373 Nacht, trottoir – als a-tal

   Het a-tal, ook wel bekend als a-tautogram, a-saga of a-spraak is een OuLiPoliaanse exercitie avant la lettre, hoewel niet vaak beoefend als poëzie. In Opperlandse taal- en letterkunde uit 1981 (het roze, behapbare boek) wordt het ook wel een eiouij-lipogram genoemd. Het oudst bekende voorbeeld, Paaschmaandag (een a-saga), dateert uit 1841 en is van J. Bosscha. Battus neemt verder ook nog op (blz. 27-31) de verhalen Van Agt stapt af, A-spraak en Zaans drama. In Opperlans! uit 2002 (het groene, onhandelbare boek) blijven daarvan alleen Paaschmaandag en de A-spraak over (onder ma-mc).
   Het is platgetreden terrein, de lipogrammatica, zegt Battus, en dat is het ook, maar intussen ben ik nog nooit een gedicht tegengekomen met maar één klinker.

Nacht. Zwart. Waar? Stad. Straat. Tabakszaak.
Laf straalt lantaarn, slap als prak van patat.
Rap gaan acht maal acht jaar zwartgatwaarts,
Maar ach, af-aan, af-aan, zal rad maar gaan.

Barst, graaf graf alvast, kwak last af, ga langs af –
Pappalapap, daar vangt aards carnaval al aan,
Raar maar waar. Traag maar staag, knar aan staart:
Nacht. Stad. Gracht. Tabakszaak. Straatlantaarn.

_____

Een doorlopend bijgewerkt register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 345, hier.

Reacties

  1. Bert Mostert11 april 2024 om 14:36

    Dit gedicht publiceerde ik vorig jaar op mijn site arspoetica.eu
    Hierna de link
    https://www.arspoetica.eu/wp-content/uploads/2023/05/GEDICHT-05-2023-Archief-Blok-%D0%9D%D0%BE%D1%87%D1%8C-%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0-%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%80%D1%8C.docx

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

160 Vintage Vondel

Afbeelding
   Er wordt wat afhertaald.    Eline Veere, Woutertje Pieterse, Saartje Burgerhart.    En neen, dat zijn niet de namen der hertalers.    Dat zijn de namen der boekwerken.    De pieken, de klassieken der Nederlandsche literatuur.    Die niet meer geleezen worden, zo is de vreesch.    Aengesien se curieus ghespelt syn, en non-usansueel woortgebruyk besighen.    Geen koortjen, met of zonder een carillon van bellekens, meder aan vast te knoopen. Segtmen.    En die men is dan vooral de men die het juist wel kan genieten, de neder- en andersoortige landici.    Die voor anderen dochgten – ende sy dochgten: set die dingen over in modern hedendagiaans. Dan zal de lezersschaer toestromen en sy sal juichen en sich vermeien en voller vreugt rond de hervonden boekwerken de ruttiaanse polonaise reidansen. Panta kala lian!    Su...
Meer lezen

345 Register & Inhoud VandaagsVertaalProbleem (cumulatief)

Afbeelding
[Hiermee vervallen de registers van blog 132 en blog 241 .] Inhoud 1 Register 2 Inhoud 1 REGISTER VandaagsVertaalProbleem    99 manieren om één gedicht te vertalen: 372 (zie verder Nacht, trottoir )    112 (911, EHBO): 229    Aarens, Evi: 275 , 287 , 307 , 374    Achmatova, Anna: 146    Adama van Scheltema, C.S.: 430     Adventures of Hajji Baba of Ispahan , The : 426    advertenties, sovjet: 223 , 277    AI: 341 , 378 (zie ook machinevertalen )    alfabet: 400 , 401    algemeniteiten: 1 , 5 , 11 , 26 , 28 , 31 , 36 , 38 , 41 , 85 , 89 , 100 , 110 , 143 , 146 , 165 , 281     Alice in Wonderland : 40 , 42 , 44 , 46 , 48 , 50 , 52 , 54 , 56 , 131 , 217 , 218 , 219 , 272 , 391 , 411 , 415 , 432    Andersen, Hans-Christian: 370    Aristophanes: 288    Arp...
Meer lezen

