124 Proteus uit de werkplaats van de Ulixes-vertalers

   Zo hebben wij de kleine Proteus-passage aangepakt, tussen 2008 en 2012. De aantekeningen die we voor onszelf maakten laat ik buiten beschouwing. Hieronder volgt louter het ontstaansproces van de uiteindelijke vertaling, getiteld Ulixes, inmiddels opnieuw licht herzien (het houdt nooit op) als Salamander-pocket uitgebracht, de vijfde druk.
_____
   Verwijzingen. James Joyce, Ulixes, vertaald door Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes, Athenaeum—Polak & Van Gennep, 2020 (2012).

Reacties

  1. Onno Kosters20 november 2021 om 10:06

    Prachtig - doet verdacht denken veel aan JJ's eigen werk in uitvoering tot de macht n.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Robbert-Jan Henkes20 november 2021 om 12:22

    En dat zijn nog maar de dingen die we schriftelijk hebben besproken en niet tussendoor mondeling...

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

160 Vintage Vondel

Afbeelding
   Er wordt wat afhertaald.    Eline Veere, Woutertje Pieterse, Saartje Burgerhart.    En neen, dat zijn niet de namen der hertalers.    Dat zijn de namen der boekwerken.    De pieken, de klassieken der Nederlandsche literatuur.    Die niet meer geleezen worden, zo is de vreesch.    Aengesien se curieus ghespelt syn, en non-usansueel woortgebruyk besighen.    Geen koortjen, met of zonder een carillon van bellekens, meder aan vast te knoopen. Segtmen.    En die men is dan vooral de men die het juist wel kan genieten, de neder- en andersoortige landici.    Die voor anderen dochgten – ende sy dochgten: set die dingen over in modern hedendagiaans. Dan zal de lezersschaer toestromen en sy sal juichen en sich vermeien en voller vreugt rond de hervonden boekwerken de ruttiaanse polonaise reidansen. Panta kala lian!    Su...
Meer lezen

457 Instructies voorafgaand aan een buitenlandse reis (de inleiding)

Afbeelding
_____ _____    Hoera. Ook dit is uit. Waarvoor ik vreesde met groten vreze. Want: wordt het wat, deze vertalingen van liedjes? Niet zomaar liedjes, maar die van de sovjetbard bij uitstek, die nog steeds alom in het hart wordt meegedragen van elke Rus, goed of fout of iets daartussenin. Is de portee, de kracht, de waanzinnige taalbeheersing, het rijm en ritme, de humor maar ook de ernst, de orakeltaal, de diepzinnigheid, de pracht, de ambiguïteit, de recht-voor-zijn-raapheid, de couleur locale, de typische Sovjet-achtergrond waarvoor hedendaagse Russen hun Sovjetopedia moeten opslaan, is alles wat Vysotski Vysotski maakt wel over te brengen in een andere taal? En dan ook nog zonder zijn stem en zijn guitaarspel erbij te horen. Dat is tegen de klippen op, de bierkaai in, tegen het verticaal van een loodrechte bergwand op vertalen. Onmogelijk.    Ik had welgeteld één liedje van hem vertaald, Ik praat niet met jou, ik ben wel wijs , omdat een strofe eruit...
Meer lezen

345 Register & Inhoud VandaagsVertaalProbleem (cumulatief)

Afbeelding
[Hiermee vervallen de registers van blog 132 en blog 241 .] Inhoud 1 Register 2 Inhoud 1 REGISTER VandaagsVertaalProbleem    99 manieren om één gedicht te vertalen: 372 (zie verder Nacht, trottoir )    112 (911, EHBO): 229    Aarens, Evi: 275 , 287 , 307 , 374    Achmatova, Anna: 146    Adama van Scheltema, C.S.: 430     Adventures of Hajji Baba of Ispahan , The : 426    advertenties, sovjet: 223 , 277    AI: 341 , 378 (zie ook machinevertalen )    alfabet: 400 , 401    algemeniteiten: 1 , 5 , 11 , 26 , 28 , 31 , 36 , 38 , 41 , 85 , 89 , 100 , 110 , 143 , 146 , 165 , 281     Alice in Wonderland : 40 , 42 , 44 , 46 , 48 , 50 , 52 , 54 , 56 , 131 , 217 , 218 , 219 , 272 , 391 , 411 , 415 , 432    Andersen, Hans-Christian: 370    Aristophanes: 288    Arp...
Meer lezen

