24 Allenige occupanten und kein Ende?

   KRITISCHE INSTANTIE.   Het blijft een beetje hakkel-de-kwakkel. Het blijft mwâh.
   KRITISCHE GEEST.   Je bent niet tevreden? Over wat hij gebrouwen heeft?
   KRITISCHE INSTANTIE.   Jij wel soms? Die kreupelregels? Hier, hoor.

      Eenzame bezetters van lege luchten
      Als november somber dreigend naakt
      En heel je zwaluwvolk heeft haast gemaakt
      Om voor het herfsttij uit het dorpje te ontvluchten ...

   KRITISCHE GEEST.   Poëtisch, wel. Maar wat wiebelig qua metrum. Zeker als je het vergelijkt met de vertaling van Ard Posthuma.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Toch niet dé Ard Posthuma? De man die jaar na jaar uit alle mogelijke talen eerste prijzen in de wacht sleept in de Nederland Vertaalt-wedstrijd? De man die die anonieme, geblindeerde Turing-wedstrijd altijd wint en zich met recht de beste poëzievertaler des lands mag noemen? Heeft die de regels ook vertaald?
   KRITISCHE GEEST.   In de reacties vorige keer. Heb je zeker even over het hoofd gezien. Was zeker te pijnlijk, het kwaliteitsverschil. Luister.

      Nomaden in een hemel naakt en wijd.
      Weldra november. Herfst. Verlatenheid.
      Je naasten al gevlogen, wolk na wolk,
      het dorp verlaten door het vogelvolk …

   KRITISCHE INSTANTIE.   Toegegeven, zeer mooi. Ik bedoel, van zichzelf zeer mooi. Gedragen ook. Hij weet het origineel niet alleen los te laten, maar zelfs te doen vergeten. En daar is het toch om te doen met vertalen.
   KRITISCHE GEEST.   Veel te mooi! Je wordt zacht meegevoerd op gevleugelde wolken en dan, als het moet beginnen, houdt het op.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Maar dat ligt toch niet aan hem? Hij heeft tenslotte maar vier regels vertaald. Moet onze man zich dan net als Posthuma meer aan de versvorm houden? De plusminusse jambische pentameter honoreren?
   KRITISCHE GEEST.    Dat zou waarschijnlijk wel helpen. Maar ik denk ook dat het wat anders is.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Wat dan?
   KRITISCHE GEEST.   Onze man z’n vier regels wankelen en wiebelen omdat hij niet weet hoe het gedicht verder gaat. Hij kan de toon niet vangen omdat hij die niet kent. Omdat die afhangt van het hele gedicht. En hij heeft er maar vier regels van vertaald.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Dus eigenlijk moet onze man ze alle achtentwintig doen?
   KRITISCHE GEEST.   Eigenlijk wel.
   KRITISCHE INSTANTIE.    Oei. Wie gaat hem dat vertellen, jij of ik?
   IK (op van jardin).    Hoeft niet! Hoeft niet! Ik heb jullie wel gehoord! Jullie hebben gelijk!
   KRITISCHE INSTANTIE (terzijde). Er wordt er een wakker.
   IK.   Soms lukken de paar regels en soms niet. Soms lukt het om een fragment overtuigend te vertalen en soms niet. Maar goed, jullie je zin. Ik heb het hele gedicht vertaald.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Heel verstandig.
   IK (tegen de kritische instantie).   Maar ik waarschuw je, zo’n geweldig gedicht is het helemaal niet.
   KRITISCHE GEEST.   Het kan er alleen maar beter van worden.
   IK (tegen de kritische geest).   En ik waarschuw jou ook, zo loopt de vertaling van het boerenzwaluwboek natuurlijk ernstige vertraging op.
   KRITISCHE GEEST.   Alles voor de kunst.
   IK.   Goed dan. ‘Bij ’t zien van twee zwaluwen eind oktober’

      Eenzame bezetters van lege luchten
      Wanneer november –

   KRITISCHE INSTANTIE (onderbreekt).   Ho maar. Hou maar op. Die eerste regel loopt nog steeds totaal uit de pas.
   IK.   Hoe kan iets uit de pas lopen als er nog helemaal geen pas is? Het is de eerste regel!
   KRITISCHE INSTANTIE.   Dan lopen de andere zevenentwintig uit de pas.
   IK.   Maar het was de enige regel waar ik zeker over was!
   KRITISCHE INSTANTIE.   Niks aan te doen. Terug naar de tekentafel. Ga je schatjes kelen.
   IK.   Oké oké! Doen we het zo.

