510 Raar is waar

   De peroptieme tekenaar-schrijver en schrijver-tekenaar Aart Clerkx vertelde mij dat hij en leeftijdsgenoten zich in zijn langvervlogen jeugd amuseerden door dialogen uit Kuifje met elkaar te debiteren. Niet vanwege hun scherpzinnigheid (van de dialogen), maar vanwege de buitengewone buitenissigheid.

‘Ha?... Wààr is hij verdwenen?...’
‘Hoe vreemd, ’n klant!...’
   Nu zou een Noord-Nederlander misschien denken dat het Belgisch was, of Brussels uit de koker van Herr Hergé, maar nee, het was een Nederlandse vertaler en Georges Rémi heeft zich met de vernederlandsing van Tintin niet bemoeid, aangezien zijn Nederlands nog slechter was dan zijn Engels, en dat wil wat zeggen.

   Het zijn en blijven, wil ik de hele tijd maar zeggen als ik niet zo herhaaldelijk werd onderbroken en op zijpaden gestuurd, de onverwachte, raar en bijzonder gezegde dingen die altijd het leukste zijn om te lezen, die het meeste doen en je het beste bijblijven. Daarom is het voor vertalers ook zo belangrijk om, als er bijzonder geformuleerde dingen in het origineel staan, die bijzondere formuleringen dan ook bijzonder in het Nederlands te herformuleren. Dus als De neus van Gogol begint (in het Russisch) met maart de vijfentwintigste en niet met op vijfentwintig maart, is het zaak het even buitenissig te vertalen. Of, op bladzijde 1 van Ulysses, plump niet met dik maar als plomp en you fearful jesuit niet met jij vreselijke jezuïet maar met jij schrikkelijke jezuïet. Want daarvan blijft het smakelijk en lees je verder. Raar is waar. — Ook, ben ik inmiddels van overtuigd, wanneer er geen bijzondere formuleringen in het origineel staan, kan het geen kwaad om er die wel van te maken. Gladstrijken is altijd uit den boze, maar opruwen is op zijn tijd helemaal niet gek.
_____

Voor meer voorbeelden in een samenhangend kader: Robbert-Jan Henkes, Vertalen wat er niet staat, De Arbeiderspers, 2025. Een doorlopend bijgewerkt register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 345.

Reacties

Een reactie posten

met onder meer de afgelopen tijd

520 Nachttrottoir (Konstant Kriek)

Afbeelding
   Op 9 oktober is het zover: dan wordt de bundel ten doop gehouden op de Keizersgracht 75H (zie de uitnodiging hieronder: welkom welkom).    De anonieme kinderdichter uit blog 517 , van het gedicht dat begint met ‘Als je ’s avonds over straat loopt’, is hoogstwaarschijnlijk niet – die conclusie mogen we wel trekken na bestudering van de bundel Nachttrottoir – Annie MG Schmidt, want haar stem komt in de bundel van 77 vertolkingen van het gedicht van Aleksandr Blok apart voor, met name genoemd, blijkt uit de tevens teruggevonden en in de bundel afgedrukte legenda. Het kindergedicht staat als tweede in de bundel, het gedicht waarin de stem van Annie MG Schmidt de gebeurtenis aan de Petersburgse gracht in poëzie navertelt als nummer 41.    Schmidt geeft het personage een naam, Konstant Kriek, een welluidende naam, klinkend als een klok, makkelijk te onthouden, met als voordeel dat er goed op te rijmen valt. In dit gedicht vinden we acht v...
Meer lezen

521 De onwaarschijnlijke avonturen van Ben de Kijker en Ken de Kijker

Afbeelding
   In de Serrarisstraat in Heeze, pal in het centrum van westelijk zuid-oost Noord-Brabant, had je een plantsoentje dat wij Het Pleintje noemden, en waar we voetbalden. Tot ongenoegen van sommige omwonenden die hun voortuin niet graag bezocht zagen door voetballen en vervolgens voetbalzoekende voetballertjes. In het midden van dat plantsoentje lagen De Bosjes, een dichte kring geurige en prikkelige struikjes waar de bal ook wel eens op mysterieuze wijze in verdween om noit meer te worden teruggevonden, bv. mijn eerste leren zwartwit geblokte. Die struiken waren aangelegd rond een groot groengeverfd antislip-stalen luik, dat altijd afgesloten was, maar dat toegang gaf, werd gezegd, tot de riolering. Heel geheimzinnig. Ik had ook altijd het idee dat ik stemmen hoorde, in de struiken en onder het luik.    Toen ik voor het eerst Under Milk Wood las, of liever gezegd de ondertitel A Play for Voice s, moest ik meteen aan Het Pleintje denken en aan de stemmen ...
Meer lezen

