492 Spellingskwesties, of: wat ik ook verkeerd doe

   Dit boek is pas uit. Het is heel geestig en zelfs hier en daar ontroerend, en dat is een grote zeldzaamheid, is mijn particuliere ervaring. Vooral leuk vind ik hoe de Schotse schrijver Alasdair Gray – noblesse oblige – alle mogelijke poten onder de kapitalistische eigenwaan van de in het boek optredende Engelsen zaagt. O wat worden ze gehaat, die Engelsen, in Ierland en Schotland, en met reden natuurlijk.
   Er schijnt ook een film van te zijn, die mensen gezien hebben. Maar die – hoor ik – op cruciale punten dan wel weer afwijkt van het boekverhaal. Ik had in elk geval aan het boek zoveel plezier, dat de film me niet trekt.
   Toen de vertaling al helemaal af was, opgemaakt en gezet, geheel gefacsimileerd naar de door de schrijver zelf vormgegeven oorspronkelijke uitgave, was de uitgever zo vriendelijk mij nog een luttel lijstje te sturen met woorden waarin ik me wat de spelling betreft niet aan de huidig vigerende regels had gehouden.
   Godverdegodver! Had dat niet wat eerder gekund? En ik was geneigd mijn moede hoed aan de kapstok te hangen en te zeggen Doe dan maar, toen ik een PS kreeg dat het natuurlijk kon blijven staan zoals het er stond, als ik erop stond dat het zo zou blijven staan. En bij nadere bestudering van de lijst dacht ik Ja, laat ook maar staan ook zoals ik het geschreven heb, want als je het volgens de regels schrijft kotst ende walgt het schriftbeeld me aan.

   Alles is er mis met de oude nieuwe spelling, om te beginnen de rigiditeit. Rigiditeit die het spellen ‘makkelijker te leren’ zou moeten maken, maar waarin dan toch weer zoveel uitzonderingen geslopen zijn, dat je er nog steeds geen wijs uit wordt. Rigiditeit ook, die zich soms wel, dan weer niet iets aantrekt van de oorsprong van woorden, als er bijvoorbeeld in Franse leenwoorden accents aigus worden geschrapt, kennelijk omdat het een open klinker is, d.w.z. eentje die niet gevolgd wordt door een dubbele medeklinker.
   Het is misschien makkelijker het lijstje langs te lopen. Kunnen lezers van Arm ding ook zelf meeëmenderen, dubbel handig. Dit is het, met geïntercaleerd, tussen vierkante haken, mijn ideeën desomtrent.

TUSSEN-N zedepreek   zedenpreek
   [zedepreek is een enkel begrip, zedenpreek is een samengesteld begrip, een preek over zeden, wat toch weer wat anders is]
zieleheil   zielenheil
   [dat begrijp ik als het heil van meerdere zielen, terwijl het toch altijd alleen maar om één zieltje gaat, de n vind ik dus verwarrend]
beddegoed   beddengoed
   [van die tussen-n zie ik evenmin het nut in]
bediendenstand   bediendestand
   [o ja, weer zo’n uitzondering, als het woord twee meervouden heeft... Heb je eens een terechte tussen-n, net als met gedachten bijvoorbeeld, is die plotseling weer fout]
wolkenloos   wolkeloos
   [het is mij een raadsel waarom dat dan weer zonder n moet]
hartebloed   hartenbloed
   [die n ga je vanzelf uitspreken en daar wordt het lachwekkend van, en dat is niet de bedoeling]
hondekoppige   hondenkoppige
   [Cerberus?]

HUN-HEN voor hun   voor hen
   [‘hen’ vertik ik, onnatuurlijker kun je het niet krijgen]
van hun   van hen
hoezeer ik hun nodig had   hen
niemand hun nodig heeft   hen

C-K acte   akte
   [hier zou ik zeggen, nou om godswil dan maar, maar aktetas dan, is dat geen actentas?]
produkt   product
   [hier ook maakt het mij niet uit]
produktief   productief
   [hier idem de dito]
fabrikaat   fabricaat
   [vind ik eveneens best]
krepeerden   crepeerden
   [dit vind ik jammer, krepeerden met een k vind ik veel sterker en laat ik dus het liefst staan]
frank   franc
   [die oude munteenheid heette in Nederland toch franken, frankjes met een k?]
corset   korset
   [van alles moet plots met een c, maar korset dan weer met een k – gek word je ervan, maar ook hierin ga ik niet mee, een corset met een c is veel corsetteriger]

LOSSE DINGEN procédé   procedé
   [hier ben ik mortjebus tegen, ik ga automatisch zeggen ‘pro-suh-dee’ als ik het zonder tweemaal é lees]
praktizerend   praktiserend
   [uitspraak gaat voor, vandaar de z, anders denk je nog dat je het met een s moet uitspreken]
doughnut   donut
   [tja, hangt er een beetje van af wie het zegt; als het een bekakterik is, dan is doughnut beter natuurlijk]
houri   hoeri
   [die spelling moet kennelijk vernederlandst]
toost   toast
   [en die niet, curieus – ik heb me laten vertellen dat ze de voorkeursspelling, die in veel gevallen dus tot ‘enig juiste’ spelling verheven wordt, lieten afhangen van de frequentie in het Nederlands, vandaar dat ze opteerden voor kwantum-mechanica, want het woord kwantum, van de Kwantum-hallen, kwam veel vaker dan voor quantum. Zo idioot is het.]
beddewants   bedwants
   [drielettergrepig is welluidender]
émigré   emigré
   [zelfde probleem als met procédé procedé, ik ga automatisch ‘uh-migree’ lezen]
boxclubs   boksclubs
   [oké misschien, maar -xc- ziet er toch beter uit dan -ksc-, niet dan?]
het rooms-katholicisme met al haar feilen   zijn feilen
   [dat soort betweterigheid vertik ik ook. De Kerk en de kerk zijn net zoals het Schip vrouwelijk bij mij]

   Er is sinds 1995 veel behartenswaardigs geschreven over wat Menno Wigman indertijd de Swiebertjen-spelling noemde, een goed stuk is bijvoorbeeld dat van Jan Nijen Twilhaar op neerlandistiek, hier, met de reacties daarop, maar intussen zitten we dertig jaar later nog steeds met het gedrocht opgescheept. Ik zie als enige uitweg uit het moeras er gewoon wat minder strikt en krampachtig mee om te springen, op school en op redacties – wat mijn uitgever gelukkig doet. Fout is ook goed. Fout is soms zelfs beter.
_____
Meer over regels en spelling en hen vs. hun en andere kwesties, zie bv. blog 110 Regels, 274 Door persklaarversmurfers omringd, 298 De hennen en de hetten, 352 Interpunctie en verder onder de R van redactionele ingrepen, redactioneels en regels en de dood in de pot in het doorlopend bijgewerkte register van blog 345, hier. Over Arm ding stond er net een recensie op Tzum, hier.