      Bij ’t zien van twee zwaluwen eind oktober

      Allenige bevolkers van het luchtruim
      Wanneer november somber dreigend naakt
      En heel je zwaluwvolk heeft haast gemaakt
      Het dorp nog voor het herfsttij te ontvluchten
      Na al hun dartelen nu onverschillig
      Voor ’t groene gras waarover zij zo grillig
      Scheerden, en de schoorstenen vergeten
      Die eerst hun nest een gastvrij welkom heetten
      Al achterlaten en op woeste winden
      De zomer achterna een haardstee vinden
      En vliegen naar verafgelegen landen
      Dwars over barre zee en boze zanden
      Als zinnebeelden zoeven ze voorbij
      En laten ons in eenzaamheid tot mei

      Maar kleine treuzelaartjes blijven plakken
      En stellen zich met dapperheid teweer
      Tegen het donkerwolkend winterweer
      Boven de bongerd en haar kale takken
      Maar zie, de schoorstenen zijn niet verdwenen
      Waar jullie zomerzonnig zijn beschenen
      Zo heerlijk warm op jullie ranke lijven
      Dat jullie nu voorgoed wel willen blijven
      (Mijn grote wens) in ’t oude onderkomen
      Het vriendelijke nestje van je dromen
      Waar jullie ’s winters ons dan wondermooi
      Een glimp warmhartig soelaas kunnen geven
      Met jullie kwetteren vol lustig leven
      En winter hullen in een lentetooi

   IK.   Beter zo? Ik kan ook kiezen voor ‘Alleen doorkruisen jullie lege luchten’ of zo – maar het zint me niet om de uitboezemende aanroep – je kan er een ‘O’ voor en een uitroepteken achter denken – te verslappen met een syntactische hele zin. Vandaar.
   KRITISCHE INSTANTIE.   ‘Allenig’ is raar – en dus leuk; ‘bevolkers’ is ook goed want met ‘volk’ komt er in regel drie een echo op; ‘luchtruim’ is uiteindelijk ook veel beter dan luchten, maar – het is een halfrijm... Minpunt, minpunt.
   KRITISCHE GEEST.   Wegen de pluspunten op tegen dat minpunt? Is de vraag.
   KRITISCHE INSTANTIE.   Dat valt te bezien. Eerst maar eens laten bezinken. Bij voorkeur een jaar of twintig.
   IK (terzijde).   Het blijven zeikerds.
   (changement.)

_____
   Verwijzing. De tekening stelt vissers voor die klonten boerenzwaluwen uit het water trekken, uit de tijd dat werd gedacht dat ze niet migreerden maar onder water overwinterden, in Olaus Magnus, De wonderlijcke historie van de Noordersche landen, Antwerpen 1562, p.242, ‘Vande Swaluwen die ghetrockenen worden wten watere’, op de dbnl, hier het hoofdstukje. Ook op google books, hier. Het hele gedicht van John Clare is na te lezen hier.

Reacties

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

160 Vintage Vondel

Afbeelding
   Er wordt wat afhertaald.    Eline Veere, Woutertje Pieterse, Saartje Burgerhart.    En neen, dat zijn niet de namen der hertalers.    Dat zijn de namen der boekwerken.    De pieken, de klassieken der Nederlandsche literatuur.    Die niet meer geleezen worden, zo is de vreesch.    Aengesien se curieus ghespelt syn, en non-usansueel woortgebruyk besighen.    Geen koortjen, met of zonder een carillon van bellekens, meder aan vast te knoopen. Segtmen.    En die men is dan vooral de men die het juist wel kan genieten, de neder- en andersoortige landici.    Die voor anderen dochgten – ende sy dochgten: set die dingen over in modern hedendagiaans. Dan zal de lezersschaer toestromen en sy sal juichen en sich vermeien en voller vreugt rond de hervonden boekwerken de ruttiaanse polonaise reidansen. Panta kala lian!    Su...
Meer lezen

440 Voor spek en bonen

Afbeelding
Sieh einmal, hier steht er. Pfui! Der Struwwelpeter! An den Händen beiden Liess er sich nicht schneiden Seine Nägel fast ein Jahr; Kämmen liess er nicht sein Haar. Pfui! Ruft da ein jeder: Garst’ger Struwwelpeter!    Acht Nederlandse vertalingen heb ik gevonden, maar eerst een paar vreemde eenden in de bijt, twee zogenaamde Struwwelpetriaden, dat zijn navolgingen van het onnavolgbare origineel. Honderden zijn er over de hele wereld van verschenen, van een Struwwellise tot een Struwwelhitler en van een Egyptische Struwwelpeter tot een Anti-Struwwelpeter . Het is een genre op zich. Al eerder deed ik op dit blog verslag van de Nederlandse navolgingen van de tien gruwelijke gebeurtenissen uit het oorspronkelijke werk, vanaf blog 326 tot en met 339, te vinden in het register onder het lemma Struwwelpeter, Struwwelpetriaden .    De eerste die ermee begon was Heinrich Hoffmann zelf, die in 1848 als Peter Struwwel een ‘handboekje voor oproerlingen’ u...
Meer lezen

