381 Nacht, trottoir – als Menno Wigman

   Over de zelfverdoemelende dichter Menno Wigman schreef Erik Bindervoet een mooi gedicht in Over het werkelijkheidsgehalte van de werkelijkheid (De Harmonie, 2023), getiteld menno eet een eitje, waarin de schrijver-narrator tijdens een dichterstoernee de neerslachtig en melancholiek voor zich uit kijkende Wigman hoort klagen

over onze collega’s. over zijn verstoorde
ritme. over de organisatie. over
zijn bed. over het weer. hij mag niet meer roken.
hij mag niet meer drinken.

   En dan beseft de narrator, dat hij hem moet helpen:

ik heb een missie. ik
heb een taak. ik moet die jongen opvrolijken.

   En hij steekt hem een hart onder de riem door hem aan te moedigen een eitje te eten. (Vandaar de titel, in de aantonende en de gebiedende wijs tegelijkertijd.) Misschien – dat is niet helemaal duidelijk – lukt de opbeurmissie wel, want het gedicht eindigt met de regels:

dan stapt hij vlug naar buiten en in de vrieskou,
onder de poort van de oude watermolen
            steekt hij een sigaretje op.

   Waarop de lezer als daartoe uitgenodigd uitroept: ‘Menno, je mag niet roken!’ Dit mooie verhaal blijkt vloeiend, naadloos in de wigmanniaanse Nacht, Trottoir-versie te kunnen overgaan, alsof we nog steeds in dezelfde take zitten en we onszelf in zijn interieure monoloog naar Petersburg 1912 teleparachuteren, en in een heuse pseudo-autobiografie van de betreurde dichter zitten, kijk maar:

Wat doe ik hier, wat sta ik hier te wachten –
het uitstalraam van de drogist bij nacht,
beschenen door de manke straatlantaren,
de stoep een oosters mozaïek van peuken –
is al wat overblijft van mijn bestaan.

Waar hoop ik op als hoop vervlogen is –
ik leef in zinloos uitgespogen dagen
en ja, ik spiegel me in spiegels’ spiegels.
Ik ken het wonder dat maar niet wil komen,
ik voel het aan mijn niet te stuiten gal.

Wat zoek ik hier als mij geen pillen helpen –
genezing van de kwaal die leven heet
schenkt ook de dood niet die gevoelloos is.
Geef mij een apenpak om in te schuilen,
geef mij geloof in ongeloof.

_____

Een doorlopend bijgewerkt register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 345, hier.

Reacties

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

160 Vintage Vondel

Afbeelding
   Er wordt wat afhertaald.    Eline Veere, Woutertje Pieterse, Saartje Burgerhart.    En neen, dat zijn niet de namen der hertalers.    Dat zijn de namen der boekwerken.    De pieken, de klassieken der Nederlandsche literatuur.    Die niet meer geleezen worden, zo is de vreesch.    Aengesien se curieus ghespelt syn, en non-usansueel woortgebruyk besighen.    Geen koortjen, met of zonder een carillon van bellekens, meder aan vast te knoopen. Segtmen.    En die men is dan vooral de men die het juist wel kan genieten, de neder- en andersoortige landici.    Die voor anderen dochgten – ende sy dochgten: set die dingen over in modern hedendagiaans. Dan zal de lezersschaer toestromen en sy sal juichen en sich vermeien en voller vreugt rond de hervonden boekwerken de ruttiaanse polonaise reidansen. Panta kala lian!    Sulckx was hun selfgeseghde noobel streven.    Hun brillante idé.    Doch.    Welck een aberratie!    Welck een jammerlyke dwalingh!    Welck een abusievelijke w
Meer lezen

378 AI is op de mars

Afbeelding
   AI is op de mars, wijst een rondvraag ondernomen door de Engelse krant De Voogd uit, en de vertalers voelen de hitte. Als ze niet snel hun bedrijf samenbrengen, vrezen ze, kunnen ze hun tassen inpakken. Dan is de grap op hen. Voor jaren en jaren malen ze weg, knokken zich buiten westen voor een liedje, en nu worden ze afgelegd – met het fruit van hun eigen weeën, wil je geloven. Daar ga je!    Dit bleke zicht wordt niet door iedereen genomen. Idiomatisch, knoperig en complex schrijven zal waarschijnlijk in handen van mensen blijven, commentarieert een vertaalster uit het Zweeds en Noors hoopvol. Echter vertalers van misdaad en romantiek krijgen tegenwoordig minder werk te doen ‘en gaan dan allemaal het complexe spul in en dan vechten we allemaal om ruimte in die niche,’ voegt ze toe.    Tja. Geef een dief genoeg touw en hij verhangt zichzelf. Ik voor één verwelkom onze nieuwe generatieve bovenbazen. Vertalen is een ingewikkelde zaak die veel creativiteit betrekt. En zolang die c
Meer lezen

