402 Niet de blauwbilgorgel

   Wie kent hem niet, de blauwbilgorgel? Zijn vader was een porgel, zijn moeder was een porulan – en daar komen vreemde kind’ren van. Raban! Raban! Raban!
   Waarom vond ik dat niet grappig of leuk? Lag het er te dik bovenop, met die drie bedachte nieuwe monsternamen, én blauwbilgorgel, én porgel, én porulan? Was het te gewild, met dat zeggen ‘Daar komen vreemde kind’ren van’? Vulde dat de beleving teveel in? Was het omdat ik er een denigrerende ondertoon, iets lacherigs en uitlacherigs jegens het machtige dierenrijk in proefde, met name de prachtige mandril? Of omdat ik iemand zag die buitengewoon speels uit de hoek wilde komen? Of was het dat mijn eerste reactie als recalcitrant etterbakje op alles nee, nee en nog eens nee was? En is?
   Sommige mensen worden nooit ouder dan zestien. Ik ben nooit ouder dan tien geworden, en ik lees alles met de blik van een tienjarige. Of beter gezegd: alles wat ik lees moet de tienjarige in mij ook kunnen aanspreken. En dat doet De blauwbilgorgel niet.
   Terwijl bijvoorbeeld Opus Null van Hans Arp uit 1919 dat wel doet, waarvan de eerste afdeling (van de vier) zo gaat:

Ich bin der große Derdiedas
das rigorose Regiment
der Ozonstengel prima Qua
der anonyme Einprozent.
Das P.P. Tit. und auch die Po
Posaune ohne Mund und Loch
das große Herkulesgeschirr
der linke Fuß vom rechten Koch.
Ich bin der lange Lebenslang
der zwölfte Sinn im Eierstock
der insgesamte Augustin
im lichten Zellulosenrock.
   Dat doet tenminste niet zijn best guitige knipoogjes aan de lezer te geven,, maar is unverfroren radicale flauwekul. Slaat nérgens op.
   Het is niet makkelijk, gedichten zonder pretentie maken, pure onversneden onzin, en helemaal kindergedichten. Vaak zie je de schrijver erdoorheen, dien olijken grapjanus, en dan is de lol er snel af. We moeten terug naar de anonimiteit, naar het idee dat kindergedichten bakerrijmpjes, slaapliedjes en de hele mikmak die je hoort als je klein bent al sinds mensenheugenis bestaat, nee, altijd bestaan heeft, er nooit niet geweest is. Toverspreuken die een natuurlijke plaats innemen naast uilen, muizen, bomen, de nacht en de maan. Strengen in het weefsel van de wereld.
   Een blauwbilgorgel die wel door kinderen te genieten is (en daardoor ook door volwassenen), stelde ik me voor, dat moest toch te doen zijn? Komt ie.

Er was eens,
Er was eens
ERWASEENS
O wat een enge Erwaseens!
Hij is dik en dun
En klein en groot
Hij is aangekleed en bloot
Hij heeft twintig voeten en geen benen
Zijn handen zijn gebroken stenen
Zijn tanden zijn geslepen messen
Zijn ogen zijn jeneverbessen
Samen met een dode hond
Woont hij in een speld onder de grond
Zijn kale hoofd zit vol met haar
Gelukkig maar
Gelukkig maar

Er was eens,
Er was eens
ERWASEENS
O wat een griezelige Erwaseens!
Hij is er
En hij is er niet
Je ziet hem en je ziet hem niet
Hij is kleiner dan een dwerg
Hij is groter dan een berg
Als je bang bent komt hij bij je,
Komt hij je aan stukjes snijen
Als hij dorst heeft, heeft hij honger
Hij wordt niet ouder maar steeds jonger
Hij is nu dertienduizend jaar
Gelukkig maar
Gelukkig maar

