24 Allenige occupanten und kein Ende?

   KRITISCHE INSTANTIE.   Het blijft een beetje hakkel-de-kwakkel. Het blijft mwâh.
   KRITISCHE GEEST.   Je bent niet tevreden? Over wat hij gebrouwen heeft?
   KRITISCHE INSTANTIE.   Jij wel soms? Die kreupelregels? Hier, hoor.

      Eenzame bezetters van lege luchten
      Als november somber dreigend naakt
      En heel je zwaluwvolk heeft haast gemaakt
      Om voor het herfsttij uit het dorpje te ontvluchten ...

   KRITISCHE GEEST.   Poëtisch, wel. Maar wat wiebelig qua metrum. Zeker als je het vergelijkt met de vertaling van Ard Posthuma.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Toch niet dé Ard Posthuma? De man die jaar na jaar uit alle mogelijke talen eerste prijzen in de wacht sleept in de Nederland Vertaalt-wedstrijd? De man die die anonieme, geblindeerde Turing-wedstrijd altijd wint en zich met recht de beste poëzievertaler des lands mag noemen? Heeft die de regels ook vertaald?
   KRITISCHE GEEST.   In de reacties vorige keer. Heb je zeker even over het hoofd gezien. Was zeker te pijnlijk, het kwaliteitsverschil. Luister.

      Nomaden in een hemel naakt en wijd.
      Weldra november. Herfst. Verlatenheid.
      Je naasten al gevlogen, wolk na wolk,
      het dorp verlaten door het vogelvolk …

   KRITISCHE INSTANTIE.   Toegegeven, zeer mooi. Ik bedoel, van zichzelf zeer mooi. Gedragen ook. Hij weet het origineel niet alleen los te laten, maar zelfs te doen vergeten. En daar is het toch om te doen met vertalen.
   KRITISCHE GEEST.   Veel te mooi! Je wordt zacht meegevoerd op gevleugelde wolken en dan, als het moet beginnen, houdt het op.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Maar dat ligt toch niet aan hem? Hij heeft tenslotte maar vier regels vertaald. Moet onze man zich dan net als Posthuma meer aan de versvorm houden? De plusminusse jambische pentameter honoreren?
   KRITISCHE GEEST.    Dat zou waarschijnlijk wel helpen. Maar ik denk ook dat het wat anders is.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Wat dan?
   KRITISCHE GEEST.   Onze man z’n vier regels wankelen en wiebelen omdat hij niet weet hoe het gedicht verder gaat. Hij kan de toon niet vangen omdat hij die niet kent. Omdat die afhangt van het hele gedicht. En hij heeft er maar vier regels van vertaald.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Dus eigenlijk moet onze man ze alle achtentwintig doen?
   KRITISCHE GEEST.   Eigenlijk wel.
   KRITISCHE INSTANTIE.    Oei. Wie gaat hem dat vertellen, jij of ik?
   IK (op van jardin).    Hoeft niet! Hoeft niet! Ik heb jullie wel gehoord! Jullie hebben gelijk!
   KRITISCHE INSTANTIE (terzijde). Er wordt er een wakker.
   IK.   Soms lukken de paar regels en soms niet. Soms lukt het om een fragment overtuigend te vertalen en soms niet. Maar goed, jullie je zin. Ik heb het hele gedicht vertaald.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Heel verstandig.
   IK (tegen de kritische instantie).   Maar ik waarschuw je, zo’n geweldig gedicht is het helemaal niet.
   KRITISCHE GEEST.   Het kan er alleen maar beter van worden.
   IK (tegen de kritische geest).   En ik waarschuw jou ook, zo loopt de vertaling van het boerenzwaluwboek natuurlijk ernstige vertraging op.
   KRITISCHE GEEST.   Alles voor de kunst.
   IK.   Goed dan. ‘Bij ’t zien van twee zwaluwen eind oktober’

      Eenzame bezetters van lege luchten
      Wanneer november –

   KRITISCHE INSTANTIE (onderbreekt).   Ho maar. Hou maar op. Die eerste regel loopt nog steeds totaal uit de pas.
   IK.   Hoe kan iets uit de pas lopen als er nog helemaal geen pas is? Het is de eerste regel!
   KRITISCHE INSTANTIE.   Dan lopen de andere zevenentwintig uit de pas.
   IK.   Maar het was de enige regel waar ik zeker over was!
   KRITISCHE INSTANTIE.   Niks aan te doen. Terug naar de tekentafel. Ga je schatjes kelen.
   IK.   Oké oké! Doen we het zo.