441 Achtmaal Struwwelpeter in het Nederlands, 1848-2000

Afbeelding
Sieh einmal, hier steht er. Pfui! Der Struwwelpeter! An den Händen beiden Liess er sich nicht schneiden Seine Nägel fast ein Jahr; Kämmen liess er nicht sein Haar. Pfui! Ruft da ein jeder: Garst’ger Struwwelpeter!    Acht Nederlandse vertalingen van het titelgedicht heb ik gevonden. Beginnen we met Razoux, de eerste, maar ook de beste? We zullen zien.    In Nederland werden alle tekeningen hertekend, al vanaf de eerste editie (die vreemd genoeg werd geopend met het Zwarte jongens-verhaal); uit de jaren 1860 stamt een opnieuw getekende editie, en in 1898 verscheen er net als in het Duits een jubileum-editie, met de oorspronkelijke (hertekende) tekeningen en de verhalen in de juiste, Duitse volgorde. Hier van links naar rechts: Ziet hier Piet den smeerpoets staan! Ziet dien viezen knaap eens aan! Hij wou, van zijn vingertippen, Zich geen nagels laten knippen Sedert zeker wel een jaar; Ongekamd bleef ook zijn haar. “Foei!” roep ieder die hem...
Meer lezen

442 Van Struwwelpeter naar Ragbolrinus

Afbeelding
   Verstechnisch zijn de Struwwelpeter -gedichten van Heinrich Hoffmann niet heel geweldig. Ze wemelen van de klungelige gezegdheden (expres of niet), van de enjambementen, van vulsels, overbodigheden en van soms leuk (ironisch) maar soms ook vervelend (serieus) gemoraliseer. Maar tegelijkertijd staan er ook een groot aantal memorabele regels in (ook en soms juist klunzige) en zijn de verhalen in al hun achteloze gruwel, hun hilarische onrechtvaardigheid en hun noodlottige tragiek niet stuk te krijgen. De tekeningen erbij doen het hem ook, vooral zijn eerste tekeningen, die nog houteriger zijn dan de tekeningen die hij na tien jaar maakte om de oude te vervangen.    De eerste, anonieme Russische vertaling vertoont veel overeenkomsten met de eerste Nederlandse vertaling van W.P. Razoux. Ze kwamen allebei in 1848 uit, drie jaar na het Duitse origineel en ze werden allebei zo populair dat er aan de naamgeving van de titelheld daarna niet meer getornd kon wo...
Meer lezen

443 Schroef je vaders hoofd niet af

Afbeelding
   Intensieve analyse van de tien Struwwelpeter -verhalen leerde mij dat de leukste en beste de volgende elementen bevatten:    1 Strakke rijmen, strakke ritmes, de eindrijmen met de belangrijkste woorden, grappige formuleringen, geen of nauwelijks vulsels etc. – enfin, de gebruikelijke eisen die je aan kindergedichten mag stellen.    2 Ze liepen allemaal slecht af.    3 Ze bestonden allemaal uit actie! actie! actie! Tussentijdse moraal, geheven vingertjes, mooischrijverij of leukdoenerij waren uit den boze.    4 De verhalen met dialoog staken erbovenuit. Hoe meer er gesproken werd, hoe leuker ze waren – dat werkt bij het voorlezen het beste, en de volwassenen worden er nog vreselijker van (ik denk hierbij aan het verhaal van Wesley Wiebelkont).    5 Het moest niet al te afschrikwekkend waarheidsgetrouw zijn – een zekere (grote) mate van flauwekul was belangrijk: griezelig, maar ook duidelij...
Meer lezen

446 De Geschiedenis van den wreeden Jan

Afbeelding
   Negen echte vertalingen die zich als vertalingen afficheren van Die Geschichte vom bösen Friederich heb ik voor me. De eerste is die van Willem Paulus Razoux (1818-1871), Commies bij de Posterijen te Schiedam, uit 1848. Razoux – De Geschiedenis van den wreeden Jan De wreede Jan, – de wreede Jan, Dat was een regte dolleman. – Ving hij een’ vlieg, die slechte guit, Dan trok hij haar de vleugels uit; Zijn speelgoed sloeg hij kort en klein; Geen’ kat kon veilig bij hem zijn; En hoort eens aan, hoe stout was Jan! Hij sloeg zijn’ lieve zus Marian. Bij zek’re pomp stond eens een hond, Die water slurpte met zijn’ mond; Daar kwam de wreede Jan weêraan, Om met zijn zweep Fidel te slaan. Die arme hond, die jankte zeer, Maar Jan, die sloeg hem telkens meer, En schopte ’t beest wel twintig keer. Hap! – greep hij Jantjen’s kleinen voet, En beet er in tot op het bloed; Jan gilde ’t uit van pijn en schrik, En schreide bêi zijn’ oogen dik. Toen lag men Jan in...
Meer lezen

