124 Proteus uit de werkplaats van de Ulixes-vertalers

   Zo hebben wij de kleine Proteus-passage aangepakt, tussen 2008 en 2012. De aantekeningen die we voor onszelf maakten laat ik buiten beschouwing. Hieronder volgt louter het ontstaansproces van de uiteindelijke vertaling, getiteld Ulixes, inmiddels opnieuw licht herzien (het houdt nooit op) als Salamander-pocket uitgebracht, de vijfde druk.
_____
   Verwijzingen. James Joyce, Ulixes, vertaald door Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes, Athenaeum—Polak & Van Gennep, 2020 (2012).

Reacties

  1. Onno Kosters20 november 2021 om 10:06

    Prachtig - doet verdacht denken veel aan JJ's eigen werk in uitvoering tot de macht n.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Robbert-Jan Henkes20 november 2021 om 12:22

    En dat zijn nog maar de dingen die we schriftelijk hebben besproken en niet tussendoor mondeling...

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

517 Nachttrottoir (Als je over straat loopt)

Afbeelding
   Het boek is uit.    Manuscript gevonden in een map.    Een voorval in Sint-Petersburg.    Nacht. Kou. Een drogist. Een straatlantaarn.    Een flits van inzicht. In de wereld, de mens.    Tijd en ruimte: opgeheven.    Een schicht van inzicht, aan de grond nagelend.    Iedereen is ik. Nu is hier. Altijd. Overal.    Verstommend. Verstijvend. Openbarend.    Niet in woorden te vatten.    Of toch?    In de map: stemmen, stemmen, veel stemmen.    Een kaleidofonie.    Het voorval door de mond van 77 dichters.    Van de eigenaar van de map ontbreekt elk spoor.     Nachttrottoir .    De tewaterlating is aanstaande: op donderdag 9 oktober bij de uitgever thuis, Koppernik, Keizersgracht 75-H. U die dit leest bent uitgenodigd. ...
Meer lezen

23 Ten derden male de allenige occupanten

Afbeelding
   Dan zie ik nog een probleem. Een anonieme lezer liet een eigengemaakte vertaling in de vondelingenschuif achter:       Eenzaam vliegen ze nog boven de horizon       als november de luchten onderklad       terwijl alle vogelfamilies in een breed cordon       het dorp verlieten voordat de herfst aantrad.    Zo zie je maar weer. Altijd staat er wat anders. Bij mij staat er in wankel evenwicht tot nu toe dit:       Eenzame bezetters van lege luchten       Als november somber dreigend naakt       En al je stamverwanten hebben haast gemaakt       Om het herfsttij achterna het dorpje te ontvluchten ...    Beide bedoeld als vertaling van de volgende vier regels – de eerste van een hele lap van twe...
Meer lezen

516 De morele dimensie

Afbeelding
   Met Zwaluwstaarten van Ellen Van Pelt ben ik niet erg opgezet, ja hier en daar schiet ik er danig van uit mijn krammen, om niet te zeggen dat het me op zeker moment ambetant mijn voeten gaat uithangen. Is de schrijfster soms de trappers verloren? Het boek komt me voor als een kwakkel die enorm veel van zeg is.    In haar boek gaat de schrijfster op zoek naar de motieven waarom haar overgrootva Leopold Van Pelt, eigenaar-directeur van Meubelfabriek Van Pelt, collaboreerde met de Duitsers, kasten en kisten enzovoort voor ze maakte. Dat doet ze door hem in het gevang, waar hij als profiterende economieker, inciviek en tweezak na de oorlog wegens schuldige inschikkelijkheid een aantal jaar moest doorbrengen, zijn zonden te laten overdenken. Zonden die hij niet heeft, want hij deed het voor zijne mensen, voor het werkvolk, voor ’t fabriek, het was overmacht, hij kon die opdrachten niet weigeren, dan was hem alles afgenomen, hij had een gezin om voor te zo...
Meer lezen

