23 Ten derden male de allenige occupanten

   Dan zie ik nog een probleem. Een anonieme lezer liet een eigengemaakte vertaling in de vondelingenschuif achter:

      Eenzaam vliegen ze nog boven de horizon
      als november de luchten onderklad
      terwijl alle vogelfamilies in een breed cordon
      het dorp verlieten voordat de herfst aantrad.

   Zo zie je maar weer. Altijd staat er wat anders. Bij mij staat er in wankel evenwicht tot nu toe dit:

      Eenzame bezetters van lege luchten
      Als november somber dreigend naakt
      En al je stamverwanten hebben haast gemaakt
      Om het herfsttij achterna het dorpje te ontvluchten ...

   Beide bedoeld als vertaling van de volgende vier regels – de eerste van een hele lap van tweemaal veertien.

      Lone occupiers of a naked sky
      When desolate November hovers nigh
      And all your fellow tribes in many crowds
      Have left the village with the autumn clouds ...

   Mijn anonymus ziet het ook en vertaalt naar het juiste begrip. Want hoezo staat er in de vierde regel ‘with the autumn clouds’? De boerenzwaluwen gaan toch niet met de herfstwolken mee? De herfst komt eraan met wolken en al, en dán pakken ze schielijks hun biezen en gaan ze op wereldreis.
   Ze gaan de herfstwolken niet achterna, maar vooruit.
   Ze gaan ‘with (the coming of) the autumn clouds’. En niet ‘with (the going of) the autumn clouds.’
   Ik vermoed dat het in het Engels ook niet echt gelukkig gezegd is, met die twee diametraal tegenovergestelde mogelijke betekenissen.
   Je kan het in het Nederlands net zo dubbelzinnig houden natuurlijk, als je het houdt op ‘met het herfstgewolkte’. Wat misschien wel mooi klinkt (voor wie ervan houdt), maar nog steeds heel erg overhelt naar het beeld van vertrekken met de wolken mee. Wat dus onzin is.
   Maar wat ik nu heb, ‘de herfstwolken achterna’ is echt helemaal totale onzin. Zwaluwen de herfstwolken achterna, de winter in! Ja, hallo! Ben je wel goed wijs? (Tikt tegen voorhoofd.)
   Wat een blunder!
   Moet het dit dan worden?

      Eenzame bezetters van lege luchten
      Als november somber dreigend naakt
      En heel je zwaluwvolk heeft haast gemaakt
      Om voor het herfsttij uit het dorpje te ontvluchten ...

   Is dat beter, kritische instantie?
   Vertalen is net als schrijven. Hoe meer je ernaar kijkt, hoe minder plezier je eraan beleeft. Maar hoe meer plezier de lezer uiteindelijk zal hebben. Hoop ik dan maar.
   En als het niet lukt: ik kan nu altijd terug naar de anonieme vondeling.

_____
   Verwijzing. De tekening van de boerenzwaluw is van Arkadi Tjoerin, uit Zolotaja Rybka, (Het gouden visje, gedichten van Russische dichters) uitgeverij Kinderliteratuur, Moskou 1985, p.15.

Reacties

  1. Ard Posthuma28 november 2020 om 21:04

    Nomaden in een hemel naakt en wijd.
    Weldra november. Herfst. Verlatenheid.
    Je naasten al gevlogen, wolk na wolk,
    het dorp verlaten door het vogelvolk …

    A.P.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Robbert-Jan Henkes29 november 2020 om 05:58

    Heel mooi! Ook dat de herstfwolken zich getranformeerd hebben tot zwaluwwolken. Was John Clare zelf maar bij die vier regels gebleven... Ik kom nog terug op de zaak die inmiddels gerust een affaire mag gaan heten.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Isabelle Bambust1 december 2020 om 16:04

    Ik kom op adem met deze schitterende vertaling van A.P. ;-)... 'Je naasten al gevlogen'. Ik las bijna 'Je naasten uitgevlogen'... Een interessante zaak, een boeiende affaire... Ik kijk al uit naar het volgende processtuk ;-) ♪♫