444 Blijf weg van potten met geblaf

Afbeelding
   Hier moest ik me voornamelijk afgreageren op de eindeloze rij Nederlandse Struwwelpeter -vertalingen en Struwwelpeter -imitaties die zich na een gesplitste vorm van werkwoorden als afblijven , afhouden , afmaken , afpakken niet konden weerhouden om een flinke stevige pijnlijke straf uit de kast te halen: Sinterklaas zei: “tot je straf Gaat er nooit de inkt meer af. Maar, opdat gij ’t wel onthoudt, Neem ik u nog, tot uw straf, Al uw’ mooije speelgoed af.” Caro denkt: een goede straf! Smult en likt de borden af.    In De duimzuiger , hoewel er in het origineel, Die Geschichte vom Daumenlutscher , in het geheel geen sprake van enige straf is, oefent het woord op de vertalers ook een welhaast magische aantrekkingkracht uit: En knipt u met zijn schaar, Reinier! Tot uwe welverdiende straf, Van elke hand het duimpjen af.’ ’t Was met “duimpje-zuig” gedaan. Want hij knipte, welk een straf! Willems beide duimen af! En mama die even uitging ...
Meer lezen

447 De geschiedenis van Hein de Dierenkweller

Afbeelding
   Agatha was het pseudoniem van de zeer productieve kinderboekenschrijfster en -vertaalster Reinoudina de Goeje (1833-1893). Zo productief was Reintje dat haar vertaling van Der Struwwelpeter in de lijst met vertaalde werken op Wikipedia niet eens genoemd wordt, noch op de auteurspagina van de dbnl, noch in haar lemma in het vrouwenlexicon van de knaw. Maar wel, gelukkig, in het door Bea Ros geschreven hoofdstuk over haar in het Lexicon van de jeugdliteratuur . De uitgave, getiteld Domme kinderen , uitgekomen in haar overlijdensjaar 1893, is een zeldzaamheid. Het internet meldt dat hij alleen in de bibliotheek van Middelburg kan worden ingezien. Wat Leonard de Vries kennelijk gedaan heeft, want hij drukt er vier af in zijn Prentenboek van Tante Pau uit 1974. Agatha – Hein de Dierenkweller Hein laat nooit een dier met rust,          Dieren plagen is zijn lust. De angst der moedergans is groot,    ...
Meer lezen

445 Frederik de wrederik gecloseread

Afbeelding
    Die Geschichte vom bösen Friederich heet het tweede gedicht in Der Struwwelpeter van Heinrich Hofmann uit 1845, tenminste als we de volgorde en de samenstelling van de eerste edities buiten beschouwing laten. Maar waarom zouden we die buiten beschouwing laten? Heb ik wat te verbergen soms? De publicatiegeschiedenis van Lustige Geschichte und drollige Bilder für Kinder van 3—6 Jahren , zoals het boek in de eerste incarnaties nog heette, is tamelijk chaotisch. Verhalen werden toegevoegd, er werd hier en daar wat bijgeschreven, en de illustraties bleven ook niet van meet af aan hetzelfde.    In de eerste drie, zovoort vergrepene drukken van de Lustige Geschichte und drollige Bilder opende het vette wrede verhaal over het onhandelbare adhd-patiëntje het toen nog zes verhalen tellende prentenboek. De iconische warkop Struwwelpeter, het voormalige warhaar- en nagelventje, besloot de reis door de rebellenclub.    Die biologerende figuur za...
Meer lezen

448 Wreede Piet

Afbeelding
   F.H. (Frits) van Leent, 1830-1912, schrijver van een slordige 185 kinderboeken, en vertaler-bewerker van klassiekers als Moeder Hubbard en haar Hondje (zie blog 261, De komische avonturen van grootmoeder Helder en haar hond , hier ), De Geschiedenis van Robinson Crusoë , Reisavonturen van Gulliver , Uit het leven van Oom Tom , sprookjes als Roodkapje en verhalen over Reinaert de Vos en Ali Baba .     Piet de Smeerpoes vertaalde hij twee keer, een keer meestal korter dan het origineel (in dit geval niet) en een keer ongeveer gelijkop lopend met het origineel. Het is mogelijk dat de langere versie niet van Van Leent is, maar van een ander; in elk geval heb ik er maar drie gedichten uit gevonden, De geschiedenis van Koen, die op zijn duimpje zoog , Ongehoorzaam Paulientje en De geschiedenis van den vliegenden Robert . Nader onderzoek is geboden.    Hier dus een gedicht uit de kortere versies met dien verstande dat dit gedicht juist lan...
Meer lezen