56 Het knijnehol (toegift)

   Dat waren dertig maal de openingsregels van de Russische Alice in Wonderland. Echt de openingsregels? Neen, ten eerste laat Carroll zijn vertelling voorafgaan door een gedicht – dat door vijftien van de dertig Russische vertalers overgeslagen wordt – en ten tweede heeft dat openingshoofdstuk een titel, Down the Rabbit-Hole.
   Matsier heeft: Het konijnehol in. Engelsman: Het konijn achterna. A. de Jong: Het konijnenhol in. Bulthuis-Reedijk-Kossmann: De Val in het Konijnenhol.
   De standaard Russische vertaling laat zich terugvertalen als Omlaag door het konijnenhol, wat niet echt lekker klinkt. Je zou kunnen denken aan Door het konijnenhol, maar misschien moet ik hier wel kiezen voor de min of meer standaard Nederlandse vertaling, Het konijnenhol in.
   Nee, ik zal het bij nader inzien toch vertalen als Omlaag door het konijnenhol, want anders verlies je het idee dat het naar beneden is.
   Een flink aantal Russische vertalingen heeft ‘holletje’ in plaats van ‘hol’, maar ik ga die in het Nederlands over één kam scheren. We hoeven tenslotte geen Jacques Plafond-Sjef van Oekel-Wim T. Schippersvertalingen te produceren, louter om de verschillen verschillend te houden. ‘Holletje’ klinkt in het Russisch een stuk minder tenentergend en hemelkrommend dan in het Nederlands.

In het hol bij het konijn    (1879, NN)
In het hol van het konijn    (1908, Granstrem)
In het konijnenhol    (1908-9, Rozjdestvenska)
De diepte van het konijnenhol in    (1909, Allegro/Solovjova)
[—]    (1913, Tsjechov)
De duik in het konijnenhol    (1923, Sirin/Nabokov)
Het konijnenhol    (1923, D’Aktil/Frenkel)
Omlaag door het konijnenhol    (1940, Olenitsj-Gnenenko)
Omlaag door het konijnenhol    (1965, Demoerova)
Eerste hoofdstuk, waarin Alisa bijna dwars door de Aarde valt    (1971, Zachoder)
In het binnenste van het konijnhol    (1977, Sjtsjerbakov)
Achter het konijn aan!    (1988, Orjol)
Kopjeduikelend het Konijn achterna    (1991, Jachnin)
Het gat in het konijnenhol    (1991, 2017, Lifsjits)
Diep het hol in    (1997, Balter)
De val in het konijnenhol    (1998-2000, Kononeko)
Omlaag door het konijnenhol    (2000, Nesterenko)
Omlaag door het konijnenhol    (2001, Starilov)
Omlaag, door het konijnenhol    (2002, Chaslavski)
Vallen    (2003, 1992, Florja)
Holderdebolder het konijnenhol in    (2005, Blechman)
Omlaag door het konijnengat    (2008, Machov)
[—]    (2008, Mironova)
De val in het konijnenhol    (2012-3, Pritoeljak)
Omlaag door het konijnenhol    (2016, Semjonov)
Ondergronds via het konijnenhol    (2016, Jermolovitsj)
Het hol in achter het konijn aan    (2018, Kljoejev)
De diepte van het konijnenhol in    (2018, Goerbanovskaja)
[—]    (2019, Boetromeëv)
De val in het konijnenhol    (2020, Izotov)

   Dit is natuurlijk nog maar het topje van de ijsberg van alle mogelijke vertalingen die een vertaler door het hoofd schieten en spoken en botsen en flitsen als hij bezig is en waaruit hij in een fractie van een seconde een keus moet maken die hem verder helpt, en waaraan hij vervolgens op zijn gemak menige slapeloze nacht mag doorwaken.
   Je zou ook kunnen denken aan een simpele hoofdstuktitel als De val of Gevallen, wat weer een aangename dubbelzinnigheid heeft. Of De diepte in. Of ook wel – en misschien gaat mijn voorkeur daar wel naar uit – In het hol van het konijn, want het is tenslotte het hol van de leeuw waarin Alieske zich begeeft.
   Voor hetzelfde geld kun je nog dertig andere en niet echt veel mindere vertalingen voor de hoofdstuktitel verzinnen. Wat ik niet zal doen. Dat doet de komende jaren de volgende lichting Russische vertalers wel voor mij, daar ben ik van overtuigd.
   Alisa blijft ongekend populair in Rusland. Hieronder een scan van een kleine greep, een handjevol recente en iets minder recente vertalingen uit mijn collectie. (Geintje, gewoon van het internet geplukt. Goddank ben ik geen verzamelaar. Dan ga je pas echt het konijnenhol in...)