77 Chekhov, Tsjechov en Чехов
De neus is van Gleb Struve, De zangers van David Magarshack, Aljosja de Pot van Alec Brown, De baas en de werkman van Louise & Aylmer Maude. Tsjechov werd vertaald door Avrahm Yarmolinsky (1890-1975), de echtgenoot van vertaalster Babette Deutsch.
In the Cart begint zo (na de eerste regel dan):
The paved road was dry, a splendid April sun was shedding warmth, but there was still snow in the ditches and in the wood. Winter, evil, dark, long, had ended so recently; spring had arrived suddenly; but neither the warmth nor the languid, transparent woods, warmed by the breath of spring, nor the black flocks flying in the field over huge puddles that were like lakes, nor this marvellous, immeasurably deep sky, into which it seemed that one would plunge with such joy, offered anything new and interesting to Marya Vasilyevna, who was sitting in the cart.
Dit lijkt mij ook niet helemaal de vertelstem van Marja Vasiliëvna te benaderen. Noch de manier waarop Tsjechov het zegt: de winter was niet ‘evil’ maar gewoon streng, hij eindigde niet ‘so recently’ maar was gewoon nog maar pas afgelopen, ‘would plunge’ is vreemd en zou eerder ‘would wish to plunge’ of ‘could plunge’ of zoiets moeten zijn – en uiteindelijk loopt de hele Engelse zin in de klontensoep met het hoogst ongelukkige, krukkige slot, ‘who was sitting in the cart’, dat als een roepend mannetje achter de trein komt aanrennen: ‘Neem mij mee! Neem mij mee!’
Saunders maakt er een heel punt van dat de lezer lang in spannende verwachting blijft van het onderwerp van de lange zin, Marja Vasiliëvna, maar dat is alleen zo in deze strompelvertaling, niet bij Tsjechov en niet bij mij. Het erge is dat ik deze slechte volgorde moest aanhouden in mijn vertaling, omdat Saunders er zo lyrisch over doet. In een voetnoot heb ik de ‘eigenlijke’, juiste vertaling gegeven – zoals ik elders ook vertalersvoetnoten heb moeten toevoegen als Saunders zich beroept op een foutieve vertaling.
The Darling begint zo:
Olenka Plemyannikova, the daughter of a retired collegiate assessor, was sitting on her porch, which gave on the courtyard; deep in thought. It was hot, the flies were persistent and annoying, and it was pleasant to think that it would soon be evening. Dark rainclouds were gathering in the east and there was a breath of moisture in the wind that occasionally blew from that direction.
De vertaler heeft duidelijk moeite er een beetje schwung in te brengen; hij blijft maar puzzelen met de samenstellende onderdelen van de zinnen en vooral de betrekkelijke bijzinnen lijken overal verkeerd te staan, als ledematen waar je ze niet verwacht uit te steken. Het ‘which gave on the courtyard’ is mosterd na de maaltijd; in ‘that blew occasionally from that direction’ is het onduidelijk wat er waait, breath, moisture of wind. Ook jammer is dat de hele naam meteen genoemd wordt, met achternaam dus, en niet alleen de voornaam, die een kozende verkleinvorm is die het verhaal meteen een knusse aanschijn geeft, die verwatert als er meteen ‘Plemjannikov’ op volgt.
Ook in dit verhaal laat Saunders zich in zijn interpretatiedrift meeslepen door een foutieve vertaling. Olenka wordt ‘hartje’ genoemd omdat ze zo lief is, maar zelf neemt ze bij Tsjechov dat woord niet in de mond; helaas wel in de Engelse vertaling, en Saunders plaatst er een opmerking over: ‘De eerste keer dat zij iemand “hartje” noemt’. Hier moet opnieuw een vertalersvoetnoot enig soelaas bieden.
Gooseberries begint zo:
The sky had been overcast since early morning; it was a still day, not hot, but tedious, as it usually is when the weather is gray and dull, when clouds have been hanging over the fields for a long time, and you wait for the rain that does not come. Ivan Ivanych, a veterinary, and Burkin, a high school teacher, were already tired with walking, and the plain seemed endless to them.
Het woord скучно, saai, is hier vertaald met ‘tedious’. Dat is lang niet zo ongebruikelijk als wat er in het Russisch staat, ‘saai’, in de zin van vervelend en slaapwekkend. In het Engels kun je ook zeggen ‘dull’, maar dat gebruikt de vertaler meteen daarop al. ‘Saai’ springt er echt wel uit in het Russisch: het lijkt bijna of Tsjechov het uit het Engels vertaald heeft, waar er dan ‘dull’ stond, dat hij misvertaalde alsof er ‘boring’ stond. Maar eigenlijk zou de Engelse vertaler gewoon ‘boring’ moeten durven schrijven. De zin wordt er meteen minder tedious, dull en boring van – en dat is misschien wel een van de hoofd- of bijbedoelingen van de schrijver geweest.
Jammer ook dat de vertaler het onbepaalde lidwoord toepast bij het voorstellen van de personen, ‘a veterinary’ en ‘a high school teacher’, waar het bepaalde lidwoord zoveel krachtiger en onmiddellijker was geweest. En bovendien op zijn plaats omdat het verhaal in het corpus Tsjechov-verhalen direct volgt op De gehoesde mens waarin dezelfde personen optreden.
In dit verhaal komt overigens Saunders’ howler voor dat hij het brede stuk rivier waarin Ivan Ivanytsj rondzwemt een ‘vijver’ noemt. Het blijft lachen in Vertalië.
____
Verwijzingen. De illustraties hieronder zijn van D. Minjkov (links) en T. Sjisjmarjova (rechts) en horen respectievelijk bij het verhaal Op de kar en Stekelbessen (Tsjechov, Verzamelde werken, uitgeverij Belletrie, Moskou 1962, deel 8). George Saunders, A Swim in a Pond in the Rain: in which four Russians give a master class on writing, reading, and life, New York, Random House, 2021, verschijnt, vertaald (de verhalen uit het Russisch door mij, de schrijfcursus uit het Engels door Erik Bindervoet) dit najaar bij De Geus, als Een duik in een vijver in de regen. Waarin vier Russen een masterclass geven over schrijven, lezen en het leven.
НА ПОДВОДЕ: Шоссе было сухо, прекрасное апрельское солнце сильно грело, но в канавах и в лесу лежал еще снег. Зима, злая, темная, длинная, была еще так недавно, весна пришла вдруг, но для Марьи Васильевны, которая сидела теперь в телеге, не представляли ничего нового и интересного ни тепло, ни томные, согретые дыханием весны прозрачные леса, ни черные стаи, летавшие в поле над громадными лужами, похожими на озера, ни это небо, чудное, бездонное, куда, кажется, ушел бы с такою радостью.
ДУШЕЧКА: Оленька, дочь отставного коллежского асессора Племянникова, сидела у себя во дворе на крылечке, задумавшись. Было жарко, назойливо приставали мухи, и было так приятно думать, что скоро уже вечер. С востока надвигались темные дождевые тучи, и оттуда изредка потягивало влагой.
КРЫЖОВНИК: Еще с раннего утра всё небо обложили дождевые тучи; было тихо, не жарко и скучно, как бывает в серые пасмурные дни, когда над полем давно уже нависли тучи, ждешь дождя, а его нет. Ветеринарный врач Иван Иваныч и учитель гимназии Буркин уже утомились идти, и поле представлялось им бесконечным.
Reacties
Een reactie posten