377 Verkeerde benen

Afbeelding
   Op het literaire juice-kanaal Tzum lees ik een recensie – een mooie lange onbekrompen – over een boek dat Meridiaan liet samenstellen met de best of Hilary Mantels interviews, essays en passages over haar schrijfbedrijf. De recensie is ruimschoots van citaten voorzien om jezelf ook een oordeel te vormen, en aan de inhoud ligt het niet dat Mantel overkomt als iemand die zeer behartenswaardige dingen zegt. Maar wat een rare zinnen kom ik in de citaten een paar keer tegen. Zinnen die me steevast op het verkeerde been zetten. Nou kan dat in scheppend proza best mogen en hoeven en moeten, maar een essay wil toch, net als journalistiek, begrepen worden, ook al is dat begrijpen altijd maar vluchtig als de wind. Maar dit zijn zinnen die ik een paar keer moet overlezen voor ik ze begrijp, en voor ik erachter kom wat er in het Nederlands mis mee is. Eerst dacht ik dat het Vertaliaans was, maar de vertalers, Niek Miedema en Harm Damsma hebben een te grote staat van dienst om daar in te trapp
Meer lezen

380 Nacht, trottoir – als ollekebolleke

Afbeelding
   De ollekebolleke is geen uitvinding van Drs. P, maar wel door hem zo in het Nederlands genoemd, beoefend en gepopulariseerd. Het is een van oorsprong Amerikaanse vinding, die de jiggery-pokery , de double dactyl of de higgledy-piggledy heet en de volgende vormkenmerken kent (ik citeer Jaap Bakkers Rijmwijzer want beter kan ik het zelf niet zeggen, al blijft de uitleg, als alle uitleg van spelregels, tamelijk ingewikkeld): Het bestaat uit twee coupletten van vier regels. Elke regel bestaat uit twee dactylen, maar in de vierde en achtste regel ontbreken twee dalingen. Die regels zijn ook de enige die rijmen. De eerste regel is een citaat, uitroep of motto en de zesde regel bestaat uit één zeslettergrepig woord met de hoofdklemtoon op de vierde lettergreep.    Vanwege dat eenlettergrepige, dubbeldactylische woord in de tweenalaatste regel heet de versvorm ollekebolleke . Makkelijk te onthouden. Ook Wikipedia pronkt met een pagina over het vormvaste versfenomeen, hier .    Al
Meer lezen

382 Nacht, trottoir – verschoven

Afbeelding
   Klassiek OuLiPoliaans is de verschuiving, wat bij Queneau de translation heet ( Exercices de style nr. 68) en door Kousbroek vertaald is als translatie . Niet alleen teksten kunnen een translatie ondergaan, ook heiligen wanneer hun relieken naar een andere plek worden overgeheveld, en bisschoppen als ze worden overgeplaatst naar een ander ambtsgebied.    In Ulysses zit in het Wandering Rocks -hoofdstuk John Howard Parnell een potje te schaken (10.1050-1), en doet op het moment dat wij meekijken met Haines en Buck Mulligan een zet met een van zijn witte lopers, en dat staat er zo: John Howard Parnell translated a white bishop quietly and his grey claw went up again to his forehead whereat it rested.    Wat natuurlijk mooi en grappig gezegd is, en translatorisch een fiks probleem is – een bisschop translateren klinkt toch anders dan een loper verplaatsen . In Ulixes (p. 293) kozen we voor beide woorden een equivalent woord, zodat er in elk geval iets overbleef van de antro
Meer lezen