451 De geschiedenis van Frits Wreedaard

Afbeelding
   In februari 1927 verscheen als kinderbijlage van het Leeuwarder Nieuwsblad een complete Piet de Smeerpoets in de vertaling van Razoux, op drie na, die geheel opnieuw vertaald waren. Wie de hervertaler is wordt er niet bijgezegd, en waarom er hervertaald moest worden is ook onduidelijk. De vertaling gaat zo: NN – De geschiedenis van Frits Wreedaard Frits Wreedaard was een deugeniet, Met recht een allemans verdriet; Het kwaaddoen was zijn lust en leven En dier en mensen moest voor hem beven. Ving hij een vlieg, hij trok haar laf De pooten en de vleugels af; Geen stoel in huis had meer een poot; De kleine vogels joeg hij dood; En eens, toen zus hem iets kwam vragen, Heeft hij haar met de zweep geslagen. ’t Gebeurde eens op een zomerdag, Dat Frits zijn Bello drinken zag Van ’t frissche water aan een bron. Frits liep nu, wat hij loopen kon, En toen hij bij het hondje kwam, Riep hij: “Lust gij een boterham?” En door een zweepslag, keer op keer, Viel...
Meer lezen

453 De ondeugende Frederik

Afbeelding
   We schrijven 1943. Een gezellige tijd! De hele dag avondklok en lezen maar. Guurtje Johanna Hendrika Reurslag (1886-1949) schreef een resem werken ten behoeve van het opvoeden van de jeugd en ook een fiks aantal kinderboeken die misschien met hetzelfde idee ontstonden. In elk geval schrapte zij uit pedagogische overwegingen twee van Hoffmanns Struwwelpeterverhalen, als bennende te griezelig. Ze overwoog Soep Hein een gelukkig einde te geven, ‘maar na ruggespraak met deskundigen’ heeft ze ervan afgezien, omdat een kind de afloop meestal koelbloedig aanvaardt. ‘Wel zijn de twee werkelijk griezelige verhalen weggelaten.’ Welke dan, welke dan? wil je meteen weten. Laat lezen! Want als iets de nieuwsgierigheid prikkelt is het verbieden wel. (Het gaat om de afgehakte duimzuiger en de verbrande pyromane.)    Met zo’n onbegrijpelijke schroom om de tere kinderziel te vertrappen moet gevreesd worden dat haar vertalingen wat aan de voorzichtige kant zullen uitval...
Meer lezen

447 De geschiedenis van Hein de Dierenkweller

Afbeelding
   Agatha was het pseudoniem van de zeer productieve kinderboekenschrijfster en -vertaalster Reinoudina de Goeje (1833-1893). (Ze vertaalde bijvoorbeeld ook het klassieke nursery rhyme-verhaal Moeder Hubbard en haar Hondje , zie blog 261, De komische avonturen van grootmoeder Helder en haar hond , hier .) Zo productief was Reintje dat haar vertaling van Der Struwwelpeter in de lijst met vertaalde werken op Wikipedia niet eens genoemd wordt, noch op de auteurspagina van de dbnl, noch in haar lemma in het vrouwenlexicon van de knaw. Maar wel, gelukkig, in het door Bea Ros geschreven hoofdstuk over haar in het Lexicon van de jeugdliteratuur . De uitgave, getiteld Domme kinderen , uitgekomen in haar overlijdensjaar 1893, is een zeldzaamheid. Het internet meldt dat hij alleen in de bibliotheek van Middelburg kan worden ingezien. Wat Leonard de Vries kennelijk gedaan heeft, want hij drukt er vier af in zijn Prentenboek van Tante Pau uit 1974. Agatha – Hein de Dierenkw...
Meer lezen

448 Wreede Piet

Afbeelding
   F.H. (Frits) van Leent, 1830-1912, schrijver van een slordige 185 kinderboeken, en vertaler-bewerker van klassiekers als Moeder Hubbard en haar Hondje (net als Agatha, zie blog 261, De komische avonturen van grootmoeder Helder en haar hond , hier ), De Geschiedenis van Robinson Crusoë , Reisavonturen van Gulliver , Uit het leven van Oom Tom , sprookjes als Roodkapje en verhalen over Reinaert de Vos en Ali Baba .     Piet de Smeerpoes vertaalde hij twee keer, een keer meestal korter dan het origineel (in dit geval niet) en een keer ongeveer gelijkop lopend met het origineel. Het is mogelijk dat de langere versie niet van Van Leent is, maar van een ander; in elk geval heb ik er maar drie gedichten uit gevonden, De geschiedenis van Koen, die op zijn duimpje zoog , Ongehoorzaam Paulientje en De geschiedenis van den vliegenden Robert . Nader onderzoek is geboden.    Hier dus een gedicht uit de kortere versies met dien verstande dat dit g...
Meer lezen