      Bij ’t zien van twee zwaluwen eind oktober

      Allenige bevolkers van het luchtruim
      Wanneer november somber dreigend naakt
      En heel je zwaluwvolk heeft haast gemaakt
      Het dorp nog voor het herfsttij te ontvluchten
      Na al hun dartelen nu onverschillig
      Voor ’t groene gras waarover zij zo grillig
      Scheerden, en de schoorstenen vergeten
      Die eerst hun nest een gastvrij welkom heetten
      Al achterlaten en op woeste winden
      De zomer achterna een haardstee vinden
      En vliegen naar verafgelegen landen
      Dwars over barre zee en boze zanden
      Als zinnebeelden zoeven ze voorbij
      En laten ons in eenzaamheid tot mei

      Maar kleine treuzelaartjes blijven plakken
      En stellen zich met dapperheid teweer
      Tegen het donkerwolkend winterweer
      Boven de bongerd en haar kale takken
      Maar zie, de schoorstenen zijn niet verdwenen
      Waar jullie zomerzonnig zijn beschenen
      Zo heerlijk warm op jullie ranke lijven
      Dat jullie nu voorgoed wel willen blijven
      (Mijn grote wens) in ’t oude onderkomen
      Het vriendelijke nestje van je dromen
      Waar jullie ’s winters ons dan wondermooi
      Een glimp warmhartig soelaas kunnen geven
      Met jullie kwetteren vol lustig leven
      En winter hullen in een lentetooi

   IK.   Beter zo? Ik kan ook kiezen voor ‘Alleen doorkruisen jullie lege luchten’ of zo – maar het zint me niet om de uitboezemende aanroep – je kan er een ‘O’ voor en een uitroepteken achter denken – te verslappen met een syntactische hele zin. Vandaar.
   KRITISCHE INSTANTIE.   ‘Allenig’ is raar – en dus leuk; ‘bevolkers’ is ook goed want met ‘volk’ komt er in regel drie een echo op; ‘luchtruim’ is uiteindelijk ook veel beter dan luchten, maar – het is een halfrijm... Minpunt, minpunt.
   KRITISCHE GEEST.   Wegen de pluspunten op tegen dat minpunt? Is de vraag.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Dat valt te bezien. Eerst maar eens laten bezinken. Bij voorkeur een jaar of twintig.
   IK (terzijde).   Het blijven zeikerds.
   (changement.)

_____
   Verwijzing. De tekening stelt vissers voor die klonten boerenzwaluwen uit het water trekken, uit de tijd dat werd gedacht dat ze niet migreerden maar onder water overwinterden, in Olaus Magnus, De wonderlijcke historie van de Noordersche landen, Antwerpen 1562, p.242, ‘Vande Swaluwen die ghetrockenen worden wten watere’, op de dbnl, hier het hoofdstukje. Ook op google books, hier. Het hele gedicht van John Clare is na te lezen hier.

Reacties

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

160 Vintage Vondel

Afbeelding
   Er wordt wat afhertaald.    Eline Veere, Woutertje Pieterse, Saartje Burgerhart.    En neen, dat zijn niet de namen der hertalers.    Dat zijn de namen der boekwerken.    De pieken, de klassieken der Nederlandsche literatuur.    Die niet meer geleezen worden, zo is de vreesch.    Aengesien se curieus ghespelt syn, en non-usansueel woortgebruyk besighen.    Geen koortjen, met of zonder een carillon van bellekens, meder aan vast te knoopen. Segtmen.    En die men is dan vooral de men die het juist wel kan genieten, de neder- en andersoortige landici.    Die voor anderen dochgten – ende sy dochgten: set die dingen over in modern hedendagiaans. Dan zal de lezersschaer toestromen en sy sal juichen en sich vermeien en voller vreugt rond de hervonden boekwerken de ruttiaanse polonaise reidansen. Panta kala lian!    Sulckx was hun selfgeseghde noobel streven.    Hun brillante idé.    Doch.    Welck een aberratie!    Welck een jammerlyke dwalingh!    Welck een abusievelijke w
Meer lezen