379 Nacht, trottoir – als a-lipogram

Afbeelding
   Wie a-tal zegt, zegt a-lipogram . Het een kan niet zonder het ander, het ander vraagt om het een. Geen a’s is eenvoudiger dan alleen maar a’s, maar de uitdaging is nog steeds zo dicht mogelijk bij het origineel blijven. Hoe dan ook: er verschijnen nieuwe woorden en met de nieuwe woorden nieuwe inzichten, nieuwe beelden. Het gedicht muteert, groeit, vertakt zich. Hier krijgen we er bedauwde, benevelde, beparelde spinnewebben bij. Steeds krijgen we nieuwe puzzelstukjes toegeworpen uit de donkere kamer naast ons. Nul uur nul. Drogisterij. Trottoir – En licht, stompzinnig vies en voos. De tijd, het leven: illusoir. Dit blijft zo. Uitzicht-, uitwegloos. Sterf – en weer moet je beginnen, Weer omringd door kille mist, Licht, geweven door de spinnen. Nul uur nul. Trottoir. Drogist. _____ Een doorlopend bijgewerkt register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 345, hier .
Meer lezen

383 Nacht, trottoir – als carnavalskraker

Afbeelding
   Het carnavalslied is een van Neerlands onvolprezen unieke creatieve genres waar velen de neus voor ophalen, maar onterecht. Een goed carnavalslied is van een onweerlegbare, verpletterende, even apodictische als apocalyptische domheid waarvoor je werkelijk niet van gisteren moet zijn en als het even kan vroeg en uitgeslapen moet opstaan.    Wat een pracht! Ik heb unne spijker in munne kop , ik zing het nog regelmatig, net als het epos over iemand die graag een bloemetjesgordijn wilde zijn, of over de ongelukkige die zijn feestneus kwijt is, of over Adam die Eva met de sukerbiet’n voor de kont sloeg . Nietszeggende vulsels als en wat ik zeg is waar (zoals in het lied over een scheet die een donderslag wordt ) vervullen me met grote en diepe dankbaarheid. Er staat een paard in de gang – kun je het beeldender en daarmee poëtischer krijgen? Ja, er staat een paard in de gang, alleen wij zien hem niet...    Vandaar, als eerbetoon aan en rehabilitatie van deze uitstervende versvorm,
Meer lezen

384 Nacht, trottoir – als Constantijn Huygens

Afbeelding
   Constantijn Huygens (sr.) is een van onze grotere grootste dichters maar omdat die gouden tijd van de grotere grootste dichters alweer zo ver van ons vandaan ligt, weten we dat niet.    In 1621 schreef Huygens een verslag over zijn gruwelreis naar het lustoord van de Drost van Muiden, P.C. Hooft, gericht aan mejoffer Tesselschade Visser, getiteld Muydsche Reis . Het gedicht staat in het Spectrum van de Nederlandse Letterkunde , deel 8, ’t Hoge Huis te Muiden, Teksten uit de Muiderkring op blz. 26-29 en is tevens in de oirspronckelyke reghtschryfconst te raetpleeghen op de site van de Leidse universiteit (Leiden University), hier – met vele andere dichtwerken van zyne hant. Het begint met ‘Vochtich Zuyen | Schortt u buyen | Over Muyen | Eenen dach, | Die ik gaeren | Sonder baren, | Stil, en klaer, en | Drooghe sagh.’ Schitterend, recht voor z’n raap, geen poëtische borstklopperijen en uitstekend te begrijpen. Het gedicht telt 136 regels, dus: waar voor je goeie gratis geld en ins
Meer lezen

385 Delina Delaney, hoofdstuk III

Afbeelding
   Beautifuller and beautifuller. In hoofdstuk III wordt Delina na haar eerste werkdag als naaistertje op Columba Castle – en a capital little seamstress is het, volgens Lady Gifford – beloond met een gouden halve soerevein, die ze mee naar huis neemt voor haar moeder. Maar ach, van pure zenuwen verliest ze het muntstuk ( it kissed the gutter staat er) als ze gecornerd wordt door Lord Gifford – als ze Lord Gifford tegen de leden loopt vertaal ik, want net als Amanda Ros verboden woorden had, die ze niet netjes vond, broek , benen , wit en dergelijke, kies ik voor haar in het Nederlands het woord lijf , dat ik omzeil met leden . Lord Gifford geeft haar een dubbel zo groot muntstuk, een hele soeverein, en brengt haar thuis. Daar is Delina’s moeder niet blij mee en ze laat het merken ook: de hoger heren moeten zich bij hun eigen stand houden. Lord Gifford neemt afscheid van de weduwe Delaney en vervolgens van Delina, met dezelfde woorden maar met een andere gelaatsuitdrukking en toon
Meer lezen