Er was eens,
Er was eens
ERWASEENS
O wat een angstaanjagende Erwaseens!
Nergens is hij nooit
En ergens overal
Altijd op de plek waar hij je pakken zal
Hij is de grote zwarte aap
Die op je bed zit in je slaap
Hij is zijn eigen vader en zijn moeder
Hij is de uitgestorven drakenhoeder
Hij is onder, hij is boven
Hij houdt van kinderen in de oven
Zijn ze al klaar? Zijn ze al gaar?
Gelukkig maar
Gelukkig maar

   Het is meteen een slaapliedje geworden, wat misschien wel mijn favoriete genre kindergedicht is. Er is niets zo mooi als zingen en er is niets zo fijn als balanceren op de rand van waken en slapen, als je bezocht wordt door alles wat je overdag alleen maar vanuit een ooghoek ziet.
_____

   Een doorlopend bijgewerkt register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 345, hier.

Reacties

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

160 Vintage Vondel

Afbeelding
   Er wordt wat afhertaald.    Eline Veere, Woutertje Pieterse, Saartje Burgerhart.    En neen, dat zijn niet de namen der hertalers.    Dat zijn de namen der boekwerken.    De pieken, de klassieken der Nederlandsche literatuur.    Die niet meer geleezen worden, zo is de vreesch.    Aengesien se curieus ghespelt syn, en non-usansueel woortgebruyk besighen.    Geen koortjen, met of zonder een carillon van bellekens, meder aan vast te knoopen. Segtmen.    En die men is dan vooral de men die het juist wel kan genieten, de neder- en andersoortige landici.    Die voor anderen dochgten – ende sy dochgten: set die dingen over in modern hedendagiaans. Dan zal de lezersschaer toestromen en sy sal juichen en sich vermeien en voller vreugt rond de hervonden boekwerken de ruttiaanse polonaise reidansen. Panta kala lian!    Sulckx was hun selfgeseghde noobel streven.    Hun brillante idé.    Doch.    Welck een aberratie!    Welck een jammerlyke dwalingh!    Welck een abusievelijke w
Meer lezen

425 Poëzie voor poëziemijders

Afbeelding
   Ik was bij Querido om te vragen of het niet eens tijd werd voor een nieuwe bundeling van mijn kindergedichten, na Jij met mij en Wit als een wat uit 2017 en 2018 alweer. Querido is zowat de enige die kindergedichten uitgeeft en in hun stal hebben ze zulke kanonnen als Edward van de Vendel en Pim Lammers, waarbij mijn verkoopcijfertjes wat bleek afsteken. Maar, zei ik, ik heb rijm en ritme, en dat is de oorsprong, het alfa en omega niet alleen van de kinderdichtkunst, maar van de taal tout court en absoluut – klanken, daarmee zijn we begonnen: er is niets mooiers dan rijm en ritme, kinderen kunnen zich er dronken aan laven, ze leren taal aan de hand van onzinwoorden, rijmpjes, versjes, liedjes, al vanaf de eerste geluiden die ze in de baarmoeder opvangen. Rijm en ritme zijn het heerlijkste wat we kinderen kunnen bieden! En helemaal als het flauwekul is en vrolijk. Ja, dat kon allemaal wel zo zijn, kreeg ik als antwoord, maar sinds Annie M.G. Schmidt denkt iedereen dat het makkelij
Meer lezen

423 De maanroosvis

Afbeelding
   Ver in de bergen bij Samarkand, hoog op de helling daar is een meer, zo groen als smaragd, en in dat meer daar woont de maanroosvis. Wat is een maanroosvis? Is dat een vis die je veilig leert lezen, woordje voor woordje en niet teveel tegelijk? Nee! O nee! De maanroosvis is een gruwelijk monster dat ik heb ontdekt op mijn speurtochten naar angstaanjagende wezens die zich kunnen verstoppen onder je bed, in de kast, achter de boeken, onder het tapijt, achter de gordijnen, in de spouwmuur en overal waar en wanneer jij je ogen maar niet dicht wil doen, en die wacht tot jij helemaal alleen bent met jezelf en je gedachten en ideeën en bedenksels en alles wat er in je hoofd rondtolt. Dan komt de maanroosvis, en die maanroosvis komt je helemaal besnuffelen van onder tot boven en dan – eet – hij – je – op... Tenminste, dat is heel waarschijnlijk, want nog niemand heeft het bezoek van een maanroosvis kunnen navertellen. Dus vraag me niet waar het volgende slaapliedje vandaan komt... De ma
Meer lezen

