102 Titelstrijd
Eerst de twee geslaagde gevallen. Toevallig of niet zo toevallig allebei afkomstig van Jasper Henderson, eerst, in 2002, bij Nijgh en toen, in 2017, bij Lebowski.
Help! The Beatles in het Nederlands is natuurlijk een geniale titel voor onze Nederlandse Beatlevertalingen. Ik hoop dat ik dat niet hoef uit te leggen.
Dag der zielen heet in het Engels Solar Bones, een frase die weliswaar in het boek voorkomt maar ook daar hoogst raadselachtig is – en niet mooi te vertalen (Zonneskelet? Zonnegebeente?). Dag der zielen was weer een schitterende ingeving: het is net geen giveaway, net geen Allerzielen, wat de dag is waarop het boek zich afspeelt, en de hoofdpersoon-verteller één dag terugkomt op aarde om zijn verhaal te vertellen. Maar toch raadselachtig genoeg.
Dus wie om een titel verlegen zit, spoede zich naar Jasper Henderson.
En liever niet naar zijn collega’s in den lande...
Eigen schuld dikke bult. Moet je je maar niet de kaas van het brood laten eten. Moet je je poot maar stijf houden.
De Ulysses-pastiflage van Erik Bindervoet en mij, begonnen als ultrakort krantefeuilleton en uitgegroeid tot een volwaardig 237 bladzijden tellende Nederlandse vernederlandsing van het oorspronkelijke 732 bladzijden tellende boek van de dag (De Harmonie, 2004), wilden wij Bloems dag noemen, omdat de hoofdpersoon meneer Bloem was en het zijn dag was. Dus met spatie. En niet Bloemsdag want dat boek bestond al en was de vertaling van Bloomsday. En ging dus over Mr Bloom – heel iemand anders!
Maar Jaco Groot vond het een te ingewikkeld grapje. ‘Mensen gaan het toch als Bloemsdag lezen, zei hij.
En toen werd het Bloemsdag. Met de nadruk op het eerste lid in plaats van het tweede lid. Een kwestie van klemtoon, maar wel een belangrijke.
Met de vertaling van Ulysses stonden we op onze strepen. Dat moest Ulixes worden. En werd het, in weerwil van de grote financiële baas van de firma, die het alleen toestond ‘over my dead body’. (Er wordt nog gedregd.)
Over Hans Vandenburg schreven we een muzikaal levensverhaal, Hans Vandenburg en het Geheim van het Succes heette het. Hans was de eerste om die titel niet goed te vinden. Hans Vandenburg en het Geheim van Succes moest het volgens hem zijn, zonder tweede lidwoord. Daarmee de hele Kuifje-verwijzing met het Geheim van de Eenhoorn naar de Mannen op de Maan helpend en ook niet inziend dat de titel vooral ironisch opgevat moest worden. Kende hij het geheim van het succes maar!
Gelukkig had hij er niets maar dan ook niets over te zeggen. Over de toernee die hij op de golf van het boek maakte wel – en daar schrapte hij het aanstootgevende lidwoord dan ook meteen. Heel kinderachtig – en typisch Hans.
White heet de wat onmachtige en amechtige zelfverdediging voor het hof der sociale media van Brett Easton Ellis (‘de langste tweet ooit’ kun je het boek ook noemen). Ik had het – achteraf – niet Wit moeten noemen maar Witte of Blanke, want hij had het manuscript ingeleverd onder de ikkerige, provocatieve, zeer zelfbewuste en in de wiek geschoten titel White Priviliged Male, waarvan de Amerikaanse uitgever alleen het eerste woord overliet. Blanco was ook wel leuk geweest. Te laat!
Amy Liptrot schreef over haar drankverslaving en het opgroeien en terugkeren naar de Orkney-eilanden onder de titel The Outrun. Zo heette namelijk een weitje bovenaan een klif op het eiland waar schapen vrij rondliepen. De uitgever wilde er De bovenwei van maken want was bang dat van mijn voorstel De uitweer niets begrepen werd. Ik had dat woord samengesteld door in het online dialectwoordenboek naar regionale woorden voor wei te kijken en in Twente ‘weer’ vond, waarmee ik naar analogie van ‘outrun’ ‘uitweer’ maakte. Gelukkig kon ik mijn zin doordrijven.
Te laat was ik weer in het geval van The Swallow van Stephen Moss, dat over de boerenzwaluw gaat. In het Engels is het duidelijk dat het over dat specifieke dier gaat, omdat andere zwaluwen dan de (barn)swallow helemaal geen zwaluw heten daar (house martin en swift). In het Nederlands moet je dat eigenlijk specificeren, want wij hebben er drie, waarvan er één (de gier-) niet eens een zwaluw is. Dus dat meldde ik op zeker moment bij de uitgever, dat de titel De boerenzwaluw moest worden – maar toen was het al te laat. De aanbieding voor de boekhandel was net de dag ervoor de deur uit. Ze hadden het niet nodig gevonden mij te vragen wat de titel zou worden, want hé, ‘swallow’ kunnen zij ook wel vertalen! Nou, mooi niet dus.
Dat vertalen een vak is bleek ook uit de Nederlandse versie van Sophie Roberts’ speurtocht naar vleugels The Lost Pianos of Siberia. Bij de uitgeverij vroegen ze hoe ik de titel ging vertalen, want ze zaten er een beetje mee in hun maag en de aanbiedingsfolder stond voor de deur. De verdwenen piano’s van Siberië stelde ik per ommegaande voor, want hoe moeilijk kan het zijn? Ik kreeg een opgeluchte mail: ja dat was heel goed – op de uitgeverij waren ze niet verder gekomen dan De verloren piano’s van Siberië en dat klonk ze toch niet helemaal jofel in de oren. Krijg nou titels!
_____
Verwijzingen. Het dialectwoordenboek, onderdeel van mijnwoordenboek, staat hier. De lidwoordloze theatertoerfolder zag er zo uit:
Reacties
Een reactie posten