452 De geschiedenis van stouten Jan

Afbeelding
   De tijd van de nieuwe illustraties bij de oude tekst is inmiddels voorbij. Waarom? Omdat het kopijrecht op Hoffmanns tekeningen was verlopen en de uitgevers, die het toch al zo moeilijk hebben, daarvoor nu geen cent meer hoeven te betalen? Maar wie betaalde de nieuw gemaakte illustraties dan tot nu toe? Of was dat zoals het een kunstenaarshonorarium betaamt een habbekrats, een schijntje? ‘Het is toch leuk dat we er een boek van maken?’    Maar waarom dan sowieso nog een nieuwe vertaling laten maken? Deze verscheen rond 1930. Freddy Last schreef ook onder meer Vroolijke plaatjes met oolijke praatjes en versjes in Van twee rakkers . Freddy Last – De geschiedenis van stouten Jan Die wreede Jan, die wreede Jan, O, wat was dat een dolleman! Ving hij een vlieg van ’t vensterruit, Dan trok hij haar de vleugels uit; De stoelen sloeg hij in mekaar, En zie de arme vogels daar! De katten, zelfs zijn zuster Griet Die spaarde dolle Jantje niet. Een h...
Meer lezen

454 De geschiedenis van de wrede Jan

Afbeelding
   Lidi Luursema is auteur, bekend van Klokslag twaalf en andere verhalen (1989), De toverdrank (1990) en Kooplui veroveren de wereld (1966), zegt de website van De Slegte , en dan moet het wel waar zijn. Enig doorklikken leert mij dat zij van die boeken de vertaler is: De toverdrank is geschreven door Michael Ende, Klokslag twaalf en andere verhalen door Ottfried Preussler, en Kooplui veroveren de wereld door H. Schreiber. Maar De Slegte heeft gelijk: ieder woord dat we in die boeken lezen is van Luursema. Leve de vertaler als schrijver! Hoe brengt Luursema het eraf als (co-)auteur van dit gedicht? Lidi Luursema – De geschiedenis van de wrede Jan Kijk, dit is de wrede Jan, een echte nare dolleman! Vangt hij een vlieg, die slechte guit, dan trekt hij haar de vleugels uit. Zijn speelgoed slaat hij kort en klein, geen kat kan bij hem veilig zijn. En, hoor toch eens: die stoute Jan, plaagt zelfs zijn grote zus Suzan! Op zeek’re dag zag hij zijn hond, die...
Meer lezen

450 De geschiedenis van Klaas de plaaggeest

Afbeelding
   Over Oom Gus is niets bekend behalve dat hij dit prentenboek vertaalde, dat werd geïllustreerd door Cornelis (Cees) Spoor (1867-1928), kunstschilder, later vooral van kinderportretten. Zou Spoor het zelf hebben vertaald? Oom Gus – De geschiedenis van Klaas de plaaggeest Die Klaas, die Klaas, Dat was een plagersbaas! Hij maakte thuis de vliegjes buit En trok hen wreed de vleugels uit, Sloeg stoelen stuk en vogels dood En gooide poesje in de sloot. En denk eens, hoe ’n plaag hij was: Hij sloeg z’n zusje! Is ’t niet kras? Eens vond hij bij een sloot een’ hond, Die kalmpjes daar te drinken stond. Klaas kon het beest niet laten staan En sloop zacht op den hond toen aan, Dien hij op eens een stokslag gaf En meer daarna – ondanks ’t geblaf – ! Het arme beest, het sarren moe, Vloog eensklaps op Klaas’ beenen toe En beet, dat Klaasje brult van pijn! Dan moest hij maar geen plaaggeest zijn! De hond sprong snel over een hek En droeg Klaas’ stok weg in de...
Meer lezen

449 De ruwe Hein

Afbeelding
   Suze Andriessen (1850-1924) was in haar tijd, zegt Wikipedia , een populair en zelfs voortuitstrevend schrijfster van jeugdliteratuur. In 1897 verscheen haar vertaling van Der Struwwwelpeter onder de curieuze titel De Hedendaagsche Piet de Smeerpoets en ook onder haar eigen naam, want er staat door Suze Andriessen onder, zonder vermelding van enige Heinrich of Hoffmann. Dan zou je inderdaad een heel nieuwe insteek verwachten op het vijftig jaar oude boek, met vreselijke ongelukken met nieuwlichterijen en de modernste snufjes als stoomtrams, elektriciteit en gaslantaarns, maar nee, het is een gewone, her en der zelfs getrouwe vertaling van de Struwwelpeter . Het enige moderne dat ik eraan kan ontdekken, is dat de zwavelstokjes ( das Feuerzeug ) lucifers zijn geworden. Suze Andriessen – De ruwe Hein Een nare jongen was die Hein! Hij zat vol booze streken, Geen vliegje liet hij zelfs met rust, En dat’s een leelijk teeken. De stoelen danste hij kapot, Poes wier...
Meer lezen