369 Dierenmoeder houdt van dierenkind
Wat ik ook graag lees is poëzie van de zogeheten natuurvolken. Noodzakelijkerwijs in vertaling, want zo fris is mijn kennis niet meer van de talen van dwergvolkeren in Equatoriaal Afrika, de West-Afrikaanse Fang en Ewe, de Maleisische Besisi, de Siberische Teleoeten, de Kwakioetl uit Noordwest-Amerika en de Polynesische Mangaia.
Vroeger heetten de volken primitief, maar dat zijn ze natuurlijk allerminst, en hun epen en liederen zijn dat evenmin. Eenvoud en primitiviteit zijn in maatschappelijk en taalkundig opzicht pas heel late uitvindingen.
Vooral de slaapliedjes van over de hele wereld intrigeren me, omdat ze allemaal anders zijn en ook op elkaar lijken. Ze hebben tenslotte allemaal hetzelfde doel, de wederspannige kroost in slaap te soezen.
In Dichtungen der Naturvölker uit 1935 stond ook een kleine sectie Kinderschlaflieder (een viertal), maar in de volgende sectie, Tierlieder, vond ik een ganzengezang, Gesang der Gans van de Teleoeten uit Siberië, dat ik niet anders dan als slaapliedje interpreteren kan. In de boekvertaling hoor je niets meer van rijm en ritme. Dat is het probleem van veel, ja alle vertalingen van wat duidelijk liedjes en liederen zijn geweest: de vertalingen brengen louter de betekeniskant over, de lezer moet zelf verzinnen hoe het geklonken zal hebben. En dan laten liedjes zich meestal ook nog eens leiden door klanken en doet de woordbetekenis er niet eens zoveel toe. Maar juist die woordbetekenis wordt door de plichtgetrouwe vertaler zo exact mogelijk omgezet, zonder acht te slaan op klank of melodie. Ervan uitgaande dat de vertaler er ook niet eigenhandig een en ander heeft bijverzonnen.
Dat is een nadeel en een voordeel. Het nadeel is dat de teksten die je leest vaak kant noch wal raken, het voordeel is dat ze vaak kant noch wal raken. En dat je zelf aan de slag mag om er iets van te maken dat meer aan de functie van het liedje beantwoordt. Meestal heb je wel houvast aan een of meer sterke beelden of bijzondere manieren van zeggen, die dan als uitgangspunt kunnen dienen. Het Gesang der Gans ging in de Duitse vertaling, afkomstig uit een studie van Wilhelm Radloff (ik heb zijn Proben der Volksliteratur der Türkischen Stämme Süd-Siberiens meteen aangeschaft), als volgt:
Der Gans Kind ist der Gans lieb,
Das hakenförmig Gebogene ist mir lieb.
Des Menschen Kind ist dem Menschen lieb,
Das Gewundene ist mir lieb.
Des Pferdes Kind ist dem Pferde lieb,
Das Verborgene ist mir lieb.
Der Katze Kind ist der Katze lieb,
Das Geschlängelte ist mir lieb.
Des Schafes Kind ist dem Schafe lieb,
Das Zusammengekrümmte ist mir lieb.
Des Fuches Kind ist dem Fuchse lieb,
Das Buntgemusterte ist mir lieb.
Heel bijzonder. De herhalingen zijn mooi, de epitheta bij de kinderen zijn onverwacht en beeldend, gebogen, gewonden, verborgen, geslingerd, gekromde, bontgekleurde. Daar moet iets mee te doen zijn, en dat deed ik.
Dierenmoeder houdt van dierenkind
Hazenmoeder houdt van hazenkind,
Houdt van weggemoffeld en versluierd.
Poezenmoeder houdt van poezenkind,
Houdt van kriebelig en schoongeschuierd.
Kraaienmoeder houdt van kraaienkind,
Houdt van kronkelig en scherp gekarteld.
Paardenmoeder houdt van paardenkind,
Houdt van stelten, staken en wat dartelt.
Schapenmoeder houdt van schapenkind,
Houdt van krulletjes en kromgebogen.
Vossenmoeder houdt van vossenkind,
Houdt van kleurig als de regenbogen.
Ganzenmoeder houdt van ganzenkind,
Houdt van kringelig en witgespikkeld.
Mensenmoeder houdt van mensenkind,
Houdt van wat in windsels is gewikkeld.
Of het een slaapliedje is geworden (of gebleven) durf ik niet te zeggen. Misschien moet er nog een bajoe-bajoe-inslaapsusrijmpje tussendoor voor het juiste effect. Enfin, dat is ad lib en naar wens toe te voegen.
Reacties
Een reactie posten