427 De kalief zonder hoofd als gedicht

Afbeelding
   Nou, leest onderstaand gedicht nu anders dan het verhaal van vorige vrijdag, of liever gezegd (om dichter bij de werkelijke waarheid te blijven, niet het verhaal, maar het tot-verhaal-gemaakte gedicht? Leest het anders als prose en poésie dan als een gedicht waarvan meteen duidelijk is dat het een gedicht is?    En anders, hoe anders? Beter? Leuker? Onverwachter? Of toch iets normaler, minder om aandacht vragend, vluchtiger? Ja, wat ís het, dat (sommige) poëzie van (sommig) proza onderscheidt? De kalief zonder hoofd De boze kalief Aboe-Akr Werd op goede morgen wakker       Zonder hoofd. De kalief kon het niet geloven, Hij voelde nog eens goed van boven, Maar zijn hoofd,       De trots van allebei zijn ouders, Zat niet langer op zijn schouders. Zijn ongeloof sloeg om in woede En hij riep zijn grootvizier,       Die aan kwam spoeden. De grootvizier liet alle hoeken Van het slaapvertrek doorzoeken       Maar geen hoofd. Niet onder ’t bed, niet in de kruiken, Nie
Meer lezen

424 Zwaluwen

Afbeelding
   ‘Zie, zie, zie!’ onomatopede Guido Gezelle over de gierzwaluw (in facsimile hier , het gedicht zelf hier maar je hoeft geen synesteticus te zijn om in het zoeven van de boeren- of de huiszwaluwen dezelfde of soortgelijke geluiden te horen.    Wij hadden zwaluwen op ons balkon in het Bulgaarse plaatsje Toerkintsja en we zagen de bouw van het nest, het betrekken van de domicilie en het uitbroeden van de eieren, gevolgd door vijf wijd geopende snavels die erbovenuit staken zo gauw zich een skriepend ouderfiguur in de nabijheid bevond.    Als wij ons op het balkon begaven, of Tsjorap de kat, dan werden we onmiddellijk weggejaagd met rakelings langs ons hoofd scherende duikvluchten. Toen de kleintjes op uitvliegen stonden, kwamen er ineens een hoop meer zwaluwen aanvliegen en rond het nest cirkelen. Om de kleintjes te helpen door het goede voorbeeld te geven? Of maken ze een zwerm zodat de kleintjes minder gevaar lopen door rovers te worden gepakt, omdat het risico wordt gespreid? H
Meer lezen

428 Rijmlozigheid

Afbeelding
   Dat rijmen sowieso heel dwingend is merkte ik een keer toen mijn neefjes en mijn nichtje klein waren en aan tafel zaten te eten en ik binnenkwam en vroeg: ‘Ork ork ork, soep eet je met een...?’ waarop ze alledrie in koor antwoordden: ‘Vork!’ Toen ik ze vroeg: ‘Echt, eet je soep met een vork?’ waren ze heel verbaasd dat ze er zo ingetuind waren. Ze hadden geen idee dat ze een fout antwoord hadden gegeven.    Mijn werkdefinitie van kindergedichten: kindergedichten zijn gedichten voor kinderen en volwassenen. Ik ben tegen niet-rijmende kinderpoëzie. Ik vind dat kindergedichten hypnotiserend moeten zijn, en die hypnose bereik je met ritme en rijm. Wat versta ik onder ritme en rijm? Mijn werkdefinitie van ritme en rijm: ritme en rijm zijn klank. Kinderpoëzie is klank. Wie denkt dat het om boodschappen, betekenissen gaat, draait zich een volwassen, al te volwassen rad voor ogen. Ik zag een heel leuk fimpje waarbij een minder-dan-eenjarige het gedicht Bagage van Marsjak ‘voorleest’, doo
Meer lezen