517 Nachttrottoir (Als je over straat loopt)

Afbeelding
   Het boek is uit.    Manuscript gevonden in een map.    Een voorval in Sint-Petersburg.    Nacht. Kou. Een drogist. Een straatlantaarn.    Een flits van inzicht. In de wereld, de mens.    Tijd en ruimte: opgeheven.    Een schicht van inzicht, aan de grond nagelend.    Iedereen is ik. Nu is hier. Altijd. Overal.    Verstommend. Verstijvend. Openbarend.    Niet in woorden te vatten.    Of toch?    In de map: stemmen, stemmen, veel stemmen.    Een kaleidofonie.    Het voorval door de mond van 77 dichters.    Van de eigenaar van de map ontbreekt elk spoor.     Nachttrottoir .    De tewaterlating is aanstaande: op donderdag 9 oktober bij de uitgever thuis, Koppernik, Keizersgracht 75-H. U die dit leest bent uitgenodigd. ...
Meer lezen

519 Nachttrottoir (Het einde der tijden is voorbij)

Afbeelding
   Het einde der tijden is nog niet helemaal voorbij, we moeten wachten tot 9 oktober (zie uitnodiging hieronder), maar het komt dichtbij. Voor degenen die een unieke, ultrazeldzame eerste drukgang van Nachttrottoir hebben, zonder de herdichting van het voorval door de stem van Tonnus Oosterhoff (die dingen gebeuren), en die niet kunnen wachten tot ze op 9 oktober hun ultrazeldzame exemplaar op de presentatie van de bundel kunnen inruilen voor een gloednieuwe tweede drukgang mét het bewuste gedicht,    hierbij het gedicht,    uitprintbaar, uitknipbaar en inplakbaar.    Hoe dan ook: komt allen! _____
Meer lezen

23 Ten derden male de allenige occupanten

Afbeelding
   Dan zie ik nog een probleem. Een anonieme lezer liet een eigengemaakte vertaling in de vondelingenschuif achter:       Eenzaam vliegen ze nog boven de horizon       als november de luchten onderklad       terwijl alle vogelfamilies in een breed cordon       het dorp verlieten voordat de herfst aantrad.    Zo zie je maar weer. Altijd staat er wat anders. Bij mij staat er in wankel evenwicht tot nu toe dit:       Eenzame bezetters van lege luchten       Als november somber dreigend naakt       En al je stamverwanten hebben haast gemaakt       Om het herfsttij achterna het dorpje te ontvluchten ...    Beide bedoeld als vertaling van de volgende vier regels – de eerste van een hele lap van twe...
Meer lezen

345 Register & Inhoud VandaagsVertaalProbleem (cumulatief)

Afbeelding
[Hiermee vervallen de registers van blog 132 en blog 241 .] Inhoud 1 Register 2 Inhoud 1 REGISTER VandaagsVertaalProbleem    99 manieren om één gedicht te vertalen: 372 (zie verder Nacht, trottoir )    112 (911, EHBO): 229    Aarens, Evi: 275 , 287 , 307 , 374    Achmatova, Anna: 146    Adama van Scheltema, C.S.: 430     Adventures of Hajji Baba of Ispahan , The : 426    advertenties, sovjet: 223 , 277    AI: 341 , 378 (zie ook machinevertalen )    alfabet: 400 , 401    algemeniteiten: 1 , 5 , 11 , 26 , 28 , 31 , 36 , 38 , 41 , 85 , 89 , 100 , 110 , 143 , 146 , 165 , 281 , 462     Alice in Wonderland : 40 , 42 , 44 , 46 , 48 , 50 , 52 , 54 , 56 , 131 , 217 , 218 , 219 , 272 , 391 , 411 , 415 , 432 , 468 , 469 , 470 , 471 , 472 , 473 , 474 , 475 , 476 , 514    Andersen, Hans-Christia...
Meer lezen