458 Instructies voorafgaand aan een buitenlandse reis (het titelgedicht)

Afbeelding
_____ _____     Instructies voorafgaand aan een buitenlandse reis dateert uit 1974 en is ook wel bekend als Een half uur bij het vakbondscomité (Полчаса в месткоме). Het is een lied vol absurde realia en propagandistische frasen uit de toenmalige Sovjet-realiteit, waarvoor veel Russen inmiddels het internet moeten raadplegen. Je zou kunnen zeggen dat het tot het – zelden vertaalde – corpus humoristische liederen van Vysotksi behoort, als het allemaal niet zo treurig was. Maar goed, het een kan niet zonder het ander.     Hier wordt het door VV vertolkt op YouTube. Instructies voorafgaand aan een buitenlandse reis Was ik gisteren in de smidse klaar, dubbel het plan had ik verstouwd, krijg ik een buitenlandse reis zomaar van de werkplaats in m’n mik gedouwd. Ik douche de smeerboel en het roet, eet een kouwe sprot met graten, en kreeg toen de instructies, kort en goed wat je d’r mag en wat je d’r moet laten. Het dagelijkse leven is daar ...
Meer lezen

459 Instructies voorafgaand aan een buitenlandse reis (de verantwoording)

Afbeelding
_____ _____ Over de vertaling    Vysotski’s liedjes zijn vaak verhalend, maar lang niet altijd. Hij schreef ook raadselachtige en oraculaire teksten, die je in je hart en als je ze hem hoort zingen volkomen begrijpt, maar die je ontglippen zo gauw je ze aan de hand van de woorden wil uitleggen, navertellen of vertalen. Dat is het mysterie van de muziek, die tachtig procent van de betekenis van een liedje uitmaakt, maar tegelijkertijd is het de kracht van de suggestie die er van de woorden uitgaat, als in de beste poëzie. De dichter onthult, en als hij heeft onthuld, verhult hij – aldus Marina Tsvetajeva. Niet alles is dus even helder gezegd door Vysotski. Hij hield zich, gelukkig, meestal wijselijk aan zijn eerste, geïnspireerde ingeving en sleutelde zelden aan wat hij geschreven had, waardoor het misschien wel duidelijker zou zijn geworden, maar ook minder ruimte liet voor het gevoel en de interpretatie. In die zin voelde Vysotski zich meer een receptor, een ontva...
Meer lezen

460 Instructies voorafgaand aan een buitenlandse reis (de inhoud)

Afbeelding
_____ _____ Met links naar YouTube, om alvast te kunnen beginnen met meezingen. De Russische teksten zijn te vinden hier . 1961 Tatoeage – Татуировка 1962 Je hebt ogen als een mes – У тебя глаза как нож De Grote Rijtuig – Большой Каретный Hoeveel jaar, hoeveel jaar – Сколько лет, сколько лет 1963 Als je wodka kon doen in je eentje alleen – Если б водка была на одного 1964 Strafbataljons – Штрафные батальоны Iedereen is naar het front – Все ушли на фронт Op een massagraf – Братские могилы Het is opnieuw niet best – Так оно и есть Ik praat niet met jou, ik ben wel wijs – Ну о чём с тобой говорить 1965 Op het neutrale grensterrein – На нейтральной полосе Het komt me de strot uit – Сыт я по горло Wat er komt kijken bij een reis naar het buitenland – Перед выездом в загранку De macht vliegt aan diggels – В куски разлетелася корона Soldaten van de Centrumgroep – Солдаты группы «Центр» 1966 Lied over vriendschap – Песня о друге Hier heb je geen vlakten – Здесь ва...
Meer lezen

