491 Vertalen met Ikea

   Je steekt nog eens wat op van gebruiksaanwijzingen, vooral die van Ikea, want die zijn doorgaans gesteld in god weet hoeveel talen, als je ze uitvouwt heb je elektronisch verlengde armen nodig, en de gebruikaanwijzing voor de onlangs aangeschafte bovenmatras – ik zie zo snel geen leuke sprekende Zweedse naam voor het ding, en zelfs geen naam voor hoe het heet, maar wacht, het internet leert me dat het hier een ‘toppermatras’, of kortweg ‘topper’ betreft, ‘toppers met traagschuim reageren op je lichaamshouding en -temperatuur’ (oei, ik hoop dan maar dat het vriendelijke reacties zijn en niet dat ze je verstenen of inwikkelen en verstikken) – de gebruiksaanwijzing bij deze (sommigen zeggen dit) matras, laten we hem Tøppi noemen was in dier voegen heel goed voor mijn

   alsook voor mijn

   en mijn

   om maar te zwijgen van mijn

   en mijn

   en mijn inmiddels wat gesleten kennis van het

   maar ook leerde ik er iets uit voor het vertalen van het Engels in (sommigen zeggen naar) het Nederlands, iets wat ik eigenlijk best wel als een vertaaltip zou willen laten gelden, want al vertalende mis je het zo.

   Wat doen ze namelijk: in het Engels waarschuwen ze halverwege voor geur met ‘All new materials have their own particular smell’, terwijl er in het Nederlands staat ‘Nieuwe materialen hebben een specifieke geur’ – geheel en al correct, begrijpelijk, kort en bondig en helemaal geen Gebruiksaanwijziaans, wat je misschien zou verwachten, en zonder dat er gerept hoeft te worden van ‘alle nieuwe materialen hebben’ of ‘nieuwe materialen hebben allemaal’ en dergelijke, terwijl dat in het Engels dus wel nodig is. Iets om in het achterhoofd te houden als je het woordje all in het Engels tegenkomt en je wil of moet of mag er iets Nederlands van maken: dan is weglaten misschien wel de beste oplossing. Lang leve Ikea.

   Ik moet tegelijkertijd ook denken aan de beroemde openingszin of liever gezegd -zinnen van Anna Karenina, die respectievelijk beginnen met alle (все) en alles (всё), en verletterlijkt (verwoordvoorwoord) in het Nederlands luiden: ‘Alle gelukkige gezinnen lijkende elkaar op elkaar, ieder ongelukkig gezin ongelukkig apart.’ en ‘Alles vermengd in huis der Oblonski’s.’ – hetgeen meestal wordt vertaald als iets als: ‘Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, ieder ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn eigen manier.’ en ‘Alles was in de war in huize Oblonski.’

   Maar kan dat ook zonder alle en alles? Dan krijg je: ‘Gelukkige gezinnen lijken op elkaar. Een ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn manier.’ Daar zou je in plaats van een alles eigenlijk een altijd in willen verwerken: ‘Gelukkige gezinnen lijken altijd op elkaar. Een ongelukkig gezin is altijd ongelukkig op zijn manier.’ Goed om te weten: alles met altijd vertalen kan ook.
   Met de tweede regel lukt het niet, omdat alles daar verder niet gespecificeerd wordt, en het dus echt alles-alles-alles is, en niet niets, wat in de war is.
   Maar niet altijd alle alle klakkeloos overnemen als het in het Engels of in het Russisch gebruikt wordt, lijkt me dus zeker een raadgeving die ik me ter harte mag nemen. ____
Aan de eerste zinnen van Anna Karenina wijdde ik vier blogs, 58 Alle gelukkige gezin is moeilijk, 59 Alle gelukkige gezinnen worden broeders, 60 Alle gelukkige gezinnen komen in drieën, en 61 De tweede zin, en dit is feitelijk de vijfde. Een doorlopend bijgewerkt register op alle VandaagsVertaalProblemen staat in blog 345, hier.