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

160 Vintage Vondel

Afbeelding
   Er wordt wat afhertaald.    Eline Veere, Woutertje Pieterse, Saartje Burgerhart.    En neen, dat zijn niet de namen der hertalers.    Dat zijn de namen der boekwerken.    De pieken, de klassieken der Nederlandsche literatuur.    Die niet meer geleezen worden, zo is de vreesch.    Aengesien se curieus ghespelt syn, en non-usansueel woortgebruyk besighen.    Geen koortjen, met of zonder een carillon van bellekens, meder aan vast te knoopen. Segtmen.    En die men is dan vooral de men die het juist wel kan genieten, de neder- en andersoortige landici.    Die voor anderen dochgten – ende sy dochgten: set die dingen over in modern hedendagiaans. Dan zal de lezersschaer toestromen en sy sal juichen en sich vermeien en voller vreugt rond de hervonden boekwerken de ruttiaanse polonaise reidansen. Panta kala lian!    Sulckx was hun selfgeseghde noobel streven.    Hun brillante idé.    Doch.    Welck een aberratie!    Welck een jammerlyke dwalingh!    Welck een abusievelijke w
Meer lezen

373 Nacht, trottoir – als a-tal

Afbeelding
   Het a-tal , ook wel bekend als a-tautogram , a-saga of a-spraak is een OuLiPoliaanse exercitie avant la lettre , hoewel niet vaak beoefend als poëzie. In Opperlandse taal- en letterkunde uit 1981 (het roze, behapbare boek) wordt het ook wel een eiouij-lipogram genoemd. Het oudst bekende voorbeeld, Paaschmaandag ( een a-saga ), dateert uit 1841 en is van J. Bosscha. Battus neemt verder ook nog op (blz. 27-31) de verhalen Van Agt stapt af , A-spraak en Zaans drama . In Opperlans! uit 2002 (het groene, onhandelbare boek) blijven daarvan alleen Paaschmaandag en de A-spraak over (onder ma-mc).    Het is platgetreden terrein, de lipogrammatica, zegt Battus, en dat is het ook, maar intussen ben ik nog nooit een gedicht tegengekomen met maar één klinker. Nacht. Zwart. Waar? Stad. Straat. Tabakszaak. Laf straalt lantaarn, slap als prak van patat. Rap gaan acht maal acht jaar zwartgatwaarts, Maar ach, af-aan, af-aan, zal rad maar gaan. Barst, graaf graf alvast, kwak last af,
Meer lezen

372 Nacht, straat, straatlantaarn, apotheek

Afbeelding
_____ Ночь, улица, фонарь, аптека, Бессмысленный и тусклый свет. Живи еще хоть четверть века – Все будет так. Исхода нет. Умрешь – начнешь опять сначала, И повторится все, как встарь: Ночь, ледяная рябь канала, Аптека, улица, фонарь.    Van het wereldberoemde gedicht van Blok dat begint met Notsj, oelitsa, fonar, apteka bestaan in het Nederlands (bij mijn weten) vijf vertalingen. Alle vijf klampen ze zich krampachtig vast aan het oorspronkelijke rijm en het oorspronkelijke ritme – en bijna nog krampachtiger aan de feitelijke gegevenheden in het gedicht, de woorden, het verhaal, ‘wat er staat’.    Met als gevolg dat geen van de vijf gedichten meer een gedicht zijn, maar hoogstens een ongelukkige parafrase.    Ja, zo kan ik het ook!    Letterlijk, woordenboekgewijs, machinaal vertaald staat er dit: Nacht, straat, straatlantaarn, apotheek, Zinledig-onnozel en dof-mat licht. Leef al was het nog een kwart eeuw – Alles zal zo zijn. Er is geen uitweg. Je sterft – je be
Meer lezen

