256 Poëzievertaalgeheimtip

   De tip is: verknal het niet in de laatste regel.
   Verknallen kun je het beter in de eerste regel.
   Dat scheelt de lezer weer werk.
   En met een eerste verknalde regel zadel je die niet-verder-lezer op met de knagende vraag: ben ik misschien te vroeg gestopt met lezen? Had ik het misschien toch moeten uitlezen? Die eerste tegen de borst stuitende regel het voordeel van de twijfel moeten gunnen?
   Daarentegen blijft een laatste verknalde regel altijd hangen.
   Stirlitz zegt: ‘Het is belangrijk hoe je een gesprek begint, maar belangrijker hoe je het eindigt. Want mensen onthouden altijd het laatste woord.’
   Onlangs verschenen bij uitgeverij Pegasus in een oplage van 200 exemplaren, formaat A6, binnenwerk Munken Lynxrough 120 gr, omslag met flappen, muskat grey 140 gr, donkerblauwe cahiersteek, gebrocheerd, 24 bladzijden, een bundel nieuwe gedichten van Larissa Miller, O Schepper, geef antwoord, tien gedichten, geschreven na de nu bekende datum 24 februari 2022, tweetalige uitgave.
   Vertaling Anne Stoffel.

   Als aankeilertje, lekkermakertje laat Pegasus de aankondiging volgen door een van de gedichten, die – mag je aannemen – de potentiële koper zich naar de winkel zal doen reppen om voor een luttele € 10,00 een exemplaar uit de zeer beperkte oplage te bemachtigen.
   Het is een mooi gedicht. Het is een fraai gedicht. Het is een gedicht dat klinkt als een gedicht... tot je bij de laatste regel komt.
   Als je het leest, ga je het automatisch voorlezen, omdat het allemaal zo rijm- en ritmetechnisch volgens de regelen der kunst is vertaald (al struikel ik over ‘raamgordijn’ – ritmisch en op betekenisniveau). De scansie en de genadeloos opeenvolgende rijmen vragen gewoon om declamatie. Luister maar. Je gaat vanzelf galmen.

Ergens anders heerst de pijn
van geweren, messen, kogels,
hier hangt een blauw raamgordijn
en er fladderen wat vogels.
Ergens anders woedt de strijd
op het slagveld, bloed en wonden,
hier wordt ’s ochtends vroeg nog tijd
om te sluimeren gevonden.
O Schepper, antwoord op de vraag:
toen U de wereld bent begonnen,
is toen de waanzin van vandaag
wel met U overeengekomen?

   En daar val je als lezer-voorlezer bij het laatste woord van de laatste regel in een bathetische afgrond van jewelste, omdat je lippen al klaarstaan om te rijmen op -onnen, maar er komt iets anders – iets wat erop lijkt maar niet hetzelfde is en je toch de rijmklank meeneemt.
   En je dus als vanzelf zegt: ‘wel met u overeengekommen?’
   Hele effect naar de klote.
   Weg gedragen sonore bij de ernst van het moment passende dramatiek.
   Weg gedicht.
   Ik zeg: niet doen.
   Maar wat dan wel, dringt de vraag zich op. Als je het met geen mogelijkheid niet hilarisch belachelijk krijgt? Hoe los je zoiets op?
   Heel eenvoudig. Verzin iets wat zo ver mogelijk van de rijmklank afstaat, iets wat die rijmklank met geen mogelijkheid kan oproepen.
   Op die manier zit juist door de afwezigheid van een woord op -onnen het rijm er toch in, én je hebt de kans om met een mooie afmaker te komen.
   Dus iets als:

is toen de waanzin van vandaag
wel met U op papier gezet?

   Of:

stond toen de waanzin van vandaag
ook bij U op het menu?

   Of:

is toen de waanzin van vandaag
ook bij U besteld?

   Als je maar zo ver mogelijk van de onrijmbare klank vandaan blijft. En een mooie laatste regel maakt natuurlijk.
   Want ook ongerijmd kun je hem verknallen.

_____
   Verwijzingen. Zie de Pegasus-website, hier, of bestel O Schepper, geef antwoord meteen hier. Meer vertaaltips zijn te vinden onder tips en trucs in het doorlopend bijgewerkte cumulatieve register van blog 241, hier.