426 De kalief zonder hoofd

Afbeelding
   Ik hou van oosterse sferen, van perzische verhalen, van woestijnen en karavanen van kamelen. Op mijn tiende waren we negen maanden in Teheran, nog onder de sjah, misschien ligt het daaraan. We gingen naar de koele bergen aan de Kaspische zee, naar Isfahan en logeerden in een karavanserai met de ruïne van een moskee waar enorme hoornaars vlogen. We liepen door de steenwoestijn, beklommen afbrokkelende gebergten en keken uit over velden vol klaprozen.    De leugenaar Nasreddin Hodja is hier al eerder genoemd, favoriete lectuur van mij zijn niet alleen de verhalen over grootvizier Iznogoedh die kalief in plaats van de kalief maar ook het buitengewoon geestige The Adventures of Hajji Baba of Ispahan , geschreven door de diplomaat James Morier. In Wit als een wat kwamen ook een paar oriëntalia voorbij, De eindeloze karavaan en De drie broers over zeventien ondeelbare kamelen (en elf ondeelbare tapijten).    Maar dan dit verhaal, want een verhaal is het, in de beste Perzische tradit
Meer lezen

429 Rekenen met/zonder rijm

Afbeelding
   Ongeveer het dichtst dat ik bij gedwongen rijmloosheid ben gekomen is Rekenen op rijm , waarbij het voor de hand liggende en door het rijm praktisch automatisch opgeroepen rijmwoord niet het juiste woord is. Als rekenkundige tegenhanger van de ‘ork ork ork’-vraag uit de vorige blog wordt hier op rijm gerekend. Rekenen op rijm Kinderen! roept meester, Stop met klieren, Eet geen lijm, Wij gaan rekenen op rijm. Rekenen, dat is bekend, Is een fluitje van een cent, Als je het tenminste kent, Ik bedoel als je het kan. Klaar? Daar gaan we dan. Eén en één, wie zegt het wie? – Eén en één maakt samen .... Juist ja. Ik bedoel welnee! Twee en één maakt samen .... En twee en twee, weet iedereen, Twee en twee is samen .... Kindjeslief, nu geen gemier, Twee en drie is samen .... Tja, ’t is geen gemakkelijke les. Drie en vier maakt samen .... Maar wachten jullie nou eens even, Drie plus drie dan? Dat is .... Hm, het is moeilijker dan gedacht. Drie maal drie dan, da
Meer lezen

421 Op een ezel naar de maan

Afbeelding
   Om niet helemaal afgesneden te raken van de natuur en de planten en de dieren en het bos en het gras en de maan en de sterren, de natuurlijke leefwereld van alles en iedereen waarmee wij de aarde delen (hoe lang nog), is het goed om al dit en dat niet helemaal te verdonkeremanen en te verduisterezonnen omdat geen kip, geen hond, geen kind noch kraai zogenaamd meer zou weten wat het zijn.       Hé diedel diedel,       De kat op de fiedel, De koe sprong over de maan;       De hond die lachte       Toen hij dat zag, En het bord liep weg met de spaan.    – luidt een klassiek Engelse bakerrijmpje in het Nederlands vertaald. En als je denkt dat dat niet kan, vioolspelende katten, over de maan springende koeien, lachende honden, en borden die met de spaan weglopen, nou, luister dan maar eens naar Op een ezel naar de maan : Hé, ho, zie ons gaan, op een ezel, op een ezel, Hé, ho, zie ons gaan, op een ezel naar de maan. Maar de ezel wou niet lopen, en toen liepen we maar zelf,
Meer lezen