371 Pak aan, nageslacht! — Interview met Anatoli Mariëngof

Afbeelding
Pak aan, nageslacht! is het laatste deel van de memoires van de Russische dichter-imaginist-provocateur Anatoli Mariëngof (1897-1962). Zelf wilde hij de drie delen uitgeven met als overkoepelende titel Onsterfelijke trilogie .    Achterin Pak aan, nageslacht! is een (posthuum) vraaggesprek van de vertaler met de schrijver opgenomen. Mariëngof was een scherp observator van de Russische zeden en gewoonten, en veel van wat hij in zijn tijd opmerkte – de Revolutie, de Burgeroorlog, de Stalinistische terreur – werpt licht op wat er vandaag de dag in Rusland voorvalt en plaats de gebeurtenissen in een historische en morele context. Anatoli Borisovitsj, ik ben blij dat we bij het verschijnen van dit slotdeel van uw Onsterfelijke trilogie in het Nederlands een vraaggesprek kunnen hebben met uw even onsterfelijke ik. Natuurlijk! U bent geboren in 1897 en overleden in 1962. U hebt roerige tijden meegemaakt, de Eerste Wereldoorlog, de Revolutie, de Hongersnood, de Burgeroorlog, de stal
Meer lezen

374 Nacht, trottoir – als sonnet

Afbeelding
   Een sonnet om erin te komen. Ik hou niet bijzonder van sonnetten. Op mij maken ze altijd de indruk iets te zijn om... om erin te komen. Ik probeer mijn pen, of eerder nog Ik probeer mijn piemel en zal ze eens laten zien wat ik allemaal in mijn mars heb. Uitsloverij. De sonnetten van Vestdijk bijvoorbeeld – net zo’n berg om met een grote boog omheen te lopen als zijn romans.    De sonnetten van Shakespeare vind ik voornamelijk heel erg moeilijk. Het sonnet lijkt wel een versvorm om alles zo spits en ingewikkeld mogelijk te zeggen, om de taalspieren te warmen en het vocabulaire ochtendgymnastiek te laten doen, en de gedachten – if any – op een rijtje te krijgen. Vooruit, luiwammesen, je nest uit en in het gelid! De A bij de A en de B bij de B, en de rijmwoorden netjes op jaapbakker!    Gerard Reve schreef brieven om in zijn dagritme te komen, Willem Wilmink vertaalde een potje, en op mijn en Eriks studentenplet heel lang geleden hadden we iemand op de gang die elke ochtend voor het
Meer lezen

370 Koning Bub

Afbeelding
   Hier begon ik met de woorden in de paleiselijke woning . Wat rijmt op koning , zodat ik – eindelijk, eindelijk – een van de intrigerendste, afschuwelijkste, grappigste, indringendste, gekoesterdste, visionairste toneelwerken aller tijden een kindermakeover kon proberen te gaan geven. Een droom kwam uit, of een nachtmerrie, het is maar hoe je ertegenaan kijkt.    Van Ubu Roi in Koning Bub .    Eigenlijk vroeg het stuk erom. Jarry concipieerde het als poppenspel – of een kruising tussen Polichinelle en Macbeth . Toen het opgevoerd zou worden wilde hij dat de (menselijke) acteurs middels touwen aan de trekkenwand boven vastzaten, alsof het marionetten waren. ‘Dat was realistischer,’ volgens Jarry.    Vooral leuk is dat ik koning Bub met zijn eega Bab een waar schrikbewind kon laten ontketenen waarbij ik allerlei gruwelijkheden kon beschrijven. (Ook het woord schrikbewind wilde ik absoluut gebruiken.)    Het pseudo- mot de Cambronne waarmee het stuk opent werd door Dolf Verspo
Meer lezen

368 De kikker

Afbeelding
    The Raven hadden Erik Bindervoet en ik al vertaald voor De Canon van de Europese Poëzie , waar voor het gemak Noord-, Midden- en Zuid-Amerika dan ook maar toe gerekend werden, voorzover daar in ‘Europese’ talen gedicht werd (Frans, Engels, Spaans, Portugees, en Nederlands had natuurlijk ook gekund). Honderdenacht strak rijmende en ritmische regels over de voormalige geliefde Lenoor en de Raaf met zijn onontkoombare Nimmermeer -refrein, bloedstollend. ‘Onheilsbode! Boze machten zijn het waarlijk die jou brachten! Bij het firmament en God die jij moet dienen en ik eer, Zeg mijn ziel met zoveel woorden of hij in hiernamaals’ oorden Haar omhelzen mag, Lenoor, de wonderschone, lief en teer, Zijn pijn mag helen met Lenoor, de engelachtige zo teer!’       Sprak de Raaf toen: ‘Nimmermeer.’ ‘Laat dit woord ons afscheid wezen!’ gilde ik, vol schrik verrezen. ‘Keer dan naar de stormwind en de zwarte kust van Pluto weer! Laat voor mij geen veer als teken van de leugen die u spree
Meer lezen