342 De hond en zijn mens

Afbeelding
   Ik vertaal nu tussen alle bedrijven door een rijk geïllustreerd en kort betekst sympathiek kinderboek over het ‘hebben’ van een hond uit het Russisch, en daar heb ik meteen al een gedeelte van mijn vertaalprobleem te pakken. Want dat zeg je zo in het Nederlands, je hebt een hond, wat meteen de scheve verhouding weergeeft. Een hond wordt gehad en de mens is het baasje , de choziaïn in het Russisch en in het Engels is het nog een graadje bezittelijker want daar is het de owner .    Taal vormt het denken, het was Karl Kraus die op die zere plek het eerst zijn vinger legde. De smerige Groote Oorlog (de eerste, niet de laatste) werd voor Duitse oren verteerbaar, ja eerbaar gemaakt door afgesleten metaforen als ten strijde trekken , met open vizier strijden , het zwaard opnemen , en door het kreperen in de loopgraven een heldendood te noemen, uit vaderlandsliefde begaan. Politici maken er nog steeds gebruik van, bijvoorbeeld door de verdelgingsmissie van...
Meer lezen

518 Het eindigt met een feest

Afbeelding
   Het eindigt altijd met een feest, anders is het niet leuk meer. Kinderen hebben een grenzeloze fantasie, je hoeft ze maar wat te vertellen of ze zien het voor zich. De raarste dingen. Dat er bomen zijn waarin schoenen groeien. Of pizza’s. Dat je eigenlijk een leeuw bent. Dat als je een mandarijntje hebt gegeten er groene kleurpotloden uit je neus komen als je niest. Ik noem maar wat. Je mag ze dus best wat raars voorzetten, maar daar schort het bij mij wel eens aan. Dan weet ik niets, of dan weet ik niet hoe het verder moet gaan of hoe het moet aflopen. En dan houd ik maar op.    Het komt gelukkig ook voor dat dat helemaal niet erg is, want iemand met een beetje fantasie (lees: een kind) vult het toch wel aan.    (Ik zie hier trouwens ook parallellen met het vertalen: veel vertalers zijn zo gefixeerd op de betekeniswolken van de woorden in de brontaal dat ze vergeten dat de woorden in de doeltaal ook van alles oproepen.)   ...
Meer lezen

53 Anton Tsjechovs ome Charles

Afbeelding
   Als ome Charles naar het boetje in de achtertuin gaat om er in alle rust zijn ochtendrokertje op te steken, zonder gestoord te worden door huisgenoten met kritische geluiden over de stinktabak, dan gaat hij er niet heen, maar hij begeeft zich erheen.    Zo tekende Joyce het op in A Portrait of the Artist as a Young Man , dat in 1916 het levenslicht zag, ‘uncle Charles repaired to his outhouse’. Niet dat Joyce het per se zo mooi wilde zeggen. Hem hebben we in die Bildungsroman alle conventies van een alwetende en mooischrijvende verteller al overboord zien gooien door de eerste hoofdstukken niet alleen met de blik van een kind te schrijven maar die kinderlijkheid ook in stijl een equivalent te geven. De reden dat hier dat woord ‘repaired’ staat, is dat je het ome Charles inderdaad zo hoort zeggen. De manier waarop over een personage wordt geschreven gebeurt op de manier waarop dat personage zich zou uitdrukken. Of althans die suggestie wordt gewekt. ...
Meer lezen

375 Nacht, trottoir – als Herman Gorter

Afbeelding
   Er zijn vele Herman Gorters, en een Nacht, trottoir zo lang en breed uitwaaierend als de Mei behoort zeker tot mijn wensen, maar dat zal voor later zijn. Deze Gorter is die van de sensitieve verzen, van de Zie je, ik hou van je -gedichten, van Mijn grijze tintelreine , van Het gouden zongezwier , van De heide is maar stil en Ik wilde ik kon u iets geven . Heel prachtig allemaal.    Het gedicht van Blok is ook mooi, maar door het door de OuLiPoliaanse molen te halen komen er elke keer weer meer kaleidoscopische kanten bij. Je ziet het tafereel op vele manieren voor je en het wordt steeds mooier, absoluter en raadselachtiger. En we zitten pas op drie. Ik stond op het gestoepte in de nacht en ik roepte, roepte, maar geen die mij wacht. Slechts het lantarenlicht was mijn kleed, Slechts de bliksemschicht die vrieskou heet. Hoe wriemelend meanderde hier de stad, hoe nooiteens-ooit veranderde dit webomspannen rad. In de gracht keek ik mijn...
Meer lezen