373 Nacht, trottoir – als a-tal

Afbeelding
   Het a-tal , ook wel bekend als a-tautogram , a-saga of a-spraak is een OuLiPoliaanse exercitie avant la lettre , hoewel niet vaak beoefend als poëzie. In Opperlandse taal- en letterkunde uit 1981 (het roze, behapbare boek) wordt het ook wel een eiouij-lipogram genoemd. Het oudst bekende voorbeeld, Paaschmaandag ( een a-saga ), dateert uit 1841 en is van J. Bosscha. Battus neemt verder ook nog op (blz. 27-31) de verhalen Van Agt stapt af , A-spraak en Zaans drama . In Opperlans! uit 2002 (het groene, onhandelbare boek) blijven daarvan alleen Paaschmaandag en de A-spraak over (onder ma-mc).    Het is platgetreden terrein, de lipogrammatica, zegt Battus, en dat is het ook, maar intussen ben ik nog nooit een gedicht tegengekomen met maar één klinker. Nacht. Zwart. Waar? Stad. Straat. Tabakszaak. Laf straalt lantaarn, slap als prak van patat. Rap gaan acht maal acht jaar zwartgatwaarts, Maar ach, af-aan, af-aan, zal rad maar gaan. Barst, graaf graf alvast, kwak last af,
Meer lezen

372 Nacht, straat, straatlantaarn, apotheek

Afbeelding
_____ Ночь, улица, фонарь, аптека, Бессмысленный и тусклый свет. Живи еще хоть четверть века – Все будет так. Исхода нет. Умрешь – начнешь опять сначала, И повторится все, как встарь: Ночь, ледяная рябь канала, Аптека, улица, фонарь.    Van het wereldberoemde gedicht van Blok dat begint met Notsj, oelitsa, fonar, apteka bestaan in het Nederlands (bij mijn weten) vijf vertalingen. Alle vijf klampen ze zich krampachtig vast aan het oorspronkelijke rijm en het oorspronkelijke ritme – en bijna nog krampachtiger aan de feitelijke gegevenheden in het gedicht, de woorden, het verhaal, ‘wat er staat’.    Met als gevolg dat geen van de vijf gedichten meer een gedicht zijn, maar hoogstens een ongelukkige parafrase.    Ja, zo kan ik het ook!    Letterlijk, woordenboekgewijs, machinaal vertaald staat er dit: Nacht, straat, straatlantaarn, apotheek, Zinledig-onnozel en dof-mat licht. Leef al was het nog een kwart eeuw – Alles zal zo zijn. Er is geen uitweg. Je sterft – je be
Meer lezen

374 Nacht, trottoir – als sonnet

Afbeelding
   Een sonnet om erin te komen. Ik hou niet bijzonder van sonnetten. Op mij maken ze altijd de indruk iets te zijn om... om erin te komen. Ik probeer mijn pen, of eerder nog Ik probeer mijn piemel en zal ze eens laten zien wat ik allemaal in mijn mars heb. Uitsloverij. De sonnetten van Vestdijk bijvoorbeeld – net zo’n berg om met een grote boog omheen te lopen als zijn romans.    De sonnetten van Shakespeare vind ik voornamelijk heel erg moeilijk. Het sonnet lijkt wel een versvorm om alles zo spits en ingewikkeld mogelijk te zeggen, om de taalspieren te warmen en het vocabulaire ochtendgymnastiek te laten doen, en de gedachten – if any – op een rijtje te krijgen. Vooruit, luiwammesen, je nest uit en in het gelid! De A bij de A en de B bij de B, en de rijmwoorden netjes op jaapbakker!    Gerard Reve schreef brieven om in zijn dagritme te komen, Willem Wilmink vertaalde een potje, en op mijn en Eriks studentenplet heel lang geleden hadden we iemand op de gang die elke ochtend voor het
Meer lezen

