. Het klinkt raar.    In het bewuste ravijn ligt een dorp, Oekleëvo, compleet met kerk en katoenververij die je vanaf de grote weg en van het station met hun toren en fabriekspijpen boven het ravijn ziet uitsteken.    Dus zo diep is het ravijn niet.    En wie bouwt er nu een do...

   Het absolute hoogtepunt van wat wel de Sovjet sneeuw-operakitsch wordt genoemd. Kola Bjeljdy (1929-1993) was een Nanai afkomstig uit het veroostelijke gouvernement, ter hoogte van het eiland Sachalin. Met dit nummer, Увезу тебя я в тундру, scoorde hij in 1973 een megahit. De YouTube-opname is in 1977 gemaakt voor een tv-special. In de commentaren eronder wordt de loftrompet gestoken over de prachtige tekst en vraagt men zich treurig af wie er nu nog naar luistert...    Na Kola Bjeljdy was er een hausse in grappen over domme Siberiërs van allerlei nationaliteiten (‘Tsjoektsjen’), die niks snapten van het stadsleven, een stereotypering waar hij graag aan meedeed.    Het mooie van deze tekst is dat hij zonder een greintje ironie is, zoals het mooie van de tekst van Dodenrit van Drs. P is dat er geen greintje ernst in zit.    Het nummer in deze vertaling zou worden uitgevoerd door Akim Moiseenkov, begeleid door Oleg Fateev e...

   Een kerstlied om aan alle oorlog en kerstliederen en kerstmissen een einde te maken. We blijven hopen.     Happy Xmas (War is Over) dateert uit 1971. Componist: J. Lennon. Uitvoerende artiesten: John & Yoko/Plastic Ono Band.    Ook dit nummer begint met een gesproken intro, van John en Yoko voor hun kinderen ‘Happy Christmas, Kyoko. Happy Christmas, Julian’ – wat vaak wordt misverstaan als ‘Happy Christmas, Yoko. Happy Christmas, John.’    Het blijft de blijste boodschap ooit. John & Yoko/Plastic Ono Band, Vrolijk kerstfeest (Nooit meer oorlog) Dus dit is kerstmis. Wat heb je gedaan? Een nieuw jaar gekomen, en een oud jaar is gegaan En dit is dus kerstmis, heb het maar fijn Met naaste verwanten, met groot en met klein Een heel vrolijk kerstfeest, en gelukkig nieuwjaar Geen angst en geen beven, het is voor elkaar En dit is dus kerstmis, voor jong en voor oud De zwakken en sterken, voor goed en voor fout En ...

   Een plaat die steeds maar nostalgischer wordt naarmate de sneeuw als sneeuw voor de zon verdwijnt door de handen van de wereldleiders via de zakken van de grootindustriëlen.    Of misschien is het wel het opwarmende gevoel dat van de weeë plaat uitgaat die de temperatuur over de godganse wereld heeft doen stijgen. En is die koolzuurdeken niets anders dan een witte deken van de smachtende, van kerstgedachten vervulde mensheid, vooral dan het westerse en derhalve meer vervuilende deel daarvan.    Als de fossiele brandstoffen worden verboden moeten we ook de kerstliederen verbieden. Te beginnen met deze.    Geschreven door Irving Berlin en voor het eerst met kerstmis 1941 gezongen door de Spokaniër Harry Lillis Crosby Junior, beter bekend als Bing – een bijnaam die hij kreeg naar aanleiding van een poets die hij een leraar bakte (welke poets vertelt het verhaal niet) of op zijn zevende van een buurman die hem naar aanleiding...

Inhoud VandaagsVertaalProbleem 1-132 1 Zelfreflectie 2 Allitereren 3 Lidwoord 4 Een vies geel optreksel 5 Drie trucjes 6 Over titels en hoe ze kort te houden 7 Mondkapjes 8 Bestaan er überhaupt onvertaalbare woorden? 9 Zij vertaalden wat er stond 10 You with Me : Fishy Fishface 11 Mauritius, Jan Klaassen en de instabiliseringshypothese 12 You with Me : Thunderstorm Song 13 Pskovse trutten en het woordenboek van Karel van het Reve 14 Couleur locale 15 You with Me : The Strange Giant 16 Prutswerk, gebroddel en beunhazerij 17 You with Me : The Salamander Sisters 18 Pinguïn op de noordpool 19 You with Me : How Come 20 De Beatles herbezocht 21 Allenige occupanten 22 Nog een keer die allenige occupanten 23 Ten derden male de allenige occupanten 24 Allenige occupanten und kein Ende? 25 You with Me : Big-big Saucepan 26 Trucje vier 27 You with Me : You with Me 28 Klutsen 29 Met een wraak 30 You with Me : Owl and the Moon 31 De letterlijken en de vrijen 32 Bove...

   Hoe gedateerder vertalingen zijn, hoe leuker ze worden – en paradoxaal genoeg, hoe minder gedateerd ze lijken. Ze schudden de veren, het opprobrium ‘vertaling’ van zich af en komen als een kale vogel Feniks als een vers ei uit de vlammen.    Het is voor ons zulk curieus Nederlands geworden, dat je niet meer ziet of het een vertaling is.    Het kan netzogoed een authentieke tekst zijn. Het is zelfs waarschijnlijker dat het overkomt als een authentieke tekst en niet als een vertaling. Want wie schrijft er nu nog zo? Dat kan alleen maar een auteur zijn. Een verdraaid eigenwijze auteur ook, die het waagt taalgebruik te bezigen dat geen enkele redacteur onaangetekend voorbij zou laten gaan. En zeker als het een vertaling was.    Leuk, fris taalgebruik! Waar je nog eens wat van opsteekt, qua woordenschat, constructies, dingen op een andere dan gebruikelijke manier zeggen.    Hier: Hoewel honderdduizenden hun uiter...

   Ik neem alleen de meest Vlaamse woorden en uitdrukkingen op, de dingen die ik graag was tegengekomen toen ik het album voor het eerst las in de vierkleurenuitgave, ergens in de beginjaren zeventig. Tussen haakjes staan de verhollandsingen uit 1953, cursief de aanpassingen in de vierkleurenuitgave. Het woord ribbediebie bleef raadselachtigerwijs in de vierkleurenuitgave staan, en daarvan heb ik het indertijd opgepikt. Maar wat had ik nog meer allemaal kunnen leren? Wat is mij door de neus geboord? En met mij vele anderen door hun bleke noordelijke neuzen? Plus de zuidelijke neuzen idem dito want die moesten het vanaf 1967 ook doen met de verhollandste versie?    Een selectie.    (Bij de afbeeldingen: van links naar rechts Bibbergoud B, de A’pense boekuitgave uit 1950; Bibbergoud N, de A’damse uit 1953; Bibbergoud 138, de vierkleurendruk uit 1973; en het tekstueel gedebiliseerde Bibbergoud C , uit de Classics -serie, alias de Witte re...