518 Het eindigt met een feest

Afbeelding
   Het eindigt altijd met een feest, anders is het niet leuk meer. Kinderen hebben een grenzeloze fantasie, je hoeft ze maar wat te vertellen of ze zien het voor zich. De raarste dingen. Dat er bomen zijn waarin schoenen groeien. Of pizza’s. Dat je eigenlijk een leeuw bent. Dat als je een mandarijntje hebt gegeten er groene kleurpotloden uit je neus komen als je niest. Ik noem maar wat. Je mag ze dus best wat raars voorzetten, maar daar schort het bij mij wel eens aan. Dan weet ik niets, of dan weet ik niet hoe het verder moet gaan of hoe het moet aflopen. En dan houd ik maar op.    Het komt gelukkig ook voor dat dat helemaal niet erg is, want iemand met een beetje fantasie (lees: een kind) vult het toch wel aan.    (Ik zie hier trouwens ook parallellen met het vertalen: veel vertalers zijn zo gefixeerd op de betekeniswolken van de woorden in de brontaal dat ze vergeten dat de woorden in de doeltaal ook van alles oproepen.)   ...
Meer lezen

515 Robjee en het robjees

Afbeelding
   Robjee lees je om het robjees, om uw eigen zelvers mede te laten biezebeizen op de wrede klappenans van fezelende en fezikende tateraars en babbelettes in luidmonds kelend laweit van op dool gaande, maboel makende rijgsels borendevol verben in allo- en perifrastica van een amandarosseske allure die zich zelfs met toeë kluisgaten ontvouwen op het scherm uwer oogschelen, foutredieu, om omzeggens op de eerste gereedste kamankele trein de rails dwarsend door onbewoonde meersen van Flandriaans braakland te tuffen en er op uw simililederen zeet terneder te zitten starogen naar par exempel memelzieke doodgevrozen kwalmen, de kalsijde van langzame binnenwegen, de slameur, tot de neerval aan toe, van slavetsen, spinakelbenen, ebbehouten appelbijtsters en schone pitous alsmede kloefen van klawaaiend kikhalzende en kokermuilende kortgestuikte quidams die wij van haren nog pluimen kennen noch dat we ze weten wonen – de plot van het discours is in voortdurend gevecht met de exuber...
Meer lezen

514 Nieuwe feiten

Afbeelding
   Veel van mijn projecten blijven nog lang nasudderen. Nog steeds vergaar ik materiaal voor een dubbel zo dikke editie van Bij mij op de maan , de verzameling Russische kindergedichten van anno nul tot nu uit 2016. En de eenenvijftig vertaalde gedichten van Vysotski zijn er ook nog lang niet genoeg.    In het nawoord van En weg was haar neus , de vertaling van een paar honderd Engelse nursery rhymes uit 2018, neemt de aantekening over Humpty Dumpty elf bladzijden in beslag, wat ook wel mag bij zo’n klassieker. Ik verzamelde alle vertalingen van Humpty Dumpty die ik toen kon vinden, maar er blijven nieuwe feiten komen. De vertaling die ik de ‘al bijna klassieke’ Hummeltje Tummeltje noemde, vond ik terug in Rijmpjes en versjes uit de oude doos van Simon Abramsz., uitgegeven door Meulenhoff in of rond 1937 – wat dus aangetekend mag worden in En weg was haar neus op blz. 263. Hij gaat zo: Hummeltje Tummeltje klom op den wagen; Hummeltje Tummeltje viel v...
Meer lezen

512 Nooit uit vreemde neuzen eten

Afbeelding
   Ooit zag ik een boek met een leuke titel, Haal meer uit uw neus , en even klikken leert dat het uit 1996 stamt en van Ronald Ficket is, uitgegeven werd door Nijgh & Van Ditmar en handelt over ‘de kunst van het peuteren: geschiedenis en techniek van een onuitputtelijke liefhebberij’ en inderdaad: je neus is net een flesje bier dat nooit opraakt – daarom hebben we navolging van de grap met dat bierflesje waarschijnlijk ook twee neusgaten: Adam moet tegen de Heere Heere gezegd hebben, toen hij zo lekker uit zijn ene neusgat bleek te kunnen eten: doe mij d’r nog maar zo eentje, en hij kreeg er nog zo eentje.    Maar er bestaat, leert het onverbeterlijke internet mij, toen ik eerst op de abusievelijke titel met de tweede persoon enkelvoud zocht, ook een podcast uit 2020 die heet Haal meer uit je neus van Sofie Albrecht en die gaat over de wondere wereld der geuren, en feitelijk klopt dat natuurlijk niet, de podcast zou moeten heten Stop meer in je neus , ...
Meer lezen