371 Pak aan, nageslacht! — Interview met Anatoli Mariëngof

Afbeelding
Pak aan, nageslacht! is het laatste deel van de memoires van de Russische dichter-imaginist-provocateur Anatoli Mariëngof (1897-1962). Zelf wilde hij de drie delen uitgeven met als overkoepelende titel Onsterfelijke trilogie .    Achterin Pak aan, nageslacht! is een (posthuum) vraaggesprek van de vertaler met de schrijver opgenomen. Mariëngof was een scherp observator van de Russische zeden en gewoonten, en veel van wat hij in zijn tijd opmerkte – de Revolutie, de Burgeroorlog, de Stalinistische terreur – werpt licht op wat er vandaag de dag in Rusland voorvalt en plaats de gebeurtenissen in een historische en morele context. Anatoli Borisovitsj, ik ben blij dat we bij het verschijnen van dit slotdeel van uw Onsterfelijke trilogie in het Nederlands een vraaggesprek kunnen hebben met uw even onsterfelijke ik. Natuurlijk! U bent geboren in 1897 en overleden in 1962. U hebt roerige tijden meegemaakt, de Eerste Wereldoorlog, de Revolutie, de Hongersnood, de Burgeroorlog, de stal
Meer lezen

370 Koning Bub

Afbeelding
   Hier begon ik met de woorden in de paleiselijke woning . Wat rijmt op koning , zodat ik – eindelijk, eindelijk – een van de intrigerendste, afschuwelijkste, grappigste, indringendste, gekoesterdste, visionairste toneelwerken aller tijden een kindermakeover kon proberen te gaan geven. Een droom kwam uit, of een nachtmerrie, het is maar hoe je ertegenaan kijkt.    Van Ubu Roi in Koning Bub .    Eigenlijk vroeg het stuk erom. Jarry concipieerde het als poppenspel – of een kruising tussen Polichinelle en Macbeth . Toen het opgevoerd zou worden wilde hij dat de (menselijke) acteurs middels touwen aan de trekkenwand boven vastzaten, alsof het marionetten waren. ‘Dat was realistischer,’ volgens Jarry.    Vooral leuk is dat ik koning Bub met zijn eega Bab een waar schrikbewind kon laten ontketenen waarbij ik allerlei gruwelijkheden kon beschrijven. (Ook het woord schrikbewind wilde ik absoluut gebruiken.)    Het pseudo- mot de Cambronne waarmee het stuk opent werd door Dolf Verspo
Meer lezen

376 Delina Delaney, hoofdstuk II

Afbeelding
   Hoofdstuk II van Delina Delaney begint waar hoofdstuk I ophoudt. De kostwinner, visserman Joe Delaney rust in vrede, waarna de armoede in het naar Ierse begrippen zeer kleine gezin hard toeslaat. Delina en haar moeder wenen vele zakdoeken vol, als een klop op de deur redding brengt: Lady Gifford (echtgenote van wijlen Lord Gifford) komt Delina naaiwerk aanbieden op het kasteel. (O! Men ziet de bui reeds hangen!) En als Delina zich maandagochtend, beschenen door Sol, in zijn blikkerende majesteit, ten kastele vervoegt, loopt zij bij de ingang Lady Giffords zoon Lord (een andere naam krijgt hij het hele boek niet) tegen het lijf, die een coup de foudre krijgt, een scheut van een schicht van liefde op het eerste gezicht door zijn bast. ‘Hemelse goedheid,’ mompelt hij, ‘een juweel, een juweel van onschatbare waarde.’ Na afloop van haar eerste werkdag wacht hij haar op en begeleidt haar naar het nederige stulpje dat zij haar huis noemt, waar hij kennismaakt met haar moeder, die hij ver
Meer lezen

