243 De adviescommissie constateerde

   O wat was het moeilijk, Irene Iddesleigh vertalen.
   Wat een zinnen!
   Wat een woorden!
   Het hoofd van de huishouding, Rachel Hyde, een haaibaai, wordt door Sir John (die ziek te bed ligt) de deur gewezen van Dunfern Mansion, of liever het gat van de deur. Alle personeel is blij, en dat staat er zo:

They had now no domineering inflicter of petticoat power to check their honest actions or words; no eyes of dreaded terror viewing through spectacles of sin their little faults, and submitting them, in exaggerated form, to the ear of him who now lay so dangerously ill; no false face masked in brasen mould, nor tongue of touchy cut to divide their friendship.

   Waar ik na veel vijven en zessen en zevenen en achten en negenen van maakte:

Zij hadden voortaan geen bazige gebiedster meer van het regime der rokken die hun eerlijke daden en woorden inspecteerde; geen blik van gevreesde verschrikking die door een bril van boete hun futiele feilen bezag en in overdreven vorm voorlegde aan het oor van degeen die thans zo hachelijk ziek lag; geen feeksige facie gemaskerd in uitgestreken mombakkes, noch tong van scherpe snee die hun vriendschap kliefde.

   De weg was lang en zwaar maar het is gelukt.
   Ook zonder subsidie.
   Want de vertaalbeurs die ik ervoor had aangevraagd werd mij en mevrouw Ros geweigerd.
   Schandalig!
   Voor zo’n uniek prachtwerk!
   Dat door Komrij en Kousbroek, met ontzagvol opengevallen mond, onvertaalbaar is genoemd. Notabene.
   Allerschandaligst.
   Er is maar één ding schandaliger dan voor dit unieke werk geen vertaalbeurs krijgen, en dat is er wel een krijgen.
   Het kan nog, de goegemeente epateren. Amanda Ros flikt het na 125 jaar nog een keer.

   Toneel. De bibliotheek van het Letterenfonds. Over twee verdiepingen langs de lange muren honderden meters met duizenden vertalingen, hervertalingen, romans, dichtbundels, alles van fictie tot factie wat dankzij steun van het Fonds tot stand gekomen is. De schaaltjes met Japanse nootjes staan op tafel. De adviescommissie Projectsubsidies voor literaire vertalingen, samengesteld uit zes leden van de Raad van advies van het Letterenfonds vergadert. Aanwezig zijn Wil Boesten, Harm Damsma, Kim Liebrand, Staša Pavlović, Katelijne De Vuyst en Diederik van Werven. Aan het woord zijn Diederik van Werven (gepensioneerd docent literatuur University College Amsterdam) en extern adviseur Thomas Heerma van Voss (auteur). Het slotwoord verzorgde Wil Boesten namens de adviescommissie.

   DvW (begrijpend): Ik begrijp waarom dit boek in bepaalde kringen bekendstaat als het slechtste boek aller tijden. Het is een draak uit de buitencategorie, niet alleen om het melodramatische verhaal maar vooral door de barokke manier van schrijven.
   ThHvV (zich afvragend): Ik vroeg me al lezend meer dan eens af wat dit voor vreemd, expliciet en tegelijk vaag en uitleggerig boek is. De toon blijft van begin tot eind overdadig, de grote woorden tuimelen voortdurend over elkaar, er is geen moment van rust, en vaak snapte ik amper wat McKittrick Ros bedoelde.
   DvW (onnavolgbaar wijzend): Op onnavolgbare wijze worden hier woorden aaneengeregen terwijl regelmatig de regels van de taalkunde maar vooral die van de goede smaak met voeten worden getreden. De alliteratie wordt niet geschuwd en doorlopend vraagt de lezer zich af wat hij zich moet voorstellen bij al die talige krullen en versierselen. En als dat nu met intentie en gerichtheid was gedaan, kon je er nog wat mee, maar dat is hier niet het geval.
   (Hij ruilt zijn bolhoed met die van de volgende spreker.)
   ThHvV (nergens de indruk krijgend): Zou het kunnen dat McKittrick Ros speelt met wetten als ‘show don’t tell’? Maar nergens krijg ik de indruk dat ze grip heeft op haar verhaal, of dat er secure gedachten of een achterliggende visie in het boek verwerkt zijn. De roman is maf en vol, en heel duidelijk geschreven door een auteur die zich om wat voor reden dan ook niets aantrok van schrijfconventies. Tegelijkertijd is het literair gezien een tergend leeg en bij tijd en wijle tenenkrommend boek.
   DvW (een beetje vermaakt): Heb je je desondanks toch nog best een beetje vermaakt tijdens het lezen (ook door de compacte omvang)?
   ThHvV (ontregelend verwijzend, beschouwend terzijde): In zekere zin is dit anti-literatuur, alleen dan zonder de ontregelende verwijzingen of beschouwende terzijdes die je idealiter bij een boek zou lezen waarin literaire stelregels zo bruusk worden genegeerd. Dat het boek een zekere cultstatus geniet lijkt mij de enige reden dat iemand dit nu zou willen uitgeven.
   (Het is even stil. De schaaltjes met Japanse nootjes worden bijgevuld. De sprekers staan op en kruisen de wandelstokken.)
   ThHvV (gezamenlijk: parade): Wij...
   DvW (aangevend: riposte): ... geven aan...
   ThHvV (openstaand: parade): ... open te staan...
   DvW (meewerkend: riposte, parade): ... voor...
   ThHvV (afsluitend: riposte): ... afwijkende boeken.
   (Ze laten de wandelstokken zakken. Tot de aanwezigen aan tafel.)
   DvW (voorstaand): Ik ben een groot voorstander van experiment, vernieuwing en vrije creativiteit. Daarbij word ik graag overtuigd door vakmanschap. Aan het vakmanschap van de vertaler twijfel ik geen moment maar Amanda McKittrick Ros mag gewoon vergeten worden.
   ThHvV (best gevoelig): Hoewel ik best gevoelig ben voor de charme van het ongewone, occulte of gewoon cultureel zeer afwijkende, lijkt het me toch moeilijk te verdedigen dat een vertaling hiervan gestimuleerd wordt, al is het maar omdat er sinds Irene Iddesleigh ontstellend veel boeiendere, scherpere, slimmere, doordachtere boeken zijn verschenen die nog onvertaald zijn gebleven.
   (Ze maken een buiging naar elkaar, waarbij hun hoofden tegen elkaar stoten. Daarna buigen ze voor het publiek aan tafel.)
   Wil Boesten (constaterend): De adviescommissie constateerde dat twee adviseurs onafhankelijk van elkaar niet alleen de nodige kritiek hadden op de kwaliteit van de brontekst, maar ook op de wenselijkheid van een Nederlandse vertaling van dit boek en de financiële ondersteuning ervan door het Letterenfonds. De commissie meende dat er daarmee te weinig basis is voor de toekenning van een projectsubsidie en adviseerde daarom de aanvraag niet te honoreren. Dit advies is overgenomen.
   (changement.)

_____
   Verwijzingen. Eerdere blogs over Irene Iddesleigh: de numero’s 96, 101, 105 en 126. Een doorlopend bijgewerkt cumulatief register op alle VandaagsVertaalProbleem-blogs staat in blog 241, hier.