211 Mom Foetsjies Krijsernij
Heeft Paul McCartney de Beatles verlaten? – ging een schokgolf door de wereld.
Waarop Paul cryptisch maar niet helemaal incorrect antwoordde: ‘Niet ik heb de Beatles verlaten, de Beatles hebben de Beatles verlaten.’
Het zeer van de breuk zat bij McCartney het diepst. Hij had zich het vuur uit zijn sloffen gelopen om de groep de afgelopen pak hem beet vier-vijf jaar bij elkaar te houden, wat hem lukte, tot het onvermijdelijke uiteenvallen als een radio-actief atoom een feit was. Beatlium-4 was niet meer. (De halfwaardetijd van de Beatles is gelukkig enkele tienduizenden jaren.)
Waar zijn eerste soloplaat nog een beetje de stilte na de storm was, werd zijn tweede, Ram, opgenomen in november-december 1970, een staalkaart van kleinere en grotere plaagstootjes aan het adres van voornamelijk John. En Yoko niet te vergeten. En John en Yoko helemaal.
Was Yoko verantwoordelijk voor het einde van de Beatles? wordt wel eens gevraagd. Dat is onwaarschijnlijk, de Beatles waren er zelf ook bij. Het is eerder zo dat de Beatles verantwoordelijk waren voor het einde van Yoko Ono als vrijzwevend kunstenaar. Ze bleef natuurlijk met John rigoreus haar eigen ding doen, maar zoiets moois als het boekske Grapefruit kwam er niet meer, en alles wat ze deed was in de ogen van het publiek toch eerder van die maffe John dan van haar.
Terug naar de elpee. Paul op Ram-koers. Zelfs voor de onbevooroordeelde, van niets wetende luisteraar (die ene die al die tijd onder de bekende steen heeft geleefd in dat bekende parallelle universum) is het zo te horen dat er een eitje wordt gepeld. Het begint al met het eerste nummer, Too Many People, en zelfs de eerste woorden, als Paul zingt piece of cake maar het naar eigen zeggen expres liet klinken als piss off cake. Van de zinsnede too many people preaching practices gaf Paul ook toe dat het ging over John en Yoko en hun missie om in bed te blijven voor de wereldvrede. De regel you took your lucky break and broke it in two was oorspronkelijk Yoko took your lucky break and broke it in two. John hoorde heel goed dat het over hem ging. ‘I mean, whose lucky break?’ commentarieerde hij.
John zou terugslaan met het allerminst verhulde, recht voor zijn rape, absoluut on-cryptische How Do You Sleep? op de plaat Imagine, met erbijgevoegd een ansichtkaart waarin hij een varken bij de oren neemt, waar Paul op de cover van zijn elpee een ram bij de horens nam.
Maar de revenge-plaat Ram bevat meer verholen aanvallen. In The Back Seat of My Car zingt Paul een aantal keer we believe that we can’t be wrong, wat John ook – en hoogstwaarschijnlijk terecht – opvatte als tegen hem gericht. ‘Well, I believe that he could possibly be wrong,’ zei hij erover in zijn fraaiste posh-Engels.
Pauls vileinste aanval is echter het nummer Monkberry Moon Delight, dat niet zozeer tegen John gericht is als wel tegen Yoko. Paul zelf hield vol dat het pure poëzie was, alleen maar leuke klanken waren, dat monk bij hem thuis door de kinderen het woord voor milk was, dat hij het voor de kinderen gemaakt had, dat hij zo schreeuwde in navolging van zijn held Screamin’ Jay Hawkins, maar dat is minder dan de helft van het verhaal. Als je het hoort is het meteen duidelijk dat hij de manier van zingen van Yoko imiteert, parodieert (and the wind played a dreadful cantata – Yoko identificeerde zich met de wind, vergelijk ook Who Has Seen the Wind? de B-kant van Lennons single Instant Karma uit februari 1970). De eerste coupletten gaan helemaal over de in Pauls oren afgrijselijke klanken die ze voortbracht, waardoor hij er in de Trident en Abbey Road studio’s met een knot in his stomach bijstond. Paul refereert aan haar leeftijd, zeven jaar ouder dan Lennon (well I know my banana is older than the rest), hij zegt dat ze niets van John begreep (and I don’t get the gist of your letter waarna het refreintje de laatste woorden langzaam maar ontegenzeggelijk ombouwt tot johnlennon, johnlennon). Hij zingt Yoko toe: catch up, super fury, don’t get left behind. Hij neemt haar weelderige haardos en hoofddeksel op de hak (my hair is a tangled beretta) en dan mis ik zeker nog steken onder water.
Ik begin hierover omdat ik een boek met vertalingen voor me heb van McCartney solonummers, gemaakt door John Stelck en Sven Kruizinga, McCartney 80x in het Nederlands, barstensvol harmonieuze en geslaagde vertalingen die de hele solocarrière bestrijken, van de eerste plaat McCartney uit 1970 tot de meest recente McCartney III van vorig jaar, waarin ook The Back Seat of My Car en Monkberry Moon Delight vertaald staan, maar zonder ook maar enige referentie aan de vrolijke vete. De twee liedjes zijn even licht en luchtig vertaald als de 78 andere heksentoeren uit de bundel. The Back Seat of My Car heet Achterbankje van mijn DAF en de gewraakte frase we believe that we can’t be wrong is in het Nederlands geworden echte liefde die kan nooit stuk, wat toch iets heel anders is, lijkt mij, dan de triomfantelijke kreet die aan Pauls keelgat ontsnapt, en die meer in de gevoelsmatige richting gaat van Niemand die ons wat doet, daar scheurend over de snelweg.
Ook van Monkberry Moon Delight, in het Nederlands Mijn blije mooie meid (de titel zegt het al), is geen enkele lelijke laaghartige aanval onder de gordel in de richting van Johns eega overgebleven. Ketchup, soep met foelie, daar kik ik van op, wordt het super fury-refrein bijvoorbeeld. (Oppassen met etenswaren als je op klank vertaalt, is onze ervaring, ze vliegen je vrijwel semi-automatisch om de oren.)
De insteek van deze twee vertalingen is typerend voor alle vertalingen in de bundel: ze zijn vooral lief, leuk, aardig, knap ook (meezingbaar!), grappig, ongevaarlijk, met tal van specifiek Nederlandse verwijzingen (Heart of the Country is Hart van de Kempen, Mull of Kintyre is Schiermonnikoog, English Tea is Haagse bak, London Town is Rotterdam enzovoort), en sommige nummers zijn twee keer vertaald, een keer wat letterlijker, de andere keer wat vrijer (Junk als Meuk en als Junk in de zin van heroïneverslaafde), kortom geknipt voor bruiloften en partijen en jeugdige kampvuuravondjes met teksten die je oma leuk vindt – maar nergens komt de Beatles-context en het post-Beatlesverhaal aan bod, nergens zit die extra laag, nergens zit een angel of een dubbele bodem. Dat hoeft ook niet (niks hoeft), maar ik mis het toch.
_____
Verwijzingen. Ram kan op YouTube afgeluisterd worden, hier. Zie verder de wikipedia-pagina over de elpee, hier, en over de nummers Too Many People, hier en Monkberry Moon Delight, hier, maar ook hier. Over het boek 80x McCartney in het Nederlands, het bestellen meer dan waard, zie hier.
Reacties
Een reactie posten