303 IJscokar (Samoeïl Marsjak)

______
   Een van de bekendste, beroemdste, geliefdste kinderprentenboeken uit de jaren twintig, een van de boeken waarop de wereldwijde reputatie van het Sovjet-kinderboek is gegrondvest. De constructivistische tekeningen van Vladimir Lebedev (1891-1967) zijn vaak nagevolgd maar nooit geëvenaard. IJscokar heet in het Russisch Morozjenoje, wat (room)ijs betekent en een hele mondvol is. Ik vond IJs een wat te kale titel en Roomijs stom. Ook IJsjes of De ijscoventer vermochten mij niet te bekoren. IJsco kwam me een tikkeltje ouderwets over. Al helemaal niet wilde ik denken aan een heel andere titel, die bijvoorbeeld betrekking zou kunnen hebben op de dikke bourgeois, de hoofdpersoon, zoals IJs voor Bolle Gijs of De levende sneeuwpop of IJspret in de zomer of De vreselijke verijzing (of beter dan verijzenis). Ik kwam uit op IJscokar, een titel met net wat meer beet dan IJs en met dat ijsco erin aangenaam ouderwets maar toch ook hedendaags in de oren klinkend. En, bijkomend voordeel hier, het past beter in de ruimte in de kar die Lebedev voor het woord morozjenoje heeft uitgespaard.
   De vertaling van het gedicht staat in Bij mij op de maan op blz. 275-278. De verphotoshopping heeft me genoodzaakt tot één verandering, een regel die te lang was en niet meer paste, en als ik hem afbrak zag het er niet meer mooi uit. Op bladzijde 5 vraagt de uit de kluiten gewassen klant aan de opscheppende venter ‘Nog eentje voor een duppie!’ Met de illustraties erbij is het duidelijk dat hij dat vraagt, in de beeldloze tekst van Bij mij op de maan liet ik de vraag voorafgaan aan ‘En dan roept-ie:’ Dat heb ik hier geschrapt.
   Ook de laatste regel van het gedicht heb ik veranderd, vanwege druppelsgewijs tot vol emmerniveau gestegen ontevredenheid. Er staat in Bij mij op de maan: ‘Kom met ons spelen en doe mee!’ Dat kunnen verschillende kinderen zeggen natuurlijk: ‘Kom met ons spelen!’ ‘Ja, doe mee!’ maar als je het opschrijft zoals ik het opschrijf, is het een bevreemdend pleonasme. Meespelen is toch al meedoen? Met meedoen wordt toch al meespelen bedoeld? Ik heb de regel nu veranderd – weer heel voorlopig, tot de volgende volle emmer – in ‘Kom met ons spelen, doe met ons mee!’ zodat het minder opvalt en er inderdaad twee kinderen aan het woord kunnen zijn. Het houdt ook nooit op met sleutelen...

______
   Over Lebedev, zie onder andere Albert Lemmens en Serge Stommels, Russian Artists and the Children’s Book 1890-1992, LS, Nijmegen, 2009 en Serge Plantureux en Françoise Lévêque, Dictionnaire des illustrateurs de livres d’enfants Russes 1917-1945, Paris Bibliothèques, 1997.