103 Een ovaalvormige ronde tafel

   Wat heb je aan redacteuren op uitgeverijen?
   Niets.
   Minder dan niets.
   Een goed boek maken ze niet beter, en een slecht boek niet minder slecht.
   En dat zeg ik niet, dat zegt Dovlatov.
   ‘Een goede schrijver heeft geen redacteur nodig, lijkt me. Een slechte schrijver wordt door geen redacteur gered. Dat is volgens mij zonneklaar.’ – laat hij de verteller in Familie (Наши) overpeinzen.
   Dovlatov zou zelfs typfouten alleen met uitdrukkelijke toestemming van de auteur willen verbeteren. Laat staan dat hij aan de interpunctie zou komen. Die verzint iedere schrijver helemaal alleen, zelf, opnieuw, particulier.
   De fouten die schrijvers maken zijn ze dierbaar en mag je ze niet afpakken.
   Als historisch voorbeeld haalt hij Dostojevski aan, die het in Misdaad en Straf had over ‘een ronde tafel in ovale vorm’. Zijn uitgever Katkov las het manuscript en zei: ‘U maakt hier een foutje, Fjodor Michajlovitsj. Dat behoeft correctie.’ Dostojevski dacht een ogenblik ernstig na en zei:
   ‘Laat maar zo.’
   Of de dialoog werkelijk heeft plaatsgevonden weet ik niet. Wel duikt pal in de eerste bladzijden van Misdaad en straf inderdaad het gewraakte buitenissige meubelstuk op.
   Raskolnikov is op bezoek bij de woekeraarster, die hij van plan is te vermoorden. Terwijl zij geld haalt in de andere kamer, neemt hij de toekomstige plaats delict goed in zich op. Aan de kamer is niets bijzonders te zien: allemaal stokoude geelhouten meubels, penantspiegel, stoelen voor de ramen, aan de muur goedkope prentjes voorstellende Duitse Mädel met vogels in heur hand en een divan met een grote gewelfde rugleuning en daarvoor de beruchte ‘ronde tafel in ovale vorm’.
   Wat doen de Nederlandse vertalers, vroeg ik mij af toen ik de alinea gevonden had.
   Verbeteren zij Dostojevski?
   Ja.
   De vertalingen die ik vond verbeteren Dostojevski – of proberen er althans iets begrijpelijkers van te maken. Deze vier tafels staan er bij de woekeraarster:

   • een ronde bijna ovale tafel (Siegfried van Praag)
   • een ovale tafel (Clara Eggink)
   • een ovaalronde tafel (Jan Meijer)
   • een ovale eettafel (Hans Boland)

   Ik moet het antwoord boetvaardig schuldig blijven op de vraag wat de andere vertalers en bewerkers al dan niet hadden – te weten Lourens Reedijk, Hans Kryt, H. Meusing, Petros Kuknos, Hermien Manger, Jac. de Werker, Arnold Saalborn, Elsa Bukovska en Janneke van der Meulen – maar het zou me verbazen als ik ergens werkelijk een ‘ronde, ovaalvormige tafel’ of een ‘ovale rondetafel’ tegenkwam.
   Misschien is de beste, welklinkendste en niet onmiddellijk onzinnig ogende oplossing ‘een ovaalvormige ronde tafel’.
   Dat zou nog kunnen kloppen ook. Want in feite is een ronde tafel vrijwel altijd ovaalvormig, zolang je er niet recht van boven tegenaan kijkt. Maar ‘een ronde tafel in ovale vorm’ – dat blijft overal even verkeerd, hoe je er ook tegenaan kijkt.
   Vertalers zijn de beste lezers, zeggen ze. Ze mogen nergens overheen lezen, wat je als eenvoudig bankhangend letterconsument natuurlijk wel mag en ook doet.
   Maar vertalers zijn ook de grootste betweters, blijkt wel.
   Op redacteuren na natuurlijk.

_____
   Verwijzingen: Siegfried van Praag: Schuld en boete (Raskoljnikov), Prisma-boeken, 1954. Clara Eggink (bewerking): Schuld en boete, Margriet-Bibliotheek, De geïllustreerde pers NV, z.j. Jan Meijer: Misdaad en straf, Van Oorschot, 1956. Hans Boland: Misdaad en straf, Van Oorschot, 2019.