455 Het verhaal van wrede Frederik

Afbeelding
   In 2000 verscheen de laatste mij bekende vertaling van Der Struwwelpeter die het boek en de jongen Piet de Smeerpoets wenst te noemen, van de hand van Jan Kuijper, dichter, onder meer van het sonore Tomben , en jarenlang editor at large bij Athenaeum–Polak & Van Gennep. Hij vertaalde in 2007 Lewis Carrolls The Hunting of the Snark als De jacht op de slaai . Wat doet deze gepokte en gemazelde letterenman om de Nederlandse kinderen te laten griezelen? Jan Kuijper – Het verhaal van wrede Frederik Die Frederik, die Frederik, dat was een echte wrederik! Vliegen trok hij vleugels uit, katten zat hij op de huid met een stoel of met een steen, vogels vlogen nergens heen: Fred had hun de nek gebroken. Hij sloeg zelfs zijn oppas Joke. Bij de pomp zag hij een hond. Die dronk water met zijn mond. Met zijn zweep kwam Fred eraan om de hond eens flink te slaan. Fred die sloeg en sloeg en sloeg, hij vond het niet gauw genoeg. Om ook eens wat terug te doen beet ...
Meer lezen

453 De ondeugende Frederik

Afbeelding
   We schrijven 1943. Een gezellige tijd! De hele dag avondklok en lezen maar. Guurtje Johanna Hendrika Reurslag (1886-1949) schreef een resem werken ten behoeve van het opvoeden van de jeugd en ook een fiks aantal kinderboeken die misschien met hetzelfde idee ontstonden. In elk geval schrapte zij uit pedagogische overwegingen twee van Hoffmanns Struwwelpeterverhalen, als bennende te griezelig. Ze overwoog Soep Hein een gelukkig einde te geven, ‘maar na ruggespraak met deskundigen’ heeft ze ervan afgezien, omdat een kind de afloop meestal koelbloedig aanvaardt. ‘Wel zijn de twee werkelijk griezelige verhalen weggelaten.’ Welke dan, welke dan? wil je meteen weten. Laat lezen! Want als iets de nieuwsgierigheid prikkelt is het verbieden wel. (Het gaat om de afgehakte duimzuiger en de verbrande pyromane.)    Met zo’n onbegrijpelijke schroom om de tere kinderziel te vertrappen moet gevreesd worden dat haar vertalingen wat aan de voorzichtige kant zullen uitval...
Meer lezen

456 De geschiedenis van de wrede Frederik in Ragbolrinus

Afbeelding
   Ik ga iets doen wat niet goed is. Ik ga mijn eigen vertaling van Hoffmanns Geschichte vom bösen Friederich hier aan de gratis internautaire vrijheid prijsgeven. Terwijl het boek, Ragbolrinus , in de winkel ligt. Erop wachtend verkocht te worden. Aan jullie, lieve lezers. Dus beloof me dit: als je onderstaande tekst en uitleg gelezen hebt, koop dat boek, Ragbolrinus , met ook de negen andere verhalen in gloednieuwe en -volle vertaling erin, en met even gloedvolle en -nieuwe tekeningen van Paul van der Steen. Indien niet, beloof me dan dat je hier ophoudt met lezen. Hier, hier, hier! Hier is al te ver! Stop onmiddellijk!    Negen vertalingen hebben we onder de loep genomen. Vertalingen waar enerzijds wat op aan te merken valt, anderzijds wat aan op te merken valt. We moeten verder, door verder terug te gaan. Terug naar de oorsprong, de oertekst zelf, het goede behoudende en het slechte verwerpende. Robbert-Jan Henkes – De geschiedenis van de wrede ...
Meer lezen

461 Nederlandstalig

Afbeelding
   Het Nederlandstalig literaire juice-kanaal Tzum houdt de bestsellerlijstjes bij van boeken. Bij mij gaan die berichten meestal het ene oog in het andere uit, tot ik een tijdje terug getroffen werd door de paniekmededeling dat er ‘nog slechts drie Nederlandtalige romans in de bestsellerlijst’ stonden. De bestsellerlijst van zestig , notabene. Wat?! Zou de rest dan allemaal nonfictie zijn?! Wat zoals bekend nog ergere leugens zijn dan fictie? Dan staat het er voorwaar slecht voor met de wereld. Dus ik klikken en nee hoor, er staan een heleboel vertaalde romans in die lijst. Toen ontspon zich in de comments de volgende spannende, leerzame, ja misschien wel opvoerbare dialoog tussen mij (‘Ik’) en Coen Peppelenbos (‘CP’):    Ik: Zijn vertaalde romans geen Nederlandstalige romans?    CP: Nee, dat zijn vertaalde romans.    Ik: Nochtans zijn die in het Nederlands vertaalde romans in de Nederlandse taal gesteld, en daarmee Neder...
Meer lezen