345 Register & Inhoud VandaagsVertaalProbleem (cumulatief)

Afbeelding
[Hiermee vervallen de registers van blog 132 en blog 241 .] Inhoud 1 Register 2 Inhoud 1 REGISTER VandaagsVertaalProbleem    99 manieren om één gedicht te vertalen: 372 (zie verder Nacht, trottoir )    112 (911, EHBO): 229    Aarens, Evi: 275 , 287 , 307 , 374    Achmatova, Anna: 146    Adama van Scheltema, C.S.: 430     Adventures of Hajji Baba of Ispahan , The : 426    advertenties, sovjet: 223 , 277    AI: 341 , 378 (zie ook machinevertalen )    alfabet: 400 , 401    algemeniteiten: 1 , 5 , 11 , 26 , 28 , 31 , 36 , 38 , 41 , 85 , 89 , 100 , 110 , 143 , 146 , 165 , 281 , 462     Alice in Wonderland : 40 , 42 , 44 , 46 , 48 , 50 , 52 , 54 , 56 , 131 , 217 , 218 , 219 , 272 , 391 , 411 , 415 , 432 , 468 , 469 , 470 , 471 , 472 , 473 , 474 , 475 , 476 , 514    Andersen, Hans-Christia...
Meer lezen

99 Het ga je goed (over Jesenin)

Afbeelding
   Een van de beroemdste gedichten in Rusland is ‘Do svidan’ja, droeg moj, do svidan’ja’ van Sergej Jesenin. Niet alleen omdat het zo mooi is, maar ook omdat het zo kort is – en omdat er een dramatisch verhaal aan vastzit.    Het is namelijk zijn laatste gedicht, zijn afscheidsbriefje aan de wereld, geschreven in het Leningradse hotel Angleterre twee dagen voor hij zichzelf het leven benam. Hij schreef het met bloed (zijn eigen) omdat de inkt in de pot op zijn kamer was opgedroogd. Het papiertje stopte hij een van de dichtende kling-ons die hem de laatste paar jaar van zijn leven als pluisjes omgaven, Wolf Ehrlich in de jaszak, met de boodschap ‘Lees later maar’. Die deed dat braaf en wachtte een hele dag, met het gedicht, speciaal voor hem geschreven brandend in zijn zak, maar toen was het te laat. Jesenin, zelfdestructieve lieveling van dichtminnend Rusland, had zich op 28 december 1925 met het flinterdunne elektriciteitssnoertje van zijn nachtlamp in zi...
Meer lezen

513 Word niet uit het raam gesmeten

Afbeelding
   Mijn broer in het echte leven heet Peter, maar eigenlijk ben ik het, in het echte leven (als dat bestaat), de betwetende hoofdpersoon uit dit verhaal. Alles wilde ik weten. Dat was mijn droom. Niet uit een dorst naar kennis, maar uit een soort verzamelwoede. Een spaardrang. Als van postzegels, munten, sigarenbandjes, voetbalplaatjes, Suske en Wiskes of Lucky Lukes. Ik was geabonneerd op de Kijk , ook nog. Mijn grote held was Mr. I.Q. Weetveel, aan wie ik ooit een ingezonden brief stuurde, want hij wist antwoord op alle vragen en dan werden vraag en antwoord afgedrukt in de Meester I.Q. Weetveel-rubriek. Mijn vraag was ‘Hoe diep is drijfzand?’ Het moest toch dieper zijn dan een mens lang was, want je kon erin verdrinken! Op de hei vlakbij had je zand waarvan ik vermoedde dat het wel eens drijfzand kon zijn en waarvoor ik bang was.    Wat ik leuk vind aan het mij aangewaaid geworden verhaalgedicht hieronder is de lijdende vorm van de aansporing, alsof je...
Meer lezen