376 Delina Delaney, hoofdstuk II

Afbeelding
   Hoofdstuk II van Delina Delaney begint waar hoofdstuk I ophoudt. De kostwinner, visserman Joe Delaney rust in vrede, waarna de armoede in het naar Ierse begrippen zeer kleine gezin hard toeslaat. Delina en haar moeder wenen vele zakdoeken vol, als een klop op de deur redding brengt: Lady Gifford (echtgenote van wijlen Lord Gifford) komt Delina naaiwerk aanbieden op het kasteel. (O! Men ziet de bui reeds hangen!) En als Delina zich maandagochtend, beschenen door Sol, in zijn blikkerende majesteit, ten kastele vervoegt, loopt zij bij de ingang Lady Giffords zoon Lord (een andere naam krijgt hij het hele boek niet) tegen het lijf, die een coup de foudre krijgt, een scheut van een schicht van liefde op het eerste gezicht door zijn bast. ‘Hemelse goedheid,’ mompelt hij, ‘een juweel, een juweel van onschatbare waarde.’ Na afloop van haar eerste werkdag wacht hij haar op en begeleidt haar naar het nederige stulpje dat zij haar huis noemt, waar hij kennismaakt met haar moeder, die hij ver
Meer lezen

369 Dierenmoeder houdt van dierenkind

Afbeelding
   Wat ik ook graag lees is poëzie van de zogeheten natuurvolken. Noodzakelijkerwijs in vertaling, want zo fris is mijn kennis niet meer van de talen van dwergvolkeren in Equatoriaal Afrika, de West-Afrikaanse Fang en Ewe, de Maleisische Besisi, de Siberische Teleoeten, de Kwakioetl uit Noordwest-Amerika en de Polynesische Mangaia.    Vroeger heetten de volken primitief, maar dat zijn ze natuurlijk allerminst, en hun epen en liederen zijn dat evenmin. Eenvoud en primitiviteit zijn in maatschappelijk en taalkundig opzicht pas heel late uitvindingen.    Vooral de slaapliedjes van over de hele wereld intrigeren me, omdat ze allemaal anders zijn en ook op elkaar lijken. Ze hebben tenslotte allemaal hetzelfde doel, de wederspannige kroost in slaap te soezen.    In Dichtungen der Naturvölker uit 1935 stond ook een kleine sectie Kinderschlaflieder (een viertal), maar in de volgende sectie, Tierlieder , vond ik een ganzengezang, Gesang der Gans van de Teleoeten uit Siberië, dat ik niet
Meer lezen

375 Nacht, trottoir – als Herman Gorter

Afbeelding
   Er zijn vele Herman Gorters, en een Nacht, trottoir zo lang en breed uitwaaierend als de Mei behoort zeker tot mijn wensen, maar dat zal voor later zijn. Deze Gorter is die van de sensitieve verzen, van de Zie je, ik hou van je -gedichten, van Mijn grijze tintelreine , van Het gouden zongezwier , van De heide is maar stil en Ik wilde ik kon u iets geven . Heel prachtig allemaal.    Het gedicht van Blok is ook mooi, maar door het door de OuLiPoliaanse molen te halen komen er elke keer weer meer kaleidoscopische kanten bij. Je ziet het tafereel op vele manieren voor je en het wordt steeds mooier, absoluter en raadselachtiger. En we zitten pas op drie. Ik stond op het gestoepte in de nacht en ik roepte, roepte, maar geen die mij wacht. Slechts het lantarenlicht was mijn kleed, Slechts de bliksemschicht die vrieskou heet. Hoe wriemelend meanderde hier de stad, hoe nooiteens-ooit veranderde dit webomspannen rad. In de gracht keek ik mijn ik in de ziel, hoe beveder
Meer lezen