369 Dierenmoeder houdt van dierenkind

Afbeelding
   Wat ik ook graag lees is poëzie van de zogeheten natuurvolken. Noodzakelijkerwijs in vertaling, want zo fris is mijn kennis niet meer van de talen van dwergvolkeren in Equatoriaal Afrika, de West-Afrikaanse Fang en Ewe, de Maleisische Besisi, de Siberische Teleoeten, de Kwakioetl uit Noordwest-Amerika en de Polynesische Mangaia.    Vroeger heetten de volken primitief, maar dat zijn ze natuurlijk allerminst, en hun epen en liederen zijn dat evenmin. Eenvoud en primitiviteit zijn in maatschappelijk en taalkundig opzicht pas heel late uitvindingen.    Vooral de slaapliedjes van over de hele wereld intrigeren me, omdat ze allemaal anders zijn en ook op elkaar lijken. Ze hebben tenslotte allemaal hetzelfde doel, de wederspannige kroost in slaap te soezen.    In Dichtungen der Naturvölker uit 1935 stond ook een kleine sectie Kinderschlaflieder (een viertal), maar in de volgende sectie, Tierlieder , vond ik een ganzengezang, Gesang der Gans van de Teleoeten uit Siberië, dat ik niet
Meer lezen

375 Nacht, trottoir – als Herman Gorter

Afbeelding
   Er zijn vele Herman Gorters, en een Nacht, trottoir zo lang en breed uitwaaierend als de Mei behoort zeker tot mijn wensen, maar dat zal voor later zijn. Deze Gorter is die van de sensitieve verzen, van de Zie je, ik hou van je -gedichten, van Mijn grijze tintelreine , van Het gouden zongezwier , van De heide is maar stil en Ik wilde ik kon u iets geven . Heel prachtig allemaal.    Het gedicht van Blok is ook mooi, maar door het door de OuLiPoliaanse molen te halen komen er elke keer weer meer kaleidoscopische kanten bij. Je ziet het tafereel op vele manieren voor je en het wordt steeds mooier, absoluter en raadselachtiger. En we zitten pas op drie. Ik stond op het gestoepte in de nacht en ik roepte, roepte, maar geen die mij wacht. Slechts het lantarenlicht was mijn kleed, Slechts de bliksemschicht die vrieskou heet. Hoe wriemelend meanderde hier de stad, hoe nooiteens-ooit veranderde dit webomspannen rad. In de gracht keek ik mijn ik in de ziel, hoe beveder
Meer lezen

345 Register & Inhoud VandaagsVertaalProbleem (cumulatief)

Afbeelding
[Hiermee vervallen de registers van blog 132 en blog 241 .] Inhoud 1 Register 2 Inhoud 1 REGISTER VandaagsVertaalProbleem    99 manieren om één gedicht te vertalen: 372 (zie verder Nacht, trottoir )    112 (911, EHBO): 229    Aarens, Evi: 275 , 287 , 307 , 374    Achmatova, Anna: 146    advertenties, sovjet: 223 , 277    algemeniteiten: 1 , 5 , 11 , 26 , 28 , 31 , 36 , 38 , 41 , 85 , 89 , 100 , 110 , 143 , 146 , 165 , 281     Alice in Wonderland : 40 , 42 , 44 , 46 , 48 , 50 , 52 , 54 , 56 , 131 , 217 , 218 , 219 , 272    Andersen, Hans-Christian: 370    Aristophanes: 288    associatieve transsonanties: 288 , 289 , 290 , 291 , 295 , 296 , 297    Battus: 373    Beatles, The: 20 , 102 , 134 , 159 , 211 , 225 , 351  &nbsp beletselteken: zie puntjes, drie     bende van Lieke, De : 276 , 281 , 360     Bibbergoud : zie over Suske en Wiske     Bij mij op de maan (losse boekjes, geshopt): 238 , 245 , 254 , 262 , 267 , 278 , 301 , 303 , 310 , 355    Bjeljdy,
Meer lezen