373 Nacht, trottoir – als a-tal

   Het a-tal, ook wel bekend als a-tautogram, a-saga of a-spraak is een OuLiPoliaanse exercitie avant la lettre, hoewel niet vaak beoefend als poëzie. In Opperlandse taal- en letterkunde uit 1981 (het roze, behapbare boek) wordt het ook wel een eiouij-lipogram genoemd. Het oudst bekende voorbeeld, Paaschmaandag (een a-saga), dateert uit 1841 en is van J. Bosscha. Battus neemt verder ook nog op (blz. 27-31) de verhalen Van Agt stapt af, A-spraak en Zaans drama. In Opperlans! uit 2002 (het groene, onhandelbare boek) blijven daarvan alleen Paaschmaandag en de A-spraak over (onder ma-mc).
   Het is platgetreden terrein, de lipogrammatica, zegt Battus, en dat is het ook, maar intussen ben ik nog nooit een gedicht tegengekomen met maar één klinker.

Nacht. Zwart. Waar? Stad. Straat. Tabakszaak.
Laf straalt lantaarn, slap als prak van patat.
Rap gaan acht maal acht jaar zwartgatwaarts,
Maar ach, af-aan, af-aan, zal rad maar gaan.

Barst, graaf graf alvast, kwak last af, ga langs af –
Pappalapap, daar vangt aards carnaval al aan,
Raar maar waar. Traag maar staag, knar aan staart:
Nacht. Stad. Gracht. Tabakszaak. Straatlantaarn.

_____

Een doorlopend bijgewerkt register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 345, hier.

Reacties

  1. Bert Mostert11 april 2024 om 14:36

    Dit gedicht publiceerde ik vorig jaar op mijn site arspoetica.eu
    Hierna de link
    https://www.arspoetica.eu/wp-content/uploads/2023/05/GEDICHT-05-2023-Archief-Blok-%D0%9D%D0%BE%D1%87%D1%8C-%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0-%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%80%D1%8C.docx

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

469 Maartmaand Alicemaand – erratum op erratum

Afbeelding
   Maar er staat helemaal geen ‘12/6’ op de Hoedenmaker zijn hoed – zie ik nu pas, omdat ik op mijn falende geheugen had vertrouwd en het niet had opgezocht. En nu op de site van The Guardian een ingekleurde tekening van Tenniel tegenkwam uit de Nursery Alice uit 1890, toevallig. Er staat bij Tenniel ‘In this Style 10/6’ – en in mijn vertaling nu enkel ‘ fl 49,99’. Hoe nu verder?    Meteen rationaliserend en mezelf goedpratend denk ik: heel goed dat ik die tekst niet meevertaald heb, dan blijft de tekening mooi visueel.    Hoewel het natuurlijk geheel en al per ongeluk was.    Per ongeluk expres.    Expres per ongeluk. Het toeval wil ook wat. Laten staan dus, zoals het is. Er staat nu in elk geval wat.    Overschreeuw ik mezelf.    Of – piept het stemmetje er toch weer tussendoor – is het voor de derde druk en mag Floris zijn prachtige florijnen weer uitgummen en verkleind...
Meer lezen

470 Maartmaand Alicemaand – engelsismen

Afbeelding
   D’n Alice is een zee om je ongans aan te drinken, vanuit vertalend perspectief. Iedere regel, iedere zin, ieder woord, ja ieder leesteken noopt tot overwegingen. Overwegingen van toon, van sfeer, van register, van kan ik daar net nog iets wat sprekenders, leukers, bijzonderders, plagerigers, carrolliaansers van maken. Of meer zoals Carroll het zou zeggen dat de boek-Alice het zou zeggen in de woorden van de levende Alice zodat de levende Alice wel doorhad dat Carroll het de verteller niet helemaal liet menen en de boek-Alice heeeel anders was dan de levende Alice. Veellagige liefhebbende plagerijen.    Dat de verteller en Carroll netzomin als ‘Alice’ en Alice samenvallen, blijkt ook uit een onlangs opgedoken exemplaar van Alice’s Adventures Under Ground , het handgeschreven boek dat Carroll aan Alice gaf, dat een Amerikaanse verzamelaar schonk aan Christ Church in Oxford, samen met een heleboel andere unieke Carrolliana. Het exemplaar van het in 1886...
Meer lezen

345 Register & Inhoud VandaagsVertaalProbleem (cumulatief)

Afbeelding
[Hiermee vervallen de registers van blog 132 en blog 241 .] Inhoud 1 Register 2 Inhoud 1 REGISTER VandaagsVertaalProbleem    99 manieren om één gedicht te vertalen: 372 (zie verder Nacht, trottoir )    112 (911, EHBO): 229    Aarens, Evi: 275 , 287 , 307 , 374    Achmatova, Anna: 146    Adama van Scheltema, C.S.: 430     Adventures of Hajji Baba of Ispahan , The : 426    advertenties, sovjet: 223 , 277    AI: 341 , 378 (zie ook machinevertalen )    alfabet: 400 , 401    algemeniteiten: 1 , 5 , 11 , 26 , 28 , 31 , 36 , 38 , 41 , 85 , 89 , 100 , 110 , 143 , 146 , 165 , 281 , 462     Alice in Wonderland : 40 , 42 , 44 , 46 , 48 , 50 , 52 , 54 , 56 , 131 , 217 , 218 , 219 , 272 , 391 , 411 , 415 , 432 , 468 , 469 , 470 , 471 , 472 , 473 , 474    Andersen, Hans-Christian: 370  ...
Meer lezen

472 Maartmaand Alicemaand – vrijheden

Afbeelding
11. dingen toevoegen in de tekst    Het mag natuurlijk niet, eigenkokertjes (zie blog 36 Eigenkokers, hier ) toevoegen aan de tekst, en meestal hoeft het ook niet, maar in elk boek dat ik vertaal heb ik minstens één keer een heel leuke en heel passende grap die je alleen in het Nederlands kan maken en die daarom de auteur nooit bedacht kan hebben, en ja, die smokkel ik er dan in.    In dit geval is het niet zozeer een extra grap, als wel van een beetje doorsnee, weinig verrassende en lange opsomming toch iets aardigs proberen te maken. Alice had been to the seaside once in her life, and had come to the general conclusion, that wherever you go to on the English coast you find a number of bathing machines in the sea, some children digging in the sand with wooden spades, then a row of lodging houses, and behind them a railway station. ( The Pool of Tears , 21) Alice was in haar leven één keer naar zee geweest en was tot de conclusie gekomen dat je overa...
Meer lezen

468 Maartmaand Alicemaand – de tweede druk

Afbeelding
   Inmiddels is de tweede druk uit, geheel herzien, al staat dat niet in het colofon. De veranderingen, tekstueel, zijn een half honderd in getal, vijftig schoon aan de haak en ik zal ze hieronder laten volgen met een uitlegje tussen vierkante haken. Om aan te tekenen in de eerste druk, of gewoon om je af te vragen: Waarom in godsnaam? Moet dat nou? Ik vind het geen verbetering. Ik was net gehecht geraakt aan dat ene woord. Beter is de vijand van goed. Etc. Men oordele zelf.    Maar er zijn ook visuele verbeteringen in de tweede druk aangebracht. Want als gevolg van een blinde vlek bij diverse medewerkers aan de totstandkoming van het boek, niet in de laatste plaats bij de vertaler, waren de scans die Floris Tilanus zo wonderschoon van kleuren voorzag overgenomen uit een editie van de vertaling van Nicolaas Matsier. En die tekeningen waren hier en daar bewerkt. Tweedledum en Tweedledee hebben op hun kraagjes hun naam staan en Tenniel tekent die dan ook, ...
Meer lezen

466 Ik kom even niet verder

Afbeelding
   Kinderen zijn nieuwsgierig en ontdekken de wereld op eigen houtje-touwtje en met gebruikmaking van al hun zeven zintuigen. Waarbij vooral tasten en proeven nogal eens op ouderlijke censuur kunnen rekenen.    Annejet, bijvoorbeeld, is zo’n nieuwsgierig aagje dat van alles wil weten: Annejet was heel nieuwsgierig: dingen ontdekken vond ze plezierig, dingen ontdekken deed ze graag, altijd had ze wel een vraag –    En dan moest er uiteindelijk een prangende wezensvraag van Annejet komen die haar bittere einde betekende. Likken aan bliksemschicht leek me wel wat. Of springen in een brandende vulkaan. Iets gruwelijks in elk geval met veel geknetter en gesis.    Maar eerst liet ik me nog eens op de cadans van de woorden en de rijmen meevoeren naar andere ellende. Wie weet zat daar ook wat tussen voor verdere ongelukkig aflopende kinderavonturen. Hoeveel scherven heeft een glas? Hoeveel rafels heeft een tas? Hoe smaak...
Meer lezen

471 Maartmaand Alicemaand – tegen de regels

Afbeelding
6. birds and animals    Als Alice uit het Tranendal komt, is ze niet alleen: ze heeft een hele sleep birds and other animals achter zich aan: ... the birds with draggled feathers, the animals with their fur clinging close ( A Caucus-Race and a Long Tale , 24) ... de vogels met hangende veren, de viervoeters met plat plakkende vacht ( Een kippenren en een verhaal met een staartje , 26)     Vogels en dieren , zo kun je het niet vertalen, want vogels zijn ook dieren. In het Engels kun je het vreemd genoeg wel gewoon hebben over birds and animals . Je kan het vertalen als vogels en andere dieren , maar dat is wat saai. Zoogdieren dan? Dan zou je vogels door pluimvee of zo moeten vervangen. Ik heb er viervoeters van gemaakt, dat leek me wel een vrolijk alternatief. 7. curiouser and curiouser    Als Alice de cake die ze onder het tafeltje vond opeet, schuift ze uit als een telescoop, wat haar hogelijk verbaast: ‘Curiouser and curi...
Meer lezen

473 Maartmaand Alicemaand – op woordniveau

Afbeelding
15. horendol    Als de drie tuiniers die de witte rozen rood verven worden gesnapt, storten ze plat ter aarde. De Hartenkoningin laat ze opstaan, waarop ze alle drie voor de hele stoet buigingen beginnen te maken. “Leave off that!” screamed the Queen. “You make me giddy.” ( The Queen’s Croquet-ground , 72) ‘Stop daarmee!’ gilde de Koningin. ‘Ik word er horendol van!’( Het koninklijke croquetveld , 73)    Hoe eenvoudig is het om hier ‘Jullie maken me duizelig!’ te vertalen. Maar zegt je moeder – de proto- en archetypische Hartenkoningin – het op die manier? Nee, je moeder zegt: ‘Ik word er tureluurs van!’ Ze zegt: ‘Ik krijg er een punthoofd van!’ Ze zegt: ‘Jullie maken me horendol!’ 16. leuke woorden    Mooie woorden bestaan niet, en poëtische ook niet – dat zijn ceesnooteboomfabeltjes – maar leuke woorden en grappige woorden wel, onverwachte en archaïsche weinig gehoorde woorden, die niettemin als de context het toelaat heel goed ...
Meer lezen

463 Nederlandstalig 2 en slot

Afbeelding
   Nou, het schijnt lijkt blijkt heet of dunkt me voor te komen dat het toch ingewikkelder ligt met dat ‘Nederlandstalig’ als woord voor een betekenis. Het neerlandistische weblog voor neerlandistische en aanverwante zaken Neerlandistiek was zo vriendelijk mijn stukje door te plaatsen, hier , en daarmee voor te leggen aan hun eigen wijze panelen en die gaven nuttig bescheid in de comments. Ook via emailswege kreeg ik behartenswaardige opmerkingen. Context! Daar gaat het om. En dan vooral de context van het woord ‘Nederlands’, een woord dat veel kanten op kan en wil.    Ik laat de comments hier volgen, met mijn tussentijdse conclusies daarin ook opgenomen. Vraag is alleen: zijn we eruit met z’n allen? Hebben we een regeerakkoord of hebben we een negeerakkoord?    Ik blijf erbij dat ‘Nederlandstalig’ in de context waarin Tzum het gebruikt, d.w.z. als een ‘in het Nederlands geschreven boek’ niet juist is – ook vertaalde boeken zijn in het Ne...
Meer lezen

467 Klim niet in een bliksemschicht

Afbeelding
   Ja, Annejet wordt Maartje, Maartje-Gevaartje en ze wil niet likken aan een bliksemschicht, maar klimmen in een bliksemschicht. Veel actiever! Want Maartje is een klimgraag meisje, le-vens-ge-vaarlijk en het zal dan ook slecht aflopen. Verstandige mensen liggen in bed, maar Maartje klimt in de minaret. De mensen roepen allerwege: – Doe het niet! Doe het niet! Zo hoog is Maartje al gestegen, dat je haar nauwelijks nog ziet.    is een slappe en geschrapte strofe. Dus: Klim niet in een bliksemschicht    Op het dak en op de kast, in de boom en in de mast, Maartje met haar paardestaartje klimt overal op en overal in. Haar bijnaam is Maartje-Gevaartje, want geen gevaar is haar te min. ‘Hoger, hoger, hogerstehoog! Hoog tot aan de hemelboog!’    Daar gaat ze langs de regenpijp, daar gaan de handjes, grijp-grijp-grijp. Haar staartje wappert in de wind. Hoe onvoorzichtig is dat kind! Geen schoorsteen is